Obecnie ukraińscy imigranci w Szwecji muszą zgodnie z lokalnym prawem mieszkać w tym kraju przez trzy lata, zanim zostaną wpisani do rejestru ludności i otrzymają numer ubezpieczenia społecznego.

Numer ubezpieczenia społecznego zapewnia dostęp do opieki medycznej i dentystycznej. Daje również możliwość otrzymania pomocy finansowej na urlopie rodzicielskim i chorobowym. Przy okazji numer ten jest też bankowym numerem identyfikacyjnym, który ułatwia kontakty z władzami czy np. ze szkołą dziecka.

Szwedzki rząd planuje umożliwić Ukraińcom rejestrację i ubieganie się o świadczenia wcześniej, tj. już po roku pobytu w kraju. Szwedzka minister ds. migracji Maria Malmer Stenergaard powiedziała radiu „Sveriges”, że nowe przepisy wejdą w życie 1 listopada 2024 roku.

Ukraińcy zarejestrowani w krajowym rejestrze będą mogli uczestniczyć w programie agencji zatrudnienia, który wspiera naukę szwedzkiego i pomaga w poszukiwaniu pracy.

Udział w programie pozwoli Ukraińcom na otrzymanie większej pomocy finansowej. Obecnie mogą ubiegać się o wsparcie ze Szwedzkiej Agencji Migracyjnej w wysokości 71 koron dziennie (7 euro), a po wejściu w życie nowego programu kwota ta wzrośnie do 308 koron (30 euro) dziennie.

Według szwedzkiego rządu 1 listopada około 33 000 Ukraińców zostanie zarejestrowanych i uzyska nowe prawa i udogodnienia.

<span class="teaser"><img src="https://assets-global.website-files.com/64ae8bc0e4312cd55033950d/66317d74185c0986e0d881e7_EN_01540328_0012.jpg">„Przeczytaj także: „Tymczasowa ochrona Ukraińców w Polsce została przedłużona o kolejny rok. Ale warunki pobytu uległy zmianie.”</span>

Nie mogę nawet sobie wyobrazić, co myśli moja córka na temat tego, czym jest wojna. Na wojnie jest jej tato, dali mu tam czapkę, cały czas jeździ gdzieś samochodem i karmi duże bezpańskie psy. Na wojnę stale trzeba coś kupować. Wojna jest w Ukrainie, Rosjanie spalili samolot „Mrija”. On był bardzo duży, ale po wojnie wszyscy Ukraińcy na pewno go wspólnie odbudują. Na wojnie zginęła ciocia – znajoma mamy, która pisała książki i fotografowała się z białym psem.

Nie mogę nawet sobie wyobrazić, mówiąc szczerze, co ona myśli na temat tego, co to jest Ukraina. Ukraina to jej ojczyzna, ale co to znaczy? Moja córeczka nie urodziła się tam i bardzo krótko tam mieszkała. W Ukrainie jest nasza Tania Kłubniczka (to długa historia), Wika i pierwsza koleżanka Miszy – Mariwi. W Ukrainie mieszka pies, który kradł skarpetki Miszy, kiedy ona była maleńka (tak to wszystkim opowiada, jakby pamiętała!). W Ukrainie pochyliła się czerwona kalina, bo napadli Rosjanie. W Ukrainie sprzedają książeczki wydawnictwa „A-ba-ba-ha-la-ma-ha” (to jest po prostu nasz bolesny punkt, dziecko cały czas prosi o książeczki wydawnictwa „A-ba-ba-ha-la-ma-ha” i nie to, że mamy ich mało, ale ona jakoś tak to wymyśliła, że jest ich więcej niż  my mamy i co jakiś czas prosi o nową – mówi właśnie tak, kup już teraz, bo z Ukrainy ona jeszcze długo będzie jechała).

  Wszystko są to prawdziwe cytaty z rozmów z moją córką. Kiedy ten felieton się ukaże, Misza skończy już trzy lata. Niedawno szłyśmy ulicą i nagle bez żadnej sugestii ona z zachwytem mówi do mnie: „Mamo. Jestem Ukrainką”.

  – Oczywiście – mówię. – Jesteś Ukrainką.

Jasne - odpowiadam. - Jesteś Ukrainką!

   – Mamo, a ty jesteś Ukrainką? - dopytuje.

   – Absolutnie Ukrainką – mówię.

   Wtedy moje dziecko pokazuje na babkę, która idzie z naprzeciwka. Babka ma czarną skórę i jest w hidżabie.

   – Mamo, a ta ciocia to Ukrainka?

   – No nie – mówię.

A ona zadaje zasadniczo bardzo słuszne pytanie:

„A skąd ty to wiesz?”

 Muszę się przyznać, że zaskoczona przedstawiłam jakiś trochę szalony zestaw cech, które z większym prawdopodobieństwem pozwolą zidentyfikować ciotkę jako Ukrainkę, ale kończę stwierdzeniem, że nie mam pewności, czy ta ciocia jest Ukrainką, i oczywiście lepiej najpierw się upewnić, a dopiero potem stwierdzić, czy ta ciocia jest Ukrainką czy nie.

Moja córka zapomina o tej sytuacji po dziesięciu sekundach, a mnie wciąż jeszcze tygodniami chodzi po głowie, czy czarna kobieta, muzułmanka, z jakiegoś powodu może być Ukrainką lub uważać się za Ukrainkę? Hipotetycznie oczywiście tak, ale czy w praktyce istnieją takie Ukrainki? A tak w ogóle, w dzisiejszych czasach, to kto jest Ukrainką? Znam Ukrainki, które są Żydówkami, Koreankami, Białorusinkami, Tatarkami Krymskimi, urodziły się z obojga litewskich rodziców, którzy od dawna mieszkają w Ukrainie... I kilka innych ciekawych kombinacji. Co je łączy, te, które uważają się za Ukrainki i stoją teraz po stronie Ukrainy, jej niepodległości i wartości (niektóre z nich stoją fizycznie bezpośrednio na linii frontu)? Kiedy nie mieszkamy wszyscy razem w naszej Ukrainie, bo potwory zrzucają na nią bomby, bo jej część znajduje się pod przestępczą okupacją – co nas łączy, tak różnych, z wyjątkiem tej świadomości, że jesteśmy Ukraińcami i Ukraińcami?

 Myślę o swojej córce i o tym, jak kształtuje się jej narodowa tożsamość, i to jest coś, czego po prostu nie da się zrozumieć. Czasami rozmawiam o tym z mamami innych takich samych małych Ukraińców i Ukrainek, którzy tak naprawdę nie mieli czasu być Ukraińcami i Ukrainkami, i dla innych matek to taki sam miszmasz jak dla mnie. Wiadomo tyle, że nic nie wiadomo.

Po pierwsze, jak rozmawiać z dziećmi o Rosjanach, żeby nie powodować u nich traum (u dzieci, bo Rosjan nie szkoda)? Jak izolować się od dobrych Rosjan na placach zabaw dla dzieci, nie stwarzając przy tym nerwowych sytuacji, które stresują małe dzieci? Jak nie prowokować konfliktów wokół swojego dziecka, zrobić tak, żeby w  przedszkolu czy w szkole jakaś tam Ksenia czy jakiś tam Nikita nie pchali się ze swoim podobnym językiem i w ogóle to nawet nie pochodzili blisko? Nie wiem. Mało kto  zna odpowiedzi.

Nienawiść, ból i trauma niektórych rodziców są tak wielkie, że stają się ważniejsze od troski o ocalenie psychiki dziecka i zapewnienie mu stabilnego bezpiecznego środowiska. Ze względu na to, co się dzieje, naturalne jest, że rodzice otwarcie okazują wrogość i deklarują nienawiść. Tylko co z tego może zrozumieć trzylatka, dla której śmierć, zniszczenie i straty to po prostu przeważnie coś abstrakcyjnego, nie do końca  zrozumiałego i dlatego w ogóle niestrasznego (po zranieniu i śmierci Wiktorii Ameliny  mówiąc o  tym z  córką płakałam, ona  pytała, ja odpowiadałam; potem Miszka przez kilka miesięcy wypytywała o różnych naszych znajomych: „A on/ona  już umarł/a czy jeszcze nie?” Pytała z ciekawością i bez dramatyzowania)? Dziecko rozumie, że jest  agresja i wrogość do pewnych ludzi, ale nie wie dlaczego tak jest. I jeśli przyjmujemy za normalną agresję do Rosjan na umownym placu zabaw dla dzieci, to czemu nie można zaakceptować agresji do wszystkich innych dzieci, kiedy przychodzi kolej na huśtawkę?

   Po drugie, jak rozmawiać z dziećmi o tym, co odróżnia Ukrainki i Ukraińców od wszystkich innych ludzi? Wyszywanka, miłość do pieśni, płomienne serce, sen koło okna, a drzemka przy płocie, pierogi, Taras Szewczenko? Moja córka pierogi jadła tylko w Wielkiej Brytanii i we Francji, a Taras Szewczenko wisi u nas w Londynie w pokoju, Misza zna jego wiersze na pamięć i rozpoznaje go na nadrukach oraz w książkach i właśnie kiedyś spytała mnie, czy jej przyjaciółka Renn też czyta wiersze Tarasa Szewczenki o kaczuszkach?  

Nie – mówię – nie czyta.

I znowu słyszę rezolutne pytanie:

– A dlaczego?  

I po prostu nie mam jakiejś normalnej odpowiedzi na to pytanie, bo prawdę mówiąc sama nie wiem, dlaczego Renn miałaby nie czytać Tarasa Szewczenki.

Skoro już wyjechałyśmy z Ukrainy, to przede wszystkim staram się zadbać o psychikę i normalny rozwój mojej córki, jakoś umiejętnie dozować jej informacje o strasznych rzeczach, a mówić przede wszystkim o miłości. Do ziemi – ale potem dziecko prosi mnie, by zamówić jej ziemię z Ukrainy wraz z dostawą. Do miejsc i miast – ale dziecko nie pamięta ukraińskich miast i miejsc, a kocha wiele miejsc i miast nieukraińskich. Do bliskich nam ludzi, ale muszę się przyznać, że nie wszyscy bliscy nam ludzie to Ukraińcy. Puszczam stare ukraińskie pieśni, pokazuję obrazy Marii Pryjmaczenko, maluję z córką pisanki i kraszanki,  nawet pewnego razu zrobiłam lalkę-motankę, ale także słuchamy piosenek cioci Saszy Kolcowej, którą Misza widziała, kiedy była całkiem maleńka, i uczymy się wierszy naszych znajomych cioć i wujków (nawiasem mówiąc, w odróżnieniu ode mnie, urodzonej jeszcze w czasach sowieckich, moje dziecko, kiedy chce z szacunkiem zwrócić się do żaby, nie mówi ciociu żabo, a mówi panie żabo, przez sekundę myślę więc może to jest właśnie to? Ale nie, te wszystkie panie, pani to polskie zwroty). Myślę, jak sprowadzić do jakiegoś  wspólnego mianownika lwa Pryjmaczenko, samolot „Mriję”, farbowane jajko, moje umiejętności splatania wianka z kwiatów i to, przez co jej tato jest na wojnie – ale tak, żeby to było po prostu zrozumiałe dla trzylatki. Ale im dłużej myślę, tym bardziej wydaje  mi się, że zamówienie kilograma ziemi to nie jest taki całkiem głupi pomysł. Żeby cała ta miłość w tej sytuacji, w której się znaleźliśmy, stała się  po prostu trochę mniej niezrozumiała.

Zdjęcie tytułowe: Sergey Bobok/AFP

Obecnie w Czechach przebywa 94 643 ukraińskich mężczyzn w wieku od 18 do 65 lat, którzy mają tymczasową ochronę w związku z wojną na Ukrainie. - A ci z nich, którzy ukrywają się przed mobilizacją, przebywając za granicą, nie są wspierani przez Republikę Czeską - powiedział czeski minister spraw zagranicznych Jan Lipavsky, według Novinky.

Jednak możliwości Republiki Czeskiej są ograniczone, jeśli chodzi o przymusowy obowiązkowy powrót i deportację ukraińskich mężczyzn w wieku wojskowym. - Państwo czeskie nie ma do tego podstaw prawnych. Nie może pozbawić kogoś tymczasowej ochrony tylko dlatego, że chce - komentuje Věra Honuskova, ekspertka w dziedzinie prawa międzynarodowego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Karola.

Teoretyczne rozwiązanie widzi w tym, że Ukraina będzie wysyłać wezwania za granicę, a jeśli dana osoba nie odpowie, Ukraina może pociągnąć tego obywatela do odpowiedzialności karnej i zażądać jego ekstradycji.

Z kolei jeśli paszport straci ważność, człowiek powinien mieć ważny dokument podróży wydany przez kraj, w którym otrzymał tymczasową ochronę.

- Brak dokumentów oznacza grzywnę w wysokości do pięciu tysięcy koron (8450 hrywien) i groźbę deportacji -wyjaśnia Josef Urban, rzecznik czeskiego Urzędu Policji Zagranicznej.

Maryna Stepanenko: Zaprezentowałaś swój album „QIRIM” w formacie winylowym. Czym on dla Ciebie jest?

JAMALA: To tak naprawdę historia, która odkrywa ukraiński Krym. To muzyczna mapa, która opowiada historię Tatarów krymskich poprzez muzykę, piosenki, tematy, które są poruszane w tych piosenkach: od miłości po samotność, tęsknotę i tak dalej. Oznacza to, że poprzez pieśni ludowe możemy dowiedzieć się więcej o nas samych. To tak, jakbym otworzyła książkę z dziedziny psychologii i zrozumiała, dlaczego czułam się tak źle. Bo nie wiedziałam pewnych rzeczy. Tak samo jest z piosenkami. Kiedy je stworzyłam, dowiedziałam się jeszcze więcej o niektórych momentach mojego życia.

Przy okazji: album QIRIM został wydany z Universal Music Polska. To naprawdę fajna współpraca. Bez względu na to, co się stanie, Polska jest sąsiadem, który otworzył nam drzwi. Zawsze będę wdzięczna za całe dobro, które otrzymaliśmy, i za naszą współpracę.

Jak Bóg da, żadna rosyjska intryga nie przeszkodzi nam nadal być przyjaciółmi

Jesteś jednym z najgłośniejszych głosów sprzeciwu wobec aneksji Krymu przez Rosję. Jak zmieniła się Twoja ojczyzna przez te 10 lat okupacji?

Trudno mi odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ na stałe mieszkam w Kijowie. Jestem kijowianką od dawna, wyjechałam z Krymu w 2000 roku. Odpowiadanie na pytanie: „Jak jest na Krymie?”, kiedy nie było się tam przez dziesięć lat, byłoby czymś bardzo zuchwałym. Możesz coś poczuć, możesz coś powiedzieć, ale nie możesz wiedzieć na sto procent.

Możemy tylko z grubsza zrozumieć, przez co przechodzą ludzie na okupowanych terytoriach. Ale nie możemy w pełni poczuć ich bólu

Oczywiście, komunikuję się z ludźmi z Krymu, ale o wszystkim, co się tam dzieje.

Twoje serce jest w Ukrainie, ale tymczasowo przebywasz z dziećmi w Polsce. Jakie było Twoje doświadczenie życia uchodźcy?

Muszę to wyjaśnić. Moje dzieci były w Polsce, ale nie przez cały czas. Najpierw przez sześć miesięcy były w Stambule, u mojej siostry. Potem zostałam zaproszona do „Tańca z Gwiazdami” – po raz pierwszy w historii Telewizji Polsat był to projekt charytatywny [jesienią 2022 roku JAMALA wzięła udział w 30. sezonie programu – red.]. Podczas naszych występów z Jackiem Jeszkowem została uruchomiona zbiórka dla ukraińskich dzieci. To było coś! Bardzo doceniam ten krok polskiej strony.

Trzeba zaznaczyć, że niestety zostawiłam dzieci w Warszawie z rodzicami męża. Sama byłam w Kijowie, podróżując do różnych krajów. Dlatego nie mogę odpowiedzieć, jak to jest być uchodźczynią, bo nigdy nią nie byłam. Moje dzieci były. Bezpieczniej było mi przemieszczać się po świecie, kiedy wiedziałam, że chodzą do przedszkola w Polsce. Pierwszym językiem, jakim mówił mój najmłodszy syn, był polski.

Teraz już od dawna wszyscy jesteśmy w Kijowie. To było dla mnie ważne, żeby urodzić w domu, być w domu. Bo nie wiem, co będzie dalej, czy mogłabym do nich pojechać, gdyby były gdzieś indziej. To dla mnie ważne, byśmy wszyscy byli razem.

Dla wszystkich zagranicznych partnerów, z którymi pracuję, moja decyzja, że na pewno urodzę w Kijowie, że przywiozłam swoje dzieci z powrotem, brzmi nieco dziwnie. Z jednej strony, jako piosenkarka, aktywistka i obywatelka, codziennie mówię im, że trwa wojna, spadają bomby, terytoria są przejmowane, a ogromna liczba ludzi umiera – ale mimo wszystko zdecydowaliśmy się nie bać, tylko walczyć.

Ukraina otrzymała pakiet pomocowy od USA, ale nasza główna bitwa o zwycięstwo jest wciąż przed nami. Co daje Ci nadzieję i sprawia, że wierzysz, że Rosja nie wygra tej wojny?

Nasza siła tkwi w tym, że mimo wszystko żyjemy, tworzymy muzykę, walczymy o naszą kulturę i w żaden sposób nie dajemy im szansy o nas zapomnieć. Od płyty „QIRIM”, która jest teraz na międzynarodowych listach przebojów, przez nagrodzony Oscarem film „20 dni w Mariupolu” – po sport, w którym dziewczyny zdobywają medale...

Jak to wszystko ma się do wojny? Wprost. Ponieważ to wszystko to Ukraina, pokazujemy się z różnych stron.

Pokazujemy, że bez względu na pochodzenie etniczne, religię, orientację seksualną, wszyscy jesteśmy Ukraińcami

Według Pałacu Buckingham, celem wizyty księżnej było „zademonstrowanie solidarności z kobietami, mężczyznami i dziećmi dotkniętymi wojną”. Wizyta była kontynuacją działań księżnej Zofii na rzecz osób, które padły ofiarą przemocy seksualnej związanej z konfliktem zbrojnym w Ukrainie.

Księżna spotkała się z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim i pierwszą damą Oleną Zełenską. Odwiedziła również sobór św. Zofii w Kijowie i miasto Bucza, gdzie oddała hołd pochowanym tam ofiarom rosyjskiej okupacji. W Ambasadzie Brytyjskiej w Kijowie rozmawiała z ofiarami przemocy seksualnej dokonanej przez rosyjskich wojskowych.

Para prezydencka podziękowała księżnej za wizytę.

– Bardzo doceniamy wsparcie mieszkańców Wielkiej Brytanii, w szczególności jesteśmy wdzięczni za schronienie dla naszych uchodźców od pierwszych dni inwazji Rosji na pełną skalę. Jesteśmy również bardzo wdzięczni za wszystkie pakiety pomocy wojskowej od rządu i premierów. To niezwykle ważne dla naszego wojska – powiedział prezydent Wołodymyr Zełenski.

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

24 kwietnia rozpoczyna się zbieranie podpisów pod projektem, którego celem jest wprowadzenie na poziomie europejskim instrumentu finansowego pozwalającego na uzyskanie dostępu do legalnej, bezpłatnej aborcji tym kobietom, które nie mają dostępu do tego świadczenia lub dostęp ten jest utrudniony.

Taka sytuacja ma miejsce między innymi w Polsce i we Włoszech, a w całej Europie - jak mówi Marta Lempart ze Strajku Kobiet - 20 mln kobiet nie ma dostępu do bezpiecznej aborcji. W szczególnie trudnej sytuacji są uchodźczynie.

Dlatego, jak mówią aktywistki - w projekt w Polsce angażuje się przede wszystkim Ogólnopolski Strajk Kobiet i Inicjatywa Wschód wraz z 70 organizacjami partnerskimi z Europy, między innymi Instytutem 8 Marca ze Słowenii - &quot; w ramach kampanii, dążą do zorganizowania ogólnoeuropejskiej akcji przedwyborczej, mającej na celu mobilizację obywateli i obywatelek Unii Europejskiej do aktywnego udziału w wyborach unijnych oraz zebrania miliona podpisów (w Polsce ok. 250 000 podpisów) w ramach Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej (ECI) na rzecz zapewnienia dostępnej i darmowej aborcji dla obywatelek UE”.

Jak mówiła na konferencji prasowej Dominika Lasota z Inicjatywy Wschód, kampania funkcjonująca międzynarodowo pod nazwą "My Voice My Choice";, w ramach której zbierane będą podpisy w całej Europie, ma na celu zapewnienie dostępu do darmowej, bezpiecznej aborcji w całej Europie

„To wspólna, sprytna próba pójścia wyżej, dalej, uzyskania wsparcia. W Polsce od pół roku mamy nową władzę, a jednak mimo obietnic wyborczych kobiety w Polsce wciąż nie mają dostępu do aborcji, nie są bezpieczne. Skoro rząd nie ogarnia, same to ogarniemy. Wywalczymy to sobie na szczeblu europejskim&quot; - mówiła.

Marta Lempart z Strajku Kobiet wyjaśniała, na czym będzie polegał nowy instrument finansowy, zaznaczając przy okazji, że projekt został już zaakceptowany przez Komisję Europejską.: „ Projekt wkrótce trafi do Parlamentu
Europejskiego. Wprowadza instrument finansowy, który po zatwierdzeniu przez PE będzie pozwalał krajom członkowskim na finansowanie aborcji w zgodzie z lokalnym prawem danego kraju. Przykładowo, jeśli Polka będzie chciała dokonać aborcji w Holandii, wystarczy, że zamówi tabletki lub pokaże paszport w klinice. I tyle, dostanie bezpłatną, bezpieczną aborcję. Przypominam, że w całej Europie 20 mln kobiet nie ma dostępu do aborcji. To inicjatywa solidarnościowa, chcemy wywierać oddolną presję na rządy, które - jak włoski - blokują dostęp do aborcji. Jedynym warunkiem skorzystanie z tej usługi medycznej będzie pochodzenie z kraju, w którym te usługi medyczne są na gorszym poziomie niż w kraju, do której udaje kobieta”.

Wiktoria Jędroszkowiak z Inicjatywy Wschód podkreślała z kolei, że dla aktywistek z jej organizacji niezwykle istotne jest, że w projekcie znalazły się także zapisy chroniące osoby migranckie i uchodźcze. Ponieważ to inicjatywa obywatelska, możliwe było ujęcie wątków, które zwykle przy legislacji są pomijane. Mamy nadzieję, że to będzie "game changer"; w zakresie ochrony zdrowia osób migranckich. Zapis stanowi, że uchodźczynie będą miały dostęp do aborcji. Mogą skorzystać z tego mechanizmu, jeśli mieszkają w Unii Europejskiej, zaś jeśli są rezydentkami, mogą podpisać się pod projektem.

Martha Lempart: „Marta Lempart: Udało się znaleźć rozwiązanie, które - mamy tego świadomość - jest półśrodkiem, ale Komisja już zbadała zgodność projektu z traktatami. Rozwiązanie zostało zaakceptowane i nie może być odrzucone z powodu niezgodności z prawem europejskim. Dodaje: Poradzimy sobie, ogarniemy to.”

Z opublikowanego w ubiegłym roku raportu "Care in crisis", wynika, że w szczególnie trudnej sytuacji są uchodźczynie w Polsce, Rumunii, Słowacji i na Węgrzech. Obraz, który wyłania się z tych danych, jest przerażający. Z uwagi na restrykcyjne prawo, brak informacji, barierę językową i brak pieniędzy wiele kobiet znajduje się w sytuacji, w której muszą dokonać wyboru: wrócić do Ukrainy, szukać pozasystemowych rozwiązań lub donosić ciążę. Dla ofiar gwałtów wojennych - choć nie tylko dla nich - to kolejna trauma.

W Ukrainie aborcja jest legalna i przeprowadzana do 12. tygodnia ciąży bez podawania przyczyny, a tabletki aborcyjne są dostępne w aptekach. Po przyjeździe do Polski Ukrainki są w szoku, kiedy dowiadują się, że nie mogą usunąć ciąży. Z tego powodu raport wzywał Polskę do pilnego dostosowania się do protokołów klinicznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które regulują procedury w przypadku gwałtów.i są wykonywane do 12 tygodnia ciąży bez wyjaśnienia przyczyny, a tabletki aborcyjne są sprzedawane w aptekach. Po przybyciu do Polski Ukraińcy byli zszokowani, gdy dowiedzieli się, że nie mogą przerwać ciąży. Z tego powodu raport wezwał Polskę do pilnego dostosowania się do protokołów klinicznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które regulują procedury w przypadkach gwałtu.

Zbiórka podpisów rozpoczyna się 24 kwietnia. Celem jest zebranie miliona podpisu w Europie, z czego OSK i Inicjatywa Wschód planują zebrać 250 tys. w Polsce. Zamierzają zakończyć zbiórkę do dnia wyborów europejskich w czerwcu. Podkreślają przy okazji, że celem jest także mobilizowanie do głosowania, by „nie oddać Parlamentu Europejskiego fundamentalistom“, oraz wywieranie oddolnego wpływa na rządy.

‍

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy nakazało wszystkim ukraińskim konsulatom zaprzestanie świadczenia usług mężczyznom w wieku poborowym od 23 kwietnia. Minister spraw zagranicznych Dmytro Kułeba oświadczył w serwisie X, że decyzja została podjęta w celu wdrożenia ustawy o mobilizacji:

„Jak to teraz wygląda: mężczyzna w wieku poborowym wyjechał za granicę, pokazał swojemu państwu, że kwestia jego przetrwania go nie dotyczy, a następnie wraca i chce otrzymywać usługi od tego państwa. To nie działa w ten sposób. W naszym kraju toczy się wojna. Pobyt za granicą nie zwalnia obywatela z jego obowiązków wobec ojczyzny”.

Dlatego wczoraj poleciłem podjąć działania w celu przywrócenia sprawiedliwego traktowania mężczyzn w wieku mobilizacyjnym w Ukrainie i za granicą. To będzie sprawiedliwe

Tymczasowe zawieszenie usług konsularnych dotyczy wszystkich mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat przebywających za granicą. Zostało to określone w piśmie podpisanym przez pierwszego zastępcę ministra spraw zagranicznych Andrija Sybigę, które zdobył ukraiński tygodnik „Dzerkało Tyżnia”.

Kułeba powiedział, że MSZ wkrótce wyjaśni, w jaki sposób urzędy konsularne będą świadczyć usługi mężczyznom w wieku poborowym. Obecnie mogą oni łatwo uzyskać jeden dokument: zaświadczenie umożliwiające powrót do Ukrainy.

Co mówią w konsulatach?

Konsulat Ukrainy w Krakowie poinformował, że zawiesił przyjmowanie dokumentów dla mężczyzn w wieku poborowym:

„Obecnie przyjmowanie obywateli w wieku poborowym zostało zawieszone. Czekamy teraz na instrukcje z Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Chodzi o mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat. Teraz ich przyjmowanie jest po prostu tymczasowo zawieszone. Obecnie opracowujemy mechanizmy, które będą działać zgodnie z ustawą o mobilizacji. Wciąż czekamy”.

Konsulat Generalny Ukrainy w Barcelonie również wstrzymał wydawanie paszportów ukraińskim mężczyznom, podobnie postąpił Konsulat Generalny w Houston w USA.

Czy usługi paszportowe będą nadal działać?

Od 23 kwietnia wstrzymano wydawanie gotowych dokumentów w zagranicznych oddziałach przedsiębiorstwa państwowego „Dokument”. Wynika to z przyczyn technicznych. Jednak wnioski o nowe paszporty można składać, jak zwykle.

„Paszporty mogą być wydawane dzieciom poniżej 12. roku życia, ponieważ nie ma potrzeby weryfikacji biometrycznej. Oddziały zagraniczne powiadomią wszystkich użytkowników usług o wznowieniu systemów wydawania dokumentów we wszystkich oficjalnych zasobach Przedsiębiorstwa Państwowego ‘Dokument’" – czytamy w oświadczeniu.

17 kwietnia Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła ustawę o mobilizacji, która została niedawno podpisana przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Dokument zawiera przepis ograniczający usługi konsularne dla mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat bez wojskowych dokumentów rejestracyjnych.

<span class="teaser"><img src="https://assets-global.website-files.com/64ae8bc0e4312cd55033950d/6617fe7ce8acc71cf38ce53f_armiya.jpg">Nowe zasady mobilizacji: rezerwacje, grzywny, dopłaty — co czeka Ukraińców?</span>

Z powodu napaści Rosji na Ukrainę ponad 4 miliony Ukraińców korzysta obecnie z tymczasowej ochrony w Europie. Kraje Unii, które przyjęły największą liczbę Ukraińców i Ukrainek, to Niemcy, Polska i Czechy.

Większość z tych, którzy uciekli przed wojną, to kobiety. Musiały opuścić swoje domy, krewnych, osiedlić się w innym kraju, nauczyć się mówić w obcym języku i zbudować swoje życie od podstaw. Sestry zapytały pięć Ukrainek, jak sobie radzą i co daje im siłę.

1. Alina, dziennikarka. Wojna zabrała jej dom i pracę. Po ewakuacji z Charkowa wyjechała do Niemiec. Uczy się niemieckiego i współpracuje z ukraińskimi mediami.

Przez prawie rok nieustannie myślałam o tym, jak wrócić. Nie dawało mi to spokoju. Ale nie było dokąd wracać: nie było pracy, nie było mieszkania, które wynajmowałam, za to front był blisko.

Odechciało mi się wszystkiego – nawet komunikowania się z ludźmi, otwierania się przed kimkolwiek. Chciałam wczołgać się pod kołdrę i w ogóle nie wychodzić z domu. Ci, którzy opuścili Ukrainę z powodu wojny, zrozumieją mnie. Każdy przechodzi przez ten etap. Niestety, u mnie trwało to zbyt długo. Wtedy jedna z przyjaciółek zapytała mnie: „Alina, co cię dręczy? Chcesz wrócić? Gdzie chcesz pojechać? Masz dom? Nie. Czy masz pracę? Nie. Czy twój mąż na ciebie czeka? Nie. Więc może powinnaś wziąć się w garść i zacząć robić coś tutaj?”. Zdałam sobie sprawę, że miała rację.

Wzięłam się w garść. Zaczęłam uczyć się języka, komunikować się z ludźmi, budować relacje ze społeczeństwem, w którym się znalazłam. Na początku musiałam się zmuszać, ale bardzo szybko zdałam sobie sprawę, że mi się to podoba. W Niemczech są Ukrainki, które mają podobne doświadczenia. To sprawiło, że poczułam się lepiej.

Teraz czuję, że nie jestem sama. Razem chodzimy na wydarzenia dla Ukraińców. Płaczemy, cieszymy się, śpiewamy ukraińskie piosenki, zbieramy datki dla Ukrainy. Kiedy ma się takich ludzi u boku, łatwiej jest emocjonalnie ogarnąć wszystko, co się dzieje.

2. Przed inwazją na pełną skalę Tetiana pracowała w Kijowie jako dyrektorka finansowa w dużej firmie. Obecnie mieszka w Hiszpanii. Długo nie opuszczała Ukrainy, ale kiedy zaczęły się problemy z pracą, zdecydowała się wyjechać, by zarobić pieniądze i pomóc armii.

W nowym kraju musiałam szukać nowej pracy, zintegrować się z nowym zespołem, nauczyć się nowej działalności, zdobyć dokumenty i mieszkanie... A wszystko to bez znajomości języka i bez pomocy.

By poczuć się lepiej w obcym kraju, starałam się zorganizować przestrzeń i styl życia, który był mi znany. Urządziłam więc mieszkanie w Walencji, kupiłam takie same poduszki i koce, jakie miałam w domu w Ukrainie. Dużo pracuję i to również pomaga. Ważne jest dla mnie, aby mieć stabilny dochód, który pomoże mojej rodzinie w Ukrainie.

Uczę się nowych rzeczy i uprawiam sport. Wszystko to pozwala mi trzymać głowę w górze i iść naprzód.

Tylko silna, zmotywowana i niezłomna osoba może zdecydować się na rozpoczęcie życia od zera. Czyli Ukrainka

3. Tetiana jest emerytowaną nauczycielką chemii. W marcu 2022 roku wyjechała z Ukrainy do Francji. Tam prowadziła lekcje online dla ukraińskich studentów i pomagała im przygotowywać się do egzaminów. W listopadzie 2023 r. wróciła do Kijowa. Teraz pracuje jako wolontariuszka, wyplatając siatki maskujące i zbierając różne rzeczy dla wojska.

To, co daje mi siłę, to moja wielka wiara i nadzieja, że dobro zwycięży. Że nasi obrońcy, kwiat naszego narodu, pokonają Rosjan. Że cały świat i cały naród ukraiński zjednoczą się w walce o przyszłość Ukrainy. Że moje dzieci i wnuki będą żyły w wolnym, niepodległym, silnym państwie.

Jestem nauczycielką chemii, pracuję z ukraińskimi uczniami online. Widzę, że bardzo trudno im się teraz uczyć. Świadomość, że mogę im pomóc, daje mi siłę. Marzę, by wszystkie ukraińskie dzieci wróciły do swoich domów, a nasze szkoły wypełniły się dźwiękiem dzwonków i dziecięcym śmiechem.

Bardzo chcę też przyjechać do miasta mojego dzieciństwa, Kupiańska, w którym teraz toczą się krwawe walki. Chcę odwiedzić groby moich rodziców i przeprosić za to, że tak długo ich nie odwiedzałam. Chcę popływać w rzece Oskił, tak jak robiłam to w dzieciństwie, i zobaczyć wschód słońca na spokojnym niebie.

4. Kateryna opuściła Kijów z rodzicami i kotem, jej narzeczony został w stolicy. Przez półtora roku mieszkała na zmianę a to we Francji, a to w Ukrainie. Pod koniec 2023 roku wróciła do domu.

Na początku trzymałam się, bo myślałam, że wojna wkrótce się skończy. Myślałam, że wrócimy do domu za miesiąc lub dwa. Kiedy zdałam sobie sprawę, że to będzie długi czas, przy życiu utrzymała mnie miłość.

Teraz najbardziej inspirują mnie decyzje, które podjęłam. Zdecydowałam się wrócić do Ukrainy. To mnie inspiruje i sprawia, że czuję się lepiej. Bo kiedy masz możliwość robienia planów, to one wyznaczają tempo i rytm życia. To daje mi nadzieję na przyszłość. Ratują mnie konkretne kroki.

Jeśli inni mogą to zrobić, ty też możesz – tak teraz myślę.

5. Kateryna dwukrotnie uciekała przed wojną. Za pierwszym razem z Doniecka, za drugim z Buczy. Po długiej i trudnej ewakuacji znalazła schronienie w Polsce. Natychmiast zaczęła pracować, by pomóc wojsku. Szybko nauczyła się języka polskiego, by komunikować się z klientami – jest tatuażystką. Obecnie mieszka w Krakowie.

Często przychodzą chwile, kiedy wydaje mi się, że nie mam już siły. Ale jakoś ją w sobie znajduję, bo mam bardzo silną motywację, by pomagać mojej rodzinie i Ukrainie. No i chcę się też rozwijać.

Bardzo kocham swoją pracę; ona mnie ratuje. Ludzie również bardzo mi pomagają: koledzy, przyjaciele i rodzina. Nadzieja na zwycięstwo też trzyma mnie przy życiu. Nie można się poddawać, bo Ukraina się nie poddaje.

Brak okien, brak światła słonecznego, syreny i ostrzał. W tym charkowskim schronie przeciwbombowym piwnica wypełniona jest muzyką i radosnym śmiechem małych dziewczynek. W różowych tutusach małe baletnice doskonalą swoje umiejętności, mimo wokół szaleje wojna.

Przed wojną 9-letnia Myrosława uczyła się w jednej z najlepszych szkół baletowych w Charkowie, gdzie pianiści grali na żywo. Gdy zobaczyła, że nowe studio baletowe mieści się w schronie przeciwbombowym, w piwnicy, była zszokowana. Powiedziała jednak matce, że dla baletu zrobi wszystko.

32-letnia Anna Ponomarenko, matka Myrosławy, mówi, że dziewczynka tańczy od trzeciego roku życia. To jej ulubione zajęcie. Możliwość ćwiczenia baletu podczas wojny była dla niej prawdziwym błogosławieństwem.

– Chce trenować coraz więcej – mówi pani Anna. – Zawsze prosi swoich trenerów, by zmuszali ją do większego wysiłku, bo wciąż jej za mało. Studio baletowe daje jej równowagę. Po lekcjach wraca do domu spokojna, zrelaksowana i nie zwraca uwagi na to, co dzieje się wokół niej.

– Obecnie w studiu baletowym uczy się tylko 20 dziewczynek – mówi jego założycielka Julia Wojtyna. Przed wojną prowadziła sieć studiów baletowych, w których tańczyło trzysta dzieci. Została jednak zmuszona do zamknięcia swojej firmy, gdy uciekła do zachodniej Ukrainy po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę.

Pani Julia wróciła do Charkowa w marcu ubiegłego roku. Nie mogła wznowić działalności – nie było pieniędzy. Zrobiła jednak wszystko, co by otworzyć przynajmniej jedno studio baletowe.

– Dzieci w Charkowie pozostają w domach, uczą się online – mówi. – Muszą gdzieś uwolnić swoją energię, zdobyć pozytywne emocje. Balet stał się dla nich zbawieniem.

Wszystkie zdjęcia: AP Photo/Efrem Łukacki

Jeden z mitów na temat integracji europejskiej Ukrainy głosi, że w krajach cywilizacji zachodniej ludzie nie mogą zakładać ogrodów i sprzedawać własnych produktów rolnych. „Tam nie rośnie nic poza trawnikami i kwiatami!”; „Bazary są zakazane, przy domu nie wolno hodować drobiu ani zwierząt” – takie fałszywe opinie można przeczytać nie tylko w mediach społecznościowych, ale także usłyszeć w rozmowach.

Sestry rozmawiały z kilkoma Ukrainkami uprawiającymi warzywa w krajach, do których wyjechały. Zapewniają nas, że nie ma takich zakazów, choć jest pewien rzadko wymieniany powód, dla którego miejscowa ludność rzadko zajmuje się ogrodnictwem: w żadnym z tych krajów nie ma tak żyznej gleby jak w Ukrainie.

Przywiozłam ziemię z domu, do którego już nigdy nie wrócę

Inna Poliak pochodzi z regionu Charkowa. Jej ojciec jest Białorusinem, a matka Ukrainką ze Słobożańszczyzny. Przed rewolucją październikową jej przodkowie ze strony matki byli zamożnymi chłopami. We wsi Riasne na Słobożańszczyźnie „pracowali, jak potępieńcy”, ale mieli wszystko: pola, bydło, konie z wozami, furmanki, sklep i młyn.

– Władza radziecka ich „rozkułaczyła”, a teraz historia zatacza koło – mówi Inna. – Dorastałam w obwodzie charkowskim w prywatnym domu. To była posiadłość mojego pradziadka, którą odziedziczyła nasza rodzina.

24 hektary, gdzie każdy kawałek ziemi rodził pachnące jabłka i gruszki, morele wypełnione słodkim nektarem, ogromne, ale pachnące truskawki i maliny. Nie było ani jednego krzewu czy drzewa, które by nie owocowało

Kiedy wybuchła wojna na pełną skalę, Inna wyjechała do Czech, zabierając ze sobą matkę. Jej ojciec odmówił wyjazdu, a później popełnił samobójstwo.

– Już nigdy nie będę mogła wrócić do tego domu – mówi Inna. – Wspomnienia są zbyt bolesne, trauma jest zbyt duża. Sprzedaliśmy go za grosze, żeby się nie rozpadł. W końcu, kiedy pożegnałam się z domem, wzięłam doniczkę z ziemią z mojego przydomowego ogródka i wykopałam krzak truskawek. Ten, który zasadził mój tata...

‍

Inna mówi, że kiedy była mała, nienawidziła pracy w ogrodzie. Do tego stopnia, że uciekła do dużego miasta. W Czechach osiedlili się na wschodzie kraju, w miasteczku położonym u podnóża Białych Karpat. Ziemia jest tam znacznie gorsza niż w Ukrainie. To nieurodzajna, zbita glina. Kiedy kopiesz, przykleja się do łopaty i nie możesz jej zmyć. Nic, co tam rośnie, nie pachnie ani nie smakuje tak jak w domu.

– Mimo to ludzie zakładają ogródki warzywne – mówi Inna. – Idziesz ulicą i widzisz, że całe miasto jest usłane małymi ogródkami. Ci, którzy nie mają własnej ziemi, sadzą ziemniaki na dwóch lub trzech grządkach tuż pod balkonami.

Pewnego dnia przechodziła obok jednego z takich ogrodów i zobaczyła znajomy obraz: drewniane paliki z przywiązanymi do nich pomidorami i nagietkami między rzędami.

Zalała się łzami. Ogarnęła ją nieznośna tęsknota za ojczyzną. Tak bardzo chciała wyhodować coś własnego.

– Na początku moi przyjaciele dali mi małą działkę, na której posadziłam truskawki – wspomina. – Potem zaczęłam uprawiać ziemię w pobliżu mojego mieszkania. Zasiałam bazylię; nasiona przywiozłam z Ukrainy. Czekam, aż wyrośnie coś mojego, rodzimego, pysznego. Posadziłam nagietki na balkonie i teraz czuję się jak w domu.

Inna mówi, że nie można uciec od głosu ojczystej ziemi. Nawet jeśli uciekało się od niej przez całe życie

Miejscowi nie uważają się za Czechów, ale za Morawian. Nazywają siebie „czosnkowymi ludźmi” i z dumą mówią, że pochodzą z chłopstwa. Ciężko pracują na tej swojej niezbyt urodzajnej ziemi.

– Obok mnie jest posiadłość lekarki, która dobrze zarabia w Czechach, ale co roku sadzi w ogrodzie warzywa – mówi Inna. – A tutaj (pokazuje zdjęcie) są ogrody mojej miejscowej przyjaciółki. Pracuje w IT, ma duży dom i kilka samochodów, ale prowadzi ogród, bo to dla niej święte. Pod tym względem Ukraińcy są bardzo podobni do miejscowej ludności. Nawiasem mówiąc, mamy nawet podobne słownictwo rolnicze. W języku czeskim łopata nazywa się lopata, pług – pluh, młyn – mlýn, pszenica – pšenice, a żyto – žito. Ziemia jest inna, ale mamy tę samą rolniczą duszę.

Ogródek warzywny na parapecie w hostelu

Ołena i Artur Olejnikowie są małżeństwem z Mikołajowa. Obecnie mieszkają w Polsce, w hostelu w Katowicach. Poznali się osiem lat temu na forum internetowym. Rozmawiali na nim Ukraińcy, których nerki są poddawane hemodializie.

– Byłam wtedy w głębokiej depresji –  wyznaje Ołena. –  Weszłam na forum, szukając porady. To moje drugie małżeństwo, w pierwszym zaszłam w ciążę i miałam cukrzycę typu I. Wróciłam ze szpitala z powikłaniami, bez dziecka, bez męża i bez sprawnych nerek. Zaczęłam szukać informacji, jak żyć. Artur również był dializowany. Zaczęliśmy korespondować, mimo że nie widzieliśmy nawet swoich zdjęć. Pewnego dnia zaproponował: „Pojedźmy razem do Lwowa”. Zażartowałam, że rodzice nie pozwolą mi jechać z nieznajomym. Potem napisał, żebym spotkała się z nim w Mikołajowie. Przyjechał i już nigdy się nie rozstaliśmy.

Ich wspólne ogrodnictwo zaczęło się od Artura. Gdziekolwiek mieszkał, tam zawsze były grządki z ogórkami, pomidorami i ziołami. Sam robił przetwory. Przed wojną prowadzili mały biznes: sprzątali biura i prywatne mieszkania.

– Wojna na pełną skalę zastała nas w Mikołajowie. Byłam wtedy po powikłaniach, na wózku inwalidzkim, nie mogłam oddychać bez aparatu tlenowego. Trzy razy w tygodniu musieliśmy poddawać się hemodializie – wspomina Ołena. – Kupiliśmy więc bilety do Lwowa i wyruszyliśmy w długą podróż.

Olena wskazuje na dużą pomarańczową walizkę. Wózek inwalidzki i ta walizka, wypełniona po brzegi lekami, to jedyne rzeczy, z którymi przyjechali do Polski. Teraz ich leki zajmują dwie ogromne szuflady.

– Najpierw zatrzymaliśmy się w Przemyślu, gdzie w końcu mogliśmy poddać się hemodializie – mówi Ołena. – A potem przygarnęła nas rodzina z Zabrza.

Na balkonie mieszkania w Zabrzu stworzyli swój pierwszy „polski ogród”. Za zgodą właścicieli w dużej misie posadzili rozmaryn, bazylię i cebulę.

– Polska rodzina bardzo dobrze nas rozumie. To starsze małżeństwo, które ma daczę i uwielbia tam pracować, częstować swoją liczną rodzinę i gości własnymi truskawkami, jagodami i warzywami – wyjaśnia Ołena. – Kiedy robi się cieplej, Renata, która ma 70 lat, wczesnym rankiem wsiada za kierownicę i jedzie na działkę.

Po półtora roku Olena i Artur postanowili przeprowadzić się do Katowic. To tu Artur przeszedł przeszczep nerki; Olena czeka na taką samą operację.

Teraz mieszkają w hostelu, gdzie na parapecie uprawiają swój mały ogródek warzywny. Są tam doniczki z cebulą, szczawiem, bazylią i małą bożonarodzeniową choinką

– Mieliśmy wiele sadzonek: kapusty, ogórków, papryki, różnych ziół – zaznacza Ołena – ale zanieśliśmy je do pani Renaty, która obiecała, że posadzi je przy swoim domku letniskowym. A jak urosną, to wspólnie te nasze polsko-ukraińskie plony zjemy.

Ukrainiec poradzi sobie z ziemią nawet na Marsie

Ukrainki zaskakują mieszkańców Irlandii swoją pasją do ogrodnictwa, choć ziemia tam nie nadaje się do takich eksperymentów. Lokalne supermarkety nie oferują zbyt wielu lokalnych produktów. To ziemniaki, truskawki, marchew i kilka innych produktów.

Gleba jest tu zupełnie inna, temperatura wynosi 15-16 stopni niemal przez cały rok, dlatego większość roślin uprawnych może rosnąć tylko w szklarniach lub w doniczkach.

„Dla mnie praca z ziemią jest dobrym środkiem antystresowym, ale mam też własne zbiory curry, lawendy, truskawek i pomidorów” - mówi Anna Maluzhonok, która mieszka w Irlandii po inwazji na pełną skalę, „nawet w surowym regionie Dublina” można uprawiać farmę. Z siedmiu krzewów pomidorków koktajlowych rosnących na dziedzińcu w doniczkach zebrałem kilka zbiorów po półtora kilograma. Teraz wiem na pewno, że nawet przy kolonizacji Marsa Ukraińcy radziliby sobie lepiej niż bohater Matt Damon z filmu „Marsjanin”.

Wyhodowała swój pierwszy ogród warzywny na stole w hotelu, w którym tymczasowo przesiedleni byli ukraińscy uchodźcy. Kiedy administracja przeprowadziła inspekcję, pokój ten nazywano nawet: „pokojem z ogrodem warzywnym na stole”

Następnie Anna i jej dzieci przenieśli się do innego mieszkania socjalnego. Domy są ściśle ze sobą, sąsiednie obszary są małe, ale był balkon i długi parapet. To tam zaaranżowała swój mini ogród warzywny.

– Na swoich podwórkach Irlandczycy uprawiają tylko rośliny ozdobne, ponieważ nic innego nie na nich urośnie – Mówi Hanna. – Tu jest zupełnie inna gleba, niepodobna do tej, do której jesteśmy przyzwyczajeni. Jeśli chcesz coś uprawiać, musisz osobno kupić ziemię i nawóz. Problem polega na tym, że musisz kupić nawóz z wyprzedzeniem, bo jest on dostępny w sklepach sezonowo. Gleba jest bardziej gliniasta, ma inny skład.

To część naszego kodu kulturowego

Ukraińcy mają zupełnie inny stosunek do ziemi niż większość narodów – mówi Jarosława Muzyczenko, etnolożka i badaczka z narodowego centrum kultury ludowej „Muzeum Iwana Honczara”. – Przez tysiące lat różne plemiona i grupy etniczne, których potomkowie utworzyli naród ukraiński, uprawiały chleb na terytorium Ukrainy. Podczas wykopalisk w proto-miastach kultury trypolskiej znaleziono ziarna zbóż, które były uprawiane przez ludzi pięć tysięcy lat temu.

– Mamy to we krwi – podkreśla Muzyczenko. – Chleb jest symbolem słońca, daje energię, podtrzymuje życie i jest złoty, dlatego jest święty dla Ukraińców. Oprócz zbóż, uprawiali oni inne inne rośliny, każdego roku wzbogacając swoje ogrody o nowe plony: jabłka, morele, gruszki, pomidory, kukurydzę i ziemniaki. Szczególna miłość do wszystkich żywych istot jest znakiem rozpoznawczym Ukraińca.

Czy to na Syberii, czy we Włoszech, w Wielkiej Brytanii czy gdziekolwiek indziej ukraiński mężczyzna czy kobieta znajdą kawałek ziemi pod uprawę albo zamieni balkon lub parapet w mini-ogródek

– W Portugalii zbieram sukulenty na ulicy i doprowadzam je w domu do kiełkowania – mówi Ukrainka Ałła Sakowiec. – Idziesz ulicą, widzisz „portugalskie chwasty” rosnące obok rzek, w pobliżu oceanu, szczypiesz gałąź i podziwiasz, jak rośnie.

Powszechne w Portugalii sukulenty to rośliny, które mają specjalne tkanki do magazynowania wody. Ewoluowały w suchym klimacie i w glebie, w której brakuje wilgoci.

W Niemczech każdy może wynająć mały kawałek ziemi i wyhodować sobie coś dla duszy. Tutaj to kwestia hobby, wypoczynku, a nie konieczności ekonomicznej. Niemcy mają bardzo mało ziemi w pobliżu swoich domów, ale starają się, aby każdy jej centymetr kwitł i zdobił krajobraz.

– Swoją pierwszą wiosnę w Niemczech pamiętam z powodu kwiatów na moim balkonie mówi Ukrainka Lena Połozok. – Posadziłam je w pięciu dużych doniczkach, a latem 2023 roku na balkonie stworzyłam ogród warzywny w wiadrach. Zebrałam 10 kilogramów ogórków, pomidorów, papryki i ziół. Wszyscy pytali mnie, dlaczego to robię. Wyjaśniałam, że by ratować swoje zdrowie psychiczne i mieć poczucie domu.

‍

PiS wygrywa, ale znowu przegrywa

W reakcji na pierwsze powyborcze sondaże exit poll, dające PiS niewielką przewagę nad Koalicją Obywatelską (33,7 % do 31,9%), prezes PiS Jarosław Kaczyński ogłosił dziewiąte zwycięstwo swojej partii. Rzecz jednak w tym, że zwycięstwo tej partii w praktyce i tak oznacza straty.

Już teraz wiadomo bowiem, że PiS tylko w części województw, gdzie wygrał ma szansę rządzić. To zaś oznacza, ze nie będzie rządzić w ogóle. Pozostałe ugrupowania, nawet nacjonalistyczna Konfederacja sprzymierzona z Bezpartyjnymi Samorządowcami, nie zechcą bowiem wchodzić w alians z partią, za którą ciągnie się smród afer, bezprawia i korupcji. Od zeszłorocznych wyborów parlamentarnych PiS ma status politycznej kasty „niedotykalnych”, wokół której rozciągnięto kordon sanitarny.

Niedosyt i błąd Tuska

W wyborczy wieczór premier Donald Tusk cieszył się, że „w kwietniu udało się powtórzyć 15 października” – czyli sukces demokratów z jesiennych wyborów prezydenckich.

W poniedziałek trochę stonował. „Wniosek dla nas? Nie marudzimy! Do roboty” – napisał na portalu X.

Cieszy go zmniejszenie dystansu Koalicji Obywatelskiej do PiS (w wyborach w 2018 r. KO traciła do partii Kaczyńskiego 7 punktów procentowych), spektakularne zwycięstwo w wielkich miastach i przewaga w sejmikach. Martwi – demobilizacja młodych, porażka na wschodzie kraju i na wsi.

To trzeźwy osąd, lecz brakuje w nim uderzenia się we własne piersi. Decyzja Tuska o pójściu KO do wyborów bez Lewicy okazała się błędem. Jego ugrupowanie kosztowała pierwsze miejsce, a Lewicę zepchnęła na ostatnie.

Pompowane muskuły Hołowni

Urzędowy optymizm Szymona Hołowni i Władysława Kosiniaka-Kamysza, liderów koalicyjnej Trzeciej Drogi (to alians Polski 2050 i Polskiego Stronnictwa Ludowego), która według sondaży zdobyła 14,3 proc., wydaje się pozą na pokaz. W poprzednich wyborach samorządowych PSL, startując samodzielnie (Polska 2050 jeszcze nie istniała), zdobył 12 proc.

Wygląda więc na to, że wartość dodana partii Hołowni w terenie wynosi około 2,3 proc.

Skutecznością wykazał się natomiast Hołownia w osłabianiu całego obozu demokratycznego.

Przełożenie na po wyborach debaty na temat projektów ustaw liberalizujących prawo aborcyjne rozwścieczyło Lewicę, a w części progresywnego elektoratu stworzyło wrażenie, że w poprzedniej kampanii – w której liberalizację mu obiecano – został potraktowany instrumentalnie.

To musiało mieć wpływ na frekwencję.

Bracia mniejsi potłuczeni

Lewica, podobnie jak Konfederacja, wychodzą z tych wyborów mocno poobijane. Pierwsza z nich w wyborach samorządowych zawsze wypada słabo, ale tym razem wygląda jeszcze gorzej. 6,3 proc. to wynik znacznie poniżej oczekiwań partii Włodzimierza Czarzastego.

I nawet niezłe 12,86 proc., zdobyte przez Magdalenę Biejat w walce o prezydenturę Warszawy, budzi co najwyżej uśmiech przez łzy. Wojownicza proaborcyjna retoryka, która miała przynieść Lewicy sukces, nie zadziałała. Bo po co głosować na małą i słabą Lewicę, skoro to samo mówi duża i bardziej sprawcza Koalicja Obywatelska

Konfederacja jeszcze jesienią, przed wyborami parlamentarnymi, liczyła, że będzie czarnym koniem polskiej sceny politycznej. Kampania samorządowa tej partii, podobnie jak kampania parlamentarna nasycona ksenofobią i antyukraińską retoryką, przyniosła klapę. Z wynikiem 7,2 proc. Konfederacja musi zadowolić się co najwyżej rolą partyjnego konika na biegunach.

Demobilizacja Demokratów

Tym, co jesienią 2023 r. zapewniło ugrupowaniom demokratycznym pokonanie populistycznej prawicy spod szyldu PiS i Solidarnej Polski, była wielka mobilizacja młodych ludzi – i kobiet.

Pierwsi, których do urn poszło wtedy aż 72 proc., mieli dość władzy, którą uważali za obciachową, skoncentrowaną na leciwych i niewykształconych mieszkańcach prowincji, narzucającą tradycjonalistyczno-katolicki model życia i edukacji, a przede wszystkim pozbawioną jakiegokolwiek programu dla młodych.

Kobiety mają z PiS na pieńku od października 2020 r., kiedy to na polityczne zamówienie partii Kaczyńskiego marionetkowy Trybunał Konstytucyjny zakwestionował przepis zezwalający na aborcję z powodu wad płodu. Potężne demonstracje w kobiet polskich miastach były pierwszą siłą, która zachwiała potęgą rządzącej prawicy.

Niedzielna frekwencja wynosząca 51 proc. oznacza, jak określił to politolog Przemysław Sadura, zwycięstwo „koalicji grilla i kanapy”.

Tym razem do urn przyszło zaledwie 34 proc. młodych i 53 proc. kobiet. Dlaczego? Eksperci jako przyczyny wskazują: słabą kampanię demokratów, kłótnie w łonie rządzącej koalicji (głównie o aborcję i podatki dla przedsiębiorców), brak dobrego dialogu rządu z wyborcami, niespełnienie większości ze 100 obietnic na 100 dni rządu.

To wszystko prawda. Być może jednak za wyborczą gnuśnością części Polaków stoi też poczucie, że bezzębny PiS na razie ich wolności nie zagraża.

Mobilizacja wierzących

Niska frekwencja podniosła wynik PiS, o czym świadczą rezultaty wyborów we wschodnich i południowo-wschodnich województwach, w których ta partia zawsze była silna.

Moja znajoma stwierdziła, że nawet gdyby PiS wystawił w wyborach kozę, wyborcy Kaczyńskiego by tę kozę poparli – tak niezachwiana jest ich wiara w partię.

W tym przerysowaniu jest sporo racji, albowiem elektorat PiS wydaje się impregnowany na prawdę o tej partii. Choć codziennie na jaw wychodzą kolejne dowody nadużyć władzy, łamania prawa, marnowania publicznych pieniędzy albo wręcz ich rozkradania w ciągu minionych 8 lat – po wyznawcach Kaczyńskiego wszystko to spływa, jak po gęsi.

Dowód? Na PiS zagłosowało 57 proc. rolników, choć to z winy zaniedbań tej właśnie partii od ponad roku ponoszą oni dotkliwe straty finansowe – a dziś blokują drogi. Gdy Tusk ostrzegał, czym skończy się polityka rolna ekipy Kaczyńskiego, PiS-owcy oskarżali go „sianie ruskiej propagandy”. A rolnicy ani myśleli wtedy o protestach.

Ocalenie Kaczyńskiego

Wynik wyborczy, choć nie rozwiązuje żadnego z najważniejszych problemów PiS – a wręcz zwiastuje nowe, jest dla samego Jarosława Kaczyńskiego nie najgorszy. Owszem, utrata władzy w kilku sejmikach oznacza pożegnanie się wielu działaczy jego partii (tudzież ich krewnych i znajomych) z posadami, lecz pozycji Kaczyńskiego nie zagrozi, skoro odniósł „dziewiąte zwycięstwo”.

Przed wyborami wielu wieszczyło tej ekipie spektakularną klęskę, co dla samego prezesa PiS oznaczałoby rozliczenia, a być może nawet rozpad jego formacji.

Teraz Kaczyński zyskał dodatkowe 2 miesiące (do wyborów europejskich), by umocnić swą władzę w partii i wziąć pod but potencjalnych rozłamowców. Zapewne wykorzysta je, w kolejnej kampanii nakręcając do granic możliwości spiralę hejtu wymierzonego w Tuska, Unię Europejską i Niemcy – trójcę, do której żywi nieskrywaną nienawiść.

Trzaskowski przyszłym prezydentem Polski

Ostatni wniosek dotyczy wyniku wyborów w Warszawie. Rafał Trzaskowski, któremu warszawiacy po raz kolejny już w pierwszej turze powierzyli prezydenturę stolicy, zgromadziwszy blisko 60- procentowe poparcie zdaje się być murowanym kandydatem KO na prezydenta Polski w przyszłorocznych wyborach. Co więcej, wiele wskazuje na to, że te wybory wygra.

Dlaczego? Po pierwsze – bo jego minimalna przegrana z Andrzejem Dudą w 2020 r. była skutkiem nieuczciwej kampanii PiS. Na korzyść Dudy działała zmasowana propaganda rządowych mediów, nieograniczony budżet na kampanię – i strategiczne informacje, które obóz władzy wykradał, inwigilując za pomocą systemu szpiegującego Pegasus głównych polityków opozycji z Krzysztofem Brejzą, szefem sztabu Trzaskowskiego, na czele.

Sprawa Pegasusa jest teraz przedmiotem śledztw komisji sejmowej i prokuratury.

Po drugie, bo Trzaskowski wydaje się być najsilniejszym kandydatem na prezydenta. Szymon Hołownia, jego najpoważniejszy dziś rywal, raczej pogrzebał swoje szanse, wstrzymując debatę nad projektami ustaw liberalizujących aborcję.

A kandydat PiS? Ktokolwiek nim będzie, po niechlubnej prezydenturze Dudy raczej na pewno nie zdobędzie serc większości Polaków.