Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy.
1 lipca 2024 r. weszły w życie zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z agresją zbrojną Rosji. Przede wszystkim zniesiono rekompensatę w wysokości 40 zł dziennie dla właścicieli gospodarstw domowych, w których mieszkali uchodźcy w wieku emerytalnym, osoby niepełnosprawne i rodziny wielodzietne.
De iure uchodźcy nadal mogą liczyć na zakwaterowanie w gminnych lub państwowych ośrodkach pobytu. Tyle że de facto – na przykład w Olsztynie – takich ośrodków nie ma.
17 lipca 2024 r. mieszkający w Olsztynie ukraińscy uchodźcy należący do wspomnianych grup wrażliwych zostali poinformowani, że wojewoda warmińsko-mazurski nakazał władzom miasta wybudowanie (lub przygotowanie) dla nich internatu. Jednak nadal nie ma informacji na temat zasad, warunków i kosztów zakwaterowania. Ludzie są zdezorientowani i nie rozumieją, czy mają jakiekolwiek perspektywy na dach nad głową.
Gdzie mieszkają teraz starsi uchodźcy i uchodźczynie, od lipca pozbawieni mieszkań socjalnych? I co w tej sytuacji zamierzają zrobić?
Nie mogę już pracować, by opłacić czynsz. A w Ukrainie zapowiada się zima bez ciepła i światła
Raisa Odarżyj, 70-letnia uchodźczyni z Odessy, mieszkała w ramach programu 40+ za darmo w pokoju w prywatnym domu, który został przekształcony w schronisko dla uchodźców z grup osób szczególnie wrażliwych. Pod koniec czerwca właściciel ośrodka powiedział, że otrzymał od wojewody odmowę dalszego opłacania przez państwo zakwaterowania kilkunastu uchodźców, którzy u niego mieszkają. Więc jeśli chcą zostać, muszą płacić 1250 zł miesięcznie za pokój.
– Dla mnie to za drogo, ale nie mogłam znaleźć innego miejsca do zamieszkania – mówi pani Raisa. – Poprosiłam właściciela, by trochę obniżył cenę, bo mam najmniejszy pokój w domu, z miejscem tylko na łóżko i stół. Obiecał, że się zastanowi.
Muszę być w Polsce do końca lata, ponieważ w czerwcu miałam operację i powinnam dokończyć rehabilitację tutaj. Potem prawdopodobnie wrócę do Odessy
Kobieta przyjechała do Olsztyna na początku inwazji. Brała lekcje języka polskiego i gotowania. Uczestniczyła też w różnych przedsięwzięciach organizowanych dla uchodźców, szczególności w zajęciach sportowych – nordic walkingu i przejażdżkach na rowerze. To pomogło jej jakoś przejść przez trudny okres adaptacji.
– Chciałabym pracować, ale moje zdrowie pogorszyło się z powodu chronicznego stresu. Przez 46 lat pracowałam jako księgowa, lecz moja emerytura nie wystarcza na przeżycie tutaj. A w Ukrainie już ostrzega się mieszkańców miast, by na zimę szukali mieszkań z piecami na przedmieściach, bo prąd będzie często odcinany. Ta perspektywa jest przerażająca, choć staram się nie tracić optymizmu – mówi pani Raisa.
Kiedy uciekałam przed Rosjanami, mieszkałam w leśnej jamie. Teraz znów jestem bezdomna
Ołena Demczuk, 74-letnia uchodźczyni z obwodu chersońskiego, musiała w lipcu przenieść się z prywatnego ośrodka dla uchodźców do mieszkania wynajmowanego przez jej córkę. Za zgodę na zamieszkanie pokoju z córką i dwójką wnuków pani Ołena płaci właścicielowi 600 zł miesięcznie.
W 2022 roku wolontariusze przywieźli jej córkę i wnuki do Olsztyna. Dzieci często chorowały, więc pani Ołena przyjechała do Polski, by pomóc w opiece nad nimi. Przez 51 lat pracowała jako nauczycielka matematyki.
– Samotna matka nie może przeżyć w Polsce, jeśli nie pracuje – mówi. – Wnuki często chorowały i nie chodziły do przedszkola. Wszystko, co zarobiła, moja córka musiała płacić niani. A nawet więcej niż wszystko, bo wiosną 2022 r. dostawała 16,50 zł za godzinę pracy, podczas gdy najniższa stawka ukraińskiej niani za opiekę nad jednym dzieckiem wynosiła 20 zł za godzinę.
Pani Ołena nie może wrócić do domu – został zniszczony. W jej rodzinnej wsi, która została wyzwolona spod okupacji, nie ma już apteki ani sklepu
A wojska nieprzyjaciela, stacjonujące kilkadziesiąt kilometrów dalej, nadal ostrzeliwują okolicę.
– Przeżyłam pod rosyjską okupacją prawie dziesięć miesięcy – wspomina. – Uwierz mi, to piekło na ziemi. Moja matka przeżyła okupację podczas II wojny światowej, kiedy wojska rumuńskie kontrolowały południową Ukrainę. Rumuni byli gorsi od Niemców, ale rosyjskie wojsko jest najgorsze.
Od początku okupacji ona i jej sąsiadka mieszkały w dole w pobliżu lasu, ukrywając się przed Rosjanami. Jeden z mieszkańców wsi doniósł okupantom, że sąsiadka pani Ołeny ma proukraińskie przekonania. Szukali jej, torturowali jej brata, by wyjawił, gdzie ukrywa się siostra. Nie powiedział, więc go zabili, a ciało porzucili na obrzeżach wsi.
Dopuszczali się różnych okrucieństw, plądrowali domy i sklepy. Nie było elektryczności ani internetu. Do wioski nie można było wjechać ani z niej wyjechać. Pani Ołena wspomina:
– Nie było jedzenia. Rozpalałyśmy mały ogień, żeby się ogrzać, i robiłyśmy naleśniki z mąki i otrębów. Piłyśmy deszczówkę. Nie było jak poprosić kogokolwiek o pomoc. Nie mam pojęcia, jak udało nam się przeżyć
W nadziei na dodatkowe pieniądze na czynsz córka pani Ołeny złożyła wniosek do kilku programów pomocowych.
– Tego, że program 40+ dla emerytów zostanie anulowany, bałyśmy się od końca ubiegłego roku – mówi pani Ołena. – Dlatego w marcu 2024 r. moja córka złożyła wniosek w imieniu naszej rodziny do programu „Krok do domu”. Spełnialiśmy wszystkie kryteria, mieliśmy łączny dochód w wysokości trzech tysięcy złotych.
Zadzwoniła do nas kobieta o imieniu Tetiana, pracująca w tym programie, z pytaniem, ile będziemy w stanie sami zapłacić za mieszkanie. Córka odpowiedziała, że do 2500 zł. Tetiana uznała, że to za mało i że wyśle nam pismo z odmową. Tylko czy ubiegałybyśmy się o pomoc, gdybyśmy mogły zapłacić za mieszkanie 3000 złotych albo więcej?
Pomoc, którą deklarowali w tym programie, miała również na celu opłacenie usług agenta nieruchomości i tłumacza. Tyle że mieszkanie znalazłyśmy same. I to był kolejny powód odmowy. Nie rozumiem, dlaczego fundacja chce płacić za usługi, których ludzie nie potrzebują. Okazuje się, że tak naprawdę oni nie pomagają ludziom w trudnej sytuacji. Pomagają tylko tym, którzy mogą pracować, czyli płacić podatki.
W innych programach nawet nie podawali powodu odmowy udzielenia pomocy. Wysyłali jedynie list lub esemes: „Dziękujemy za rejestrację w programie. Wasze gospodarstwo domowe nie zostało wybrane do udziału w programie”.
– Teraz ledwo wiążemy koniec z końcem – w głosie pani Ołeny słychać rezygnację. – Przyzwyczaiłyśmy się do Olsztyna, zakochałyśmy się w nim, ale nie możemy tu przetrwać. Zaczęłam często chorować i najbardziej obawiam się tego, że stanę się ciężarem dla mojej córki.
Poprosiłam ją więc, aby poszukała informacji o tym, jak mogłybyśmy przenieść się do jakiegoś przytułku w Niemczech. Nie mamy tam krewnych ani przyjaciół, ale mówią, że rodzinom takim jak nasza łatwiej tam przetrwać
W domu przeżyła apokalipsę. A tutaj oskarżenia, że uchodźcy – emeryci nadużywają unijnej pomocy
Wira Iwaniuk, 70-letnia uchodźczyni z Wołczańska w obwodzie charkowskim, mówi, że kiedy w zeszłym roku ona i inni uchodźcy zostali eksmitowani ze schroniska, wróciła z Olsztyna do domu w obwodzie charkowskim. Jednak gdy w maju 2024 r. wojska rosyjskie rozpoczęły nową ofensywę na Wołczańsk, znów przyjechała do Polski.
Od początku inwazji mieszka tu jej córka i dwoje wnucząt w wieku licealnym. Tydzień po przyjeździe do Olsztyna Wira dowiedziała się, że jej dom spłonął, trafiony pociskiem wroga.
– Dzięki mojej córce, która ma tu pracę i może płacić czynsz, nie zostałam bezdomna – mówi pani Wira. – Mam jednak ogromne poczucie winy, że przysparzam rodzinie takich kłopotów, że nie mam pieniędzy na wynajęcie osobnego mieszkania. W domu uprawiałam ogródek warzywny, miałam kury, kaczki i kozę. Tyle że moje wcześniejsze doświadczenia tutaj mi nie pomagają. No i ciężko nauczyć się języka, więc się denerwuję – w aptece, w sklepie, w autobusie.
Pani Wira dodaje, że różne organizacje oferują rejestrację w projektach dla uchodźców finansowanych przez Unię Europejską. Nie może jednak uzyskać pomocy, której potrzebuje:
– Starszym osobom trudno mówić w obcym języku. Zwracałam się do różnych organizacji z prośbą o napisanie grantu, który pomógłby emerytom rozwiązywać różne problemy domowe. Na przykład chciałam, aby pieniądze z Unii zostały wykorzystane na opłacenie osób, które będą nam doradzać, towarzyszyć nam jako tłumacze w szpitalach, ośrodkach socjalnych czy instytucjach. By pomóc ludziom, którzy stracili swoje mieszkania socjalne, w szukaniu nowych – bo usługa pośrednika kosztuje tu 500 złotych. Chętnie wyjechałabym na wieś, by pomieszkać tam przynajmniej przez jakiś czas. Może ktoś ma dom, w którym teraz nikt nie mieszka, a ja mogłabym się nim zaopiekować? Problem w tym, że nie wiem, jak szukać takich informacji, a do tego mam problem z językiem.
Zamiast tego zostałam zaproszona na spotkanie, na którym za niewielką opłatą chcą nauczyć mnie, jak robić bransoletki z koralików lub rysować neurograficzne obrazy, które sprawią, że „w moim życiu pojawią się pieniądze”. Być może dwa lata temu, kiedy uchodźcy mieszkali w akademikach za darmo, takie zajęcia miały sens. Ale teraz ludzie nie mają czasu na zabawę.
Według pani Wiry spotkania dla uchodźców odbywają się zazwyczaj w ciągu dnia. Tyle że ludzie, którzy są zarejestrowani w projektach, ale pracują, nie mogą na nie przychodzić.
– Na ostatnim spotkaniu uchodźców byłam ja i inna emerytka, z Zaporoża. Powiedziała mi, że przyszła tylko dlatego, że mogła napić się tu darmowej kawy – mówi pani Wira
Od lipca pani Wira mieszka z synem i synową. Oszczędza każdy grosz, bo żyje tylko z ukraińskiej emerytury w przeliczeniu wynoszącej 400 złotych. Mówi, że gdyby ktoś pomógł jej zdobyć w Polsce dokumenty potwierdzające niepełnosprawność, mogłaby trafić do schroniska dla uchodźców w Olecku. Owszem, warunki życia nie są tam łatwe głównie ze względów psychologicznych: po trzy lub cztery osoby przykute do łóżka w każdym pokoju. Na dodatek w marcu 2023 r. przesiedlono tam wszystkich Romów, którzy przybyli z zachodniej Ukrainy.
– Ale przynajmniej jedzenie jest tam darmowe – przyznaje z goryczą pani Wira.
Co powinny zrobić osoby z Ukrainy, które nie są w stanie samodzielnie zapłacić za mieszkanie w Polsce?
– W lipcu zgłosiło się do mnie wiele osób z prośbą o pomoc w znalezieniu mieszkania socjalnego w Olsztynie – mówi Stepan Migus, szef olsztyńskiego oddziału Związku Ukraińców w Polsce. – Dlatego oczywiste jest, że potrzeba ponownego otwarcia schroniska dla uchodźców jest duża. Osoby starsze i niepełnosprawne skarżą się, że nie mogą mieszkać w ośrodku dla uchodźców pod Oleckiem, bo są schorowane i nie mają dostępu do opieki medycznej. Dlatego podczas spotkania z wojewodą i marszałkiem ponownie poruszę kwestię otwarcia noclegowni. Nie możemy zostawić ludzi, którzy przeżyli okropieństwa wojny, samych ze swoimi problemami.
Czy wojewoda i marszałek województwa warmińsko-mazurskiego usłyszą nasz głos?
Dziennikarka, redaktor Mikołajowskiego Oddziału Narodowej Publicznej Nadawczej Ukrainy. Autor programów telewizyjnych i radiowych, opowiadań, artikułów na tematy wojskowe, ekologiczne, kulturalne, społeczne i europejskie. Opublikowano w gazecie ukraińskiej diaspory w Polsce „Nasze Słowo”, na ogólnoukraińskich stronach dotyczących „Portal Integracji Europejskiej” Biura Wicepremiera ds. Integracji Europejskiej i Euroatlantyckiej oraz Ukraińskiego Centrum Mediów Kryzysowych. Międzynarodowe programy szkoleniowe dla dziennikarzy: Deutsche Welle Akademie, Media Neighbourhood (BBC Media Action), Thomson Foundation i inni. Współorganizatorka wielu dziedzin i szkoleń: projekty edukacyjno-kulturalnych dla uchodźców w Polsce, realizowane przez Caritas, Federację Organizacji Pozarządowych FoSA; „Kultura Pomaga”, realizowanych przez Osvitę (UA) i Zusę (DE). Jest współautorką książki „Serce oddane ludziom” o historii południowej Ukrainy. Opublikowano artykuł na temat wojskowe w książkach „Wojna na Ukrainie. Kijów - Warszawa: Razem do zwycięstwa” (Polska, 2022), „Lektury iczne: Zachowajmy dla otomności” (Ukraina, 2022)
Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy..
