Stany Zjednoczone i Wielka Brytania zniszczyły irańskie drony i pociski, zanim weszły one w przestrzeń powietrzną Izraela, co znacznie uprościło działanie systemu obrony powietrznej państwa żydowskiego. To oczywiście nigdy nie miało miejsca na Ukrainie, mimo że rosyjskie ataki niszczą krytyczną infrastrukturę i zabijają cywilów.

Ale Zachód nie zamierza udawać, że ignoruje te różnice. Po irańskim ataku Biały Dom dał jasno do zrozumienia, że zobowiązania sojusznicze Stanów Zjednoczonych wobec Izraela bardzo różnią się od zobowiązań sojuszniczych wobec Ukrainy (nie wspominajmy już o Memorandum Budapeszteńskim). Najważniejsze jest jednak to, że Stany Zjednoczone nie zrobią niczego, co mogłoby doprowadzić do bezpośredniego konfliktu z Federacją Rosyjską.

Podsumowując tę tezę w trzech słowach: Rosja to nie Iran. I każdy powinien liczyć się z jej potęgą nuklearną

Powinniśmy więc skupić się nie na różnicach w reakcjach, które są oczywiste, ale na tym, co wspólne. A wspólną radą jest zapobieganie eskalacji sytuacji.

W pierwszych chwilach po irańskim ataku premier Izraela Benjamin Netanjahu i inni izraelscy urzędnicy obiecali surowo odpowiedzieć Republice Islamskiej. Jednak po ataku prezydent Joe Biden w rozmowie z szefem izraelskiego rządu odradził odwet i podkreślił, że niepowodzenie irańskiego ataku jest wyraźnym zwycięstwem Izraela. Po co więc doprowadzać do eskalacji?

Oczywiście nie wiemy jeszcze, jak Izrael zareaguje i czy w ogóle zareaguje. Ale jednocześnie nie można nie zauważyć, że takie podejście do konfliktu jest praktycznie identyczne z podejściem do wojny Rosji z Ukrainą. Amerykańscy przywódcy nie tylko nieustannie podkreślają, że ich kraj nie chce nawet cienia bezpośredniego konfliktu z Kremlem. Odradzają również przenoszenie wojny na terytorium Federacji Rosyjskiej.

Jakieś dwa tygodnie przed tym jak Biden udzielił wspomnianej tu rady Netanjahu sekretarz stanu USA Anthony Blinken podkreślił, że Stany Zjednoczone nie popierają ani nie umożliwiają ukraińskich ataków poza terytorium Ukrainy. Sekretarz obrony USA Lloyd Austin również wyraził wątpliwości co do skuteczności takich ataków, wzywając Ukrainę do skupienia się na celach wojskowych. I tu pojawia się całkiem logiczne pytanie.

Zrozumieliśmy już, że Iran to nie Rosja, ale jeśli chodzi o uderzenie odwetowe na terytorium agresora, okazuje się, że między Rosją a Iranem różnic nie ma. Ukraina nie powinna przenosić wojny na terytorium Rosji, a zwłaszcza nie powinna uderzać w rosyjskie rafinerie ropy naftowej.

A Izrael nie powinien brać odwetu za największy atak dronów w historii ludzkości, ponieważ Zachód chce zapobiec dalszej eskalacji

I tutaj jestem zmuszony ujawnić mały polityczny sekret, który każdy z nas zna od czasów lekcji historii w szkole: to właśnie brak kary przyczynia się do eskalacji. Zarówno Moskwa, jak Teheran widzą, że kraje zachodnie wolą powstrzymać się od eskalacji, czyli okazują słabość. Putin czy ajatollah Chamenei po prostu nie mają „czerwonych linii” – ale Zachód, jak widzimy, ma. Waszyngton nie chce, by wojna przeniosła się na terytorium Rosji. Nie chcą, by Izrael dokonał odwetu na Iranie i tym samym rzekomo zachęcił Republikę Islamską do dalszych ataków. Nawet próba stworzenia sytuacji strategicznej niepewności, podjęta przez prezydenta Francji Emmanuela Macrona, wywołała jawną irytację w Waszyngtonie i innych zachodnich stolicach.

Putin musi wiedzieć na pewno, że wojska NATO nie znajdą się w Ukrainie. Musi wiedzieć na pewno, że sojusznicy nie odważą się zaangażować w bezpośredni konflikt z Rosją. A teraz ajatollah Chamenei również musi wiedzieć, że prezydent Biden przekonał izraelskiego premiera, by nie atakował Iranu.

Ale – dlaczego? Dlaczego muszą być pewni – zupełnie pewni – swojej bezkarności?

‍

W końcu efekt bezkarności rodzi poczucie, że można działać dalej. Można uderzyć w Ukrainę. I można uderzyć na Izrael. Można okupować cudze terytoria, można promować terror. Największym wyzwaniem są sankcje gospodarcze, do których zarówno Rosja, jak Iran już się dostosowały. Ale przywódcy reżimów terrorystycznych nie potrzebują gospodarki. Oni potrzebują wojny.

I dopóki czują, że świat obawia się ich jako niebezpiecznych szaleńców, będą robić, co robili do tej pory. Jeśli nie zaatakujesz, jeśli nie zademonstrujesz siły, sprowokujesz zarówno Rosjan, jak Irańczyków do eskalacji. I niestety, ta formuła jest zupełnym przeciwieństwem obecnego zachodniego podejścia do głównych wyzwań.

Rozmawiam z moimi dziećmi szczerze i otwarcie, jak z dorosłymi.

Deszcz nie spada z nieba dlatego, że motyle czy jednorożce coś wyczarowały, ale dlatego, że wilgoć, chmury, kondensacja...

Z wojną jest tak samo: Rosja, mordercy, terroryści przyszli zabijać. Jeśli oglądasz rosyjski YouTube, płacisz im na rakiety.

Często jestem za to krytykowana. Mówią, że dzieci nie powinny być narażane na wszystko tak bezpośrednio. „Musisz chronić ich psychikę”.

Czyli, co – owijać cały ten wojenny syf w papierki, jak cukierki?

Ja mam inne zdanie. MAM.

Mamo, coś poszło nie tak.

Mój syn Bohdan (4 lata) podczas alarmu i ataku rakietowego mówi: - Czy to te ruskie dranie?

- Tak, synku. Szkoda, że ich nie grzmotnęli.

W lutym 2022 r. nasza rodzina postawiła kropkę nad „i”: zamierzaliśmy na jakiś czas opuścić dom.

Dzieci pytały: - Co się dzieje? Dlaczego musimy wyjechać?

Powiedziałam im prawdę:- To jest mapa. Ta ogromna, żarłoczna istota na niej to Rosja. Rosjanie przybyli na naszą ziemię i niszczą całe życie. Czołgami. Samolotami. Śmigłowcami. Rakietami. Pociskami. Za tym wszystkim stoją źli, żarłoczni ludnzie – Rosjanie. Opuszczamy nasze domy, ponieważ musimy ratować wasze życie. Przyszyję metki na waszych ubraniach ze wszystkimi informacjami o nas i o was. Wojna jest straszna. Musicie się jej bać. Ten strach powinien was ocalić. Sprawi, że będziecie ostrożne.

Nie spodziewałam się, że od razu zrozumieją, o czym mówię.

O dziwo – zrozumiały.

Ważne jest dla mnie to, by znały prawdę, by zdawały sobie z niej sprawę i szły z nią przez życie. Ważne jest dla mnie, by wyrosły na ludzi, dla których Rosjanie nigdy więcej nie będą różowymi i puszystymi „nosicielami dobra”, ale tymi, którzy wystrzelili pociski w ich dzieciństwie, którzy zapłacili za te pociski, którzy zgodzili się na te pociski. To uchroni je przed błędami, które popełniło kilka pokoleń w ich rodzinie. W rezultacie to powinno uratować im życie.

To również powód, by uczyć je, żeby nie lekceważyły małych rzeczy. Prawda o wojnie jest taka, że wojna zabija. Nie ma znaczenia, czy jesteś dorosłym mężczyzną z bronią, kobietą z kwiatami na ulicy, spacerowiczem z psem czy dzieckiem.

Wojna może zabić każdego.

Dlatego to nieważne, jak fajny jest plecak porzucony na ławce – najprawdopodobniej ten plecak jest niebezpieczny.

Bez względu na to, jak bardzo chcesz zobaczyć, co tak grzechocze za oknem podczas alarmu, pamiętaj: to niebezpieczne.

Czy jestem okrutną matką?

Tak, zdecydowanie jestem okrutną matką.

Ale to nie są słodkie czasy. Nie jest łatwo owinąć, jak cukierek w papierek, zamordowanych strażaków w Charkowie, zakrwawione dzieci, ciała przykryte kocami. Możesz oczywiście wymyślić bajkę o magicznym kocu – i tyle. W końcu jestem bajkopisarką i pisarką dla dzieci. Ale bez względu na to, jak bardzo oblepisz wojnę marmoladą, i tak nie będzie ona słodka.

„Nie, córko, to nie keczup na zabawce. To Rosjanie. Iskander. Pocisk rakietowy. Stacja kolejowa w Kramatorsku. Krew na zabawce. Ludzka krew. Rosjanie zabijają. Rosjanie zabijają. Musisz być silny. Musisz się bronić. Musisz być osobą, która wie, gdzie jest prawda”.

Prawda rzadko jest słodka. Najczęściej jest gorzka, bolesna, ściska za gardło, sprawia, że krzyczysz. Ale ten ból czyni cię silniejszym. Warto przez niego przejść.Dla bajek znajdujemy inne tematy i inne przygody. Bo nigdy nie możesz sprawić, by wojna była słodka.

Tatusia Bo. Matka dwójki dzieci (dziewczynki w wieku 12 lat i chłopca w wieku 4 lat)

‍

A jak Wy rozmawiacie z dziećmi o wojnie? Piszcie do nas, a my opublikujemy wybrane listy: redakcja@sestry.eu

Z każdą nową informacją na temat oświadczenia prezydenta Francji Emmanuela Macrona o możliwości obecności wojsk NATO na Ukrainie staje się jasne, że nie było to spontaniczne oświadczenie, które miało nadać wagę lutowemu szczytowi w sprawie Ukrainy w Paryżu. Nie była to też próba zdobycia przywództwa wśród europejskich przywódców. I nie chodziło nawet o wykorzystanie kwestii ukraińskiej w krajowym kontekście politycznym przed wyborami do Parlamentu Europejskiego, które zawsze są demonstracją wpływów Marine Le Pen i jej zwolenników.To była próba radykalnej zmiany taktyki.

Zastąpienie demonstracji nieuczestniczenia Zachodu w konflikcie z Rosją w jakichkolwiek okolicznościach polityką strategicznej niepewności, która sprawiłaby, że Putin zacząłby myśleć o konsekwencjach swoich działań w Ukrainie, zacząłby obawiać się eskalacji konfliktu, bezpośredniego starcia z krajami zachodnimi. Nie chodzi o to, by go zastraszyć, ale by postawić go w sytuacji niepewności. Takiej samej, w jakiej są zachodni przywódcy, gdy zastanawiają się, czy przywódca Kremla jest gotowy do użycia broni jądrowej lub przekroczenia granic państw bałtyckich lub Polski w krytycznym momencie.

AMacron nie znalazł jednak zrozumienia u prezydenta USA Josepha Bidena czy kanclerza Niemiec Olafa Scholza – zarówno na poziomie dwustronnych konsultacji, jak na szczycie w Paryżu. Francuski prezydent usłyszał od swoich partnerów, że nie chcą tworzyć jakiejkolwiek niepewności

Wręcz przeciwnie: potrzebujemy całkowitej pewności. Putin musi mieć pewność, że kraje zachodnie nie chcą bezpośredniego konfliktu z Rosją, nie chcą przeniesienia wojny na terytorium Rosji. One tylko pomagają Ukrainie oprzeć się agresorowi, to wszystko – takie oświadczenia padły na szczycie w Paryżu. Dlatego sekretarz stanu USA Anthony Blinken powiedział, że Waszyngton sprzeciwia się atakom na rosyjskie rafinerie ropy naftowej. A kanclerz Scholz nadal odmawia dostaw [rakiet dalekiego zasięgu – red.] Taurus, by nie stwarzać wrażenia bezpośredniego konfliktu.

W ten sposób Putin, który nie ma „czerwonych linii”, zdaje sobie sprawę, że ma do czynienia z Zachodem, który ma liczne „czerwone linie”: bezpośredni konflikt z Rosją, uderzenia na terytorium Rosji, przeniesienie wojny na terytorium Rosji...

Są czerwone linie, ale nie ma strategicznej niepewności. Strategiczna niepewność pozostaje monopolem Putina

I tak oto zachodni przywódcy wpędzają się w prawdziwą pułapkę. Prezydent Biden popiera Ukrainę, chce zapewnić jej pomoc i widzi ją w NATO. Sprzeciwia się jednak przenoszeniu wojny na terytorium Rosji i podkreśla, że warunkiem przystąpienia Ukrainy do Sojuszu musi być jej zwycięstwo nad Rosją. Jak ma wyglądać to zwycięstwo, skoro wojna ma toczyć się wyłącznie na terytorium Ukrainy? W jaki sposób 30-milionowy kraj, w którym konflikt trwa od 10 lat, kraj o zniszczonej infrastrukturze i z licznymi ofiarami śmiertelnymi, ma pokonać kraj 130-milionowy, w którym – z punktu widzenia Zachodu – powinien panować pokój?

Zwłaszcza że nawet próby zniszczenia jego gospodarki – cóż, rozumiemy, że żaden dron nie może całkowicie zniszczyć rafinerii ropy naftowej, ale rakieta może w połowie zniszczyć elektrownię wodną Dnipro – irytują zachodnich partnerów Ukrainy.

Jak więc i gdzie wygrać? Czy tylko poprzez wyparcie rosyjskiej armii z ukraińskiej ziemi? Ale jeśli ta armia ma zasoby na terytorium własnego państwa, dlaczego miałaby się spieszyć z opuszczeniem tej ziemi?

Macron próbuje wydostać się z tej pułapki, przynajmniej poprzez stworzenie nowych okoliczności w wojnie. I nie chodzi o to, że Rosjanom to nie przeszkadza – przeszkadza, i to bardzo. Oświadczenia francuskiego prezydenta spotkały sięna Kremlu z histerią, a Władimir Putin ponownie zaczął grozić bronią jądrową. Innego dnia, po raz pierwszy od półtora roku, ministrowie obrony Rosji i Francji rozmawiali ze sobą. Widzimy więc, że nawet sugestia o możliwości pojawienia się wojsk NATO [w Rosji – red.] wywołuje strach w Moskwie. Ale zachodni przywódcy nie chcą straszyć Putina. Nie chcą nawet zmuszać go do myślenia o przyszłości.

Wolą pozostać uwięzieni w sytuacji, w której wojna w Ukrainie zagraża tylko Ukrainie – no i trochę Rosji, o ile ona również zostanie w tej wojnie wyczerpana.

Same kraje zachodnie nie są w niebezpieczeństwie. Ich głównym zadaniem jest pomoc, ale już nie stwarzanie niebezpieczeństwa bezpośredniego konfliktu. I chociaż historia wszystkich wojen uczy nas, że to właśnie takie rozumienie sytuacji podsyca apetyt agresora i ostatecznie prowadzi do bezpośredniego konfliktu, nikt nie chce pamiętać o historii.

Cóż, z wyjątkiem prezydenta Macrona.

W nocy 24 marca 2024 r. jednocześnie zaatakowano główną bazę Floty Czarnomorskiej w Sewastopolu, magazyn ropy naftowej w Hwardijśke i magazyn w mieście Dżankoj.

Połączony atak ukraińskich sił obronnych nie tylko podniósł morale, nadwątlone po odwrocie z Awdijiwki i dymisji głównodowodzącego ukraińskich sił zbrojnych Walerija Załużnego. Coś co jeszcze niedawno mogło to być tylko marzeniem, dziś jest faktem: ukraińskie siły zbrojne i Służba Bezpieczeństwa Ukrainy mogą przeprowadzać takie operacje nawet przy użyciu radzieckich samolotów, które są obsługiwane przez naszych emerytowanych techników lotniczych.

Zniszczenie magazynu ropy w Hwardijśke oznacza pozbawienie sąsiedniego lotniska paliwa, a tym samym ochronę Chersonia, Odessy i Mikołajowa przed bombami kierowanymi i uderzeniami rakietowymii

Uderzenie w główną rosyjską bazę na Krymie oznacza zniweczenie ambicji Federacji Rosyjskiej, by stać się regionalnym supermocarstwem, które zamienia Morze Czarne w swój wewnętrzny staw.

Jak domek z kart

Zniszczenie ważnych wojskowych obiektów dowodzi słabości Rosji – bez względu na to, jak bardzo stara się ona pokazać, że jej obecność na Krymie jest poważna i trwała. Rosji, która dysponując na Morzu Czarnym silną bazą, jest w stanie trzymać w ryzach sąsiadów z NATO: Turcję i Rumunię.

Warto zauważyć, że na Telegramie strona rosyjska i jej dowódcy wojskowi unikają komentowania swoich porażek na Krymie, jak tylko mogą. Bagatelizują siłę uderzenia i piszą, że nie było żadnych ofiar – lub że zginął tylko jeden rosyjski żołnierz, i to przez przypadek.

Rosyjski reżim wygrał ostatnie wybory i umocnił się dzięki hasłu z 2014 roku: „Krym jest nasz! Krym wraca do Rosji”. Utrata tego, co Kreml sprzedawał propagandowo jako największe osiągnięcie inwazji na Ukrainę, oznaczałoby przyznanie, że skradziony Krym wcale nie stał się absolutnym rosyjskim monolitem (a tak go przedstawiano), a tamtejsza wzorcowa baza wojenna Rosjan po pierwszym, lekkim dmuchnięciu rozpada się jak domek z kart.

Krym nie wierzy łzom

Strona ukraińska będzie nadal atakować Krym. Po pierwsze – choćby dlatego, że Ukraińcy w każdym wieku, bez względu na płeć i poglądy polityczne uwielbiają ten legendarny już filmik z zapłakaną Rosjanką uciekającą z Ałuszty. Kobieta rozpacza, bo nie chce opuszczać Krymu, gdzie wszystko było takie fajne.

Po drugie, bo nieskończenie satysfakcjonujące są zapowiedzi szefa Służby Bezpieczeństwa Ukrainy Wasyla Maliuka na 2024 r. dotyczące szeregu operacji specjalnych służb specjalnych, które boleśnie uderzą we wroga na Krymie. SBU przygotowuje do tej operacji 35 morskich dronów Sea Baby, kupionych ze składek Ukraińców. Sea Baby to całkowicie ukraiński projekt, który sprawdził się w niszczeniu statków rosyjskiej Floty Czarnomorskiej.

Wasilij Maliuk zasugerował, że drony morskie mogą ponownie uderzyć w Most Kerczeński. Zauważył też, że obecnie Rosjanie nie wykorzystują już Mostu Kerczeńskiego do dostarczania broni i amunicji

„Przed naszymi udanymi atakami codziennie przejeżdżało przez niego od 42 do 46 pociągów przewożących broń i amunicję. Dziś jest to od czterech do pięciu pociągów dziennie. Cztery z nich to pociągi pasażerskie, a jeden przewozi towary konsumpcyjne” – powiedział Maliuk w wywiadzie dla ICTV Fakty.

Skopać tyłki Rosjanom

Co ciekawe, ta retoryka szefa SBU jest zgodna z oceną przyjaciela Ukrainy, byłego premiera Wielkiej Brytanii Borisa Johnsona. „Wcześniej wszyscy myśleli, że Putin nigdy nie odda Krymu. Wiesz, to nie jest tego warte. Zamiast tego wszyscy myśleli: spróbujmy pomóc Ukrainie odzyskać most lądowy. Ale teraz myślę, że ludzie mówią sobie: po pierwsze, to jest możliwe! Odzyskanie Krymu jest możliwe!” – powiedział Johnson w wywiadzie dla „Europejskiej Prawdy”.

Według niego „Putin jest bardzo wrażliwy na Krymie”. A jeśli dodasz do Sił Zbrojnych więcej pocisków dalekiego zasięgu i HIMARS, ATACMS i Storm Shadow, to na okupowanym półwyspie otworzą się bardzo interesujące perspektywy

Według Johnsona „Putin jest na Krymie bardzo bezbronny”. A jeśli Ukraina dostanie więcej rakiet dalekiego zasięgu i HIMARS, ATACMS i Storm Shadow, to „Krym będzie miał bardzo interesujące perspektywy”

Warto zauważyć, że jeszcze przed rozpoczęciem inwazji na pełną skalę brytyjski sekretarz obrony Ben Wallace spotkał się ze swoim rosyjskim odpowiednikiem Siergiejem Szojgu. I obiecał „skopać tyłek rosyjskiej armii”, tak jak zrobiła to Gwardia Szkocka podczas wojny krymskiej w 1853 roku. Szojgu, który nie jest zbyt zainteresowany historią, nie zrozumiał, co brytyjski urzędnik miał na myśli.

Fałszywa chwała Sewastopola

Zniszczenie rosyjskiej floty na Morzu Czarnym i uszkodzenie infrastruktury wojskowej na Krymie może być silną kartą przetargową dla Ukrainy przy stole przyszłych negocjacji z Rosją w celu zakończenia wojny. Byłby to też sposób na wypchnięcie okupanta z rejonu Morza Czarnego i zapewnienie pokoju nie tylko Ukrainie, ale także naszym sąsiadom, którym mogłyby zagrażać pociski Floty Czarnomorskiej.

Współczesna Rosja długo i starannie budowała sobie wizerunek niezwyciężonej potęgi morskiej. Przez ostatnie dziesięć lat kremlowscy propagandyści chwalili się szybką operacją zdobycia Krymu i zbudowaniem tam dużej bazy wojskowej

Ostatnie uderzenia ukraińskich sił obronnych pokazują, że dzisiejsza Rosja i jej armia to kolos na glinianych nogach. Naszym zadaniem jest powalenie tego kolosa, by nie zaszkodził już nikomu.

Oficjalni rzecznicy Rosji, tacy jak Dmitrij Pieskow czy Igor Konaszenkow, wstydzą się komentować porażki wojskowe na Krymie i udają, że nic się nie stało. To tylko pogłębia przygnębienie tych, którzy czekali na Rosję na półwyspie i przyjechali tam do pracy z zacofanych regionów Federacji Rosyjskiej. Okazuje się bowiem, że Krym nie jest niezwyciężoną twierdzą, ale sfatygowanym sitem. A chwała Sewastopola i jego potęga była mitem.

Trzymać się Wschodu, ale uderzyć precyzyjnie w Krym – oto nowy plan Ukrainy, która weszła w ostatni etap obecnej wojny.

Dawno, dawno, w moim poprzednim życiu, maj był dla mnie szczególnym miesiącem. Pierwsze niepewne ciepło. Pierwsze przebudzenie po zimie. Spacerowałam z dziećmi po lesie, szukając pierwszych przebiśniegów i ucząc się rozróżniać ptaki po głosie...
Obecnie jedyne, co możesz znaleźć w moim lesie, to miny przeciwpiechotne. Moje dzieci potrafią rozróżniać „głosy” alarmów i dobrze wiedzą, kiedy będzie alarm długi, a kiedy krótki. A maj na zawsze stał się miesiącem fantomowym. Wiosną, która nigdy nie nadeszła w moim kraju.

Luty 2014 roku przyniósł mojemu pokoleniu pierwsze krwawe żniwo w walce o wolność. To, co zaczęło się jako pokojowy protest przeciwko przystąpieniu do sojuszu z Rosją i na rzecz europejskiego kursu, przerodziło się w prawdziwe bitwy w środku stolicy, w sercu Europy. Pierwsze, ale nie ostatnie.

Rosja nigdy nie wybaczyła mojemu krajowi dążenia do wolności. A przed początkiem maja zajęła Krym i rozpoczęła pierwsze działania w Donbasie. Świat przyglądał się temu ostrożnie. Rosja grała w grę „nas tam nie ma”. Pierwsi ochotnicy szli na wschód prosto z Majdanu. Nosili trampki, dresy i nie mieli broni. Ochotnicy z całego świata zbierali hełmy, kamizelki kuloodporne i środki medyczne. Wojna, która jeszcze nie wyglądała jak wojna, oddalała się od granicy.

Aby świat zobaczył tę wojnę, musiała wydarzyć się Bucza.

Musiało dojść do Mariupola i napisu „Dzieci”, który nikogo nie uratował. Ołeniwka i Bachmut musiały się wydarzyć. Musiało stać się to, co stało się w elektrowni wodnej w Kachowce, i wiele innych rzeczy.

Mój kraj utknął w lutym na wiele lat. I nie miało znaczenia, co mówiły kalendarze. Będziemy musieli walczyć o naszą wiosnę – prawdziwą wiosnę wolnego kraju – przez lata.

Płacimy za tę wiosnę najstraszliwszą cenę: cenę ludzkiego życia. Życia tych, którzy mieli budować ten kraj, którzy mieli przekształcić go w wolne europejskie państwo. Życia dzieci, które nigdy nie staną się dorosłe, i dorosłych, którzy nigdy nie będą mieli dzieci.

Dawno temu, w moim przedostatnim życiu, byłam reżyserką filmową. Mówią, że byłam całkiem dobrym reżyserką. Bohaterem jednego z moich filmów dokumentalnych był jeden z tych Ukraińców, którzy przeszli przez sowieckie obozy w imię wolności.

Powiedział zdanie, którego wtedy nie rozumiałam: „Twoje pokolenie nie walczyło o wolność. Otrzymaliście ją w prezencie wraz z upadkiem Związku Radzieckiego. Nie wiecie, jak ją docenić. I stracicie ją. Albo zostaniecie zmuszeni do zapłacenia prawdziwej ceny”.

Od tego czasu minęło jakieś dwadzieścia lat. Ten człowiek już dawno odszedł. A ja nie mam kogo zapytać, czy to jest prawdziwa cena. Czy jest już wystarczająca? A może to dopiero początek? Czy świat, który w żaden sposób nie może stać się silny, będzie musiał zapłacić własną cenę, mimo że wszystkie fundamenty stabilności się rozpadają?

Świat nadal się temu przygląda.

Czasami rzuca nam broń, aby pomóc nam się bronić. Ale świat nadal nie rozumie, że wojna nie toczy się między Ukrainą a Rosją. Wojna toczy się między totalitaryzmem a demokracją.

To nie jest wojna terytorialna. To wojna o wartości. I jeśli pozwolimy naszemu wrogowi wygrać teraz, to on się nie zatrzyma. Tak jak żaden maniak nie zatrzyma się, dopóki nie zostanie aresztowany lub zabity. Dopóki ma pewność, że nie zostanie ukarany i że nikogo nie obchodzą jego ofiary.

Czasami maniak robi coś całkowicie krwawego i skandalicznego. Jak w Teatrze Dramatycznym w Mariupolu. Wtedy świat jest przerażony i po raz kolejny zdecydowanie potępia działania maniaka. Potępia i daje nam broń, abyśmy mogli wytrzymać jeszcze przez chwilę.

To jak na arenie gladiatorów, kiedy szczególnie zdesperowanemu gladiatorowi w końcu rzuca się włócznię, aby mógł dłużej walczyć z dzikim niedźwiedziem. Nie licząc na jego zwycięstwo, ale oddając hołd jego odwadze.

Ale to nie gladiator stoi między widzami Koloseum a dzikim niedźwiedziem, lecz ściana, której bestia nie może pokonać. I bardzo wygodnie jest oglądać walkę z bezpiecznych miejsc.

Nie ma muru między cywilizowanym światem a inwazją dzikich barbarzyńców. Jesteśmy my. I każdy z nas ma imię i historię życia. Czasem zbyt krótką...

Maksym był poetą. Jewhen chirurgiem naczyniowym. Natalia była mikrobiologiem. Vlad był prawnikiem, a Vasyl śpiewakiem operowym.

Aleksander był tancerzem baletowym, Pasza prezenterem telewizyjnym, Dawid skrzypkiem, Wiktoria – pracowniczką socjalną. Denis ministrem spraw wewnętrznych, Alina podnosiła ciężary, a Andrej reżyserem filmowym.

Nie ma ich już na tym świecie, podobnie jak setek tysięcy innych Ukraińców. Kosztem własnego życia wywalczyli trochę więcej czasu, by świat się opamiętał. Ale każdego dnia jest nas coraz mniej. I pewnego dnia się skończymy. Fizycznie. A armia barbarzyńców stanie na granicy Europy.

Czy świat będzie gotowy zapłacić taką samą cenę jak my? Nie sankcjami, nie bronią, ale życiem? Nie wiem. I nie mam realnej szansy tego zobaczyć.

Albo doczekam wiosny w moim kraju, albo będę wśród tych, o których ktoś później powie: „Miała na imię Łesia. Była dobrą reżyserką i dobrą wojowniczką”.

Po pierwsze, polityka w Stanach Zjednoczonych jest dziś bardziej spolaryzowana niż kiedykolwiek. Amerykański model zawsze był zbudowany na rywalizacji, ale wiązał się również z wzajemnym szacunkiem, umiejętnością słuchania się i współpracy - szczególnie, gdy dotyczy najważniejszych interesów USA. Obecnie główne obozy Demokratów i Republikanów coraz częściej wyglądają jak dwa różne światy, a nie jeden z konstruktywną walką o lepszy model amerykańskiego snu.

Zwolennicy Trumpa uważają, że demokratyczny establishment "zawłaszczył" państwo i trzeba je wyzwolić, podczas gdy zwolennicy Bidena uważają, że zwycięstwo Trumpa będzie oznaczać koniec amerykańskiego modelu demokracji. Zasada "kto jest kim" zmienia się na "albo my, albo oni" - a to sięga znacznie głębiej niż tylko opozycja Biden-Trump. Jeśli jeden z nich wygra, będzie to tylko jedna kadencja, ze względu na ich wiek. Ale te cztery lata zdeterminują rozwój Stanów Zjednoczonych na co najmniej następne dziesięć lat, jeśli nie więcej. I to nie tylko Stanów.

Co więcej, zarówno Demokraci, jak i Republikanie są coraz bardziej świadomi konieczności dostosowania amerykańskiego modelu demokracji do realiów XXI wieku, ale ich wizja dalszej drogi jest diametralnie różna

Jednocześnie w USA coraz częściej dyskutuje się o potrzebie skupienia się na Azji, w szczególności na rywalizacji z Chinami, i całą reszta jeśli nie jest drugorzędna, to na pewno nie jest priorytetem. Wykorzystanie amerykańskich zasobów w innych obszarach staje się mniej popularne i mniej wspierane, ponieważ Chiny są postrzegane jako dość oszczędne w wydatkowaniu swoich. W dodatku w Stanach rośnie poczucie, że duży dług publiczny USA wymaga koncentracji na amerykańskiej gospodarce.

Chiny są jedynym trwałym elementem dwupartyjnego konsensusu w polityce zagranicznej USA. Konsensus w sprawie Ukrainy uległ zmianie, co jest bardzo widoczne w debacie kongresowej na temat pomocy wojskowej i gospodarczej. Pozostało tylko pragnienie, by Kijów nie przegrał z rosyjskim reżimem.

Ale jak to zrobić dzieli polityków. Dotyczy to również pomocy dla Izraela i sytuacji w Strefie Gazy

W każdych wyborach chodzi o znaczenia i obietnice, ale przede wszystkim o emocje i zaufanie. Nikt lub prawie nikt, nie głosuje racjonalnie i z dystansem. Dla wielu wyborców wiek Bidena, podczas gdy wiek Trumpa jest już godny szacunku, jest problemem. Rządzenie Stanami Zjednoczonymi w ogóle, a w tych burzliwych czasach w szczególności, nie jest łatwe - wyborcy nie rozumieją całej mechaniki państwa, ale zdecydowanie czują tę prostą prawdę. Trump ma przed sobą wiele procesów sądowych. Nikt w tym momencie nie jest w stanie przewidzieć, jak się zakończą. Jest niekwestionowanym liderem sympatii wśród Republikanów. Ale jest też wśród nich grupa, która mówi, że nie zagłosuje na niego pod żadnym pozorem. Nie wykluczam, że na karcie do głosowania zobaczymy kogoś innego niż Biden-Trump, ponieważ do wyborów jest jeszcze dużo czasu i można postawić na kogoś innego.

Ale nawet Biden 2.0 i Trump 2.0 będą się różnić od swoich pierwszych kadencji i najprawdopodobniej dość znacząco

W obrębie Demokratów i Republikanów linie podziału również się pogłębiają. Wśród tych pierwszych coraz bardziej aktywna staje się tak zwana "lewica" - wolą nazywać siebie "postępowcami", którzy mają odmienne stanowisko od demokratycznego głównego nurtu w wielu kwestiach polityki zagranicznej, w tym wsparcia dla Ukrainy i Izraela. Wśród tych "lewicowców", a są oni dość zróżnicowani, pojawia się coraz więcej krytyki administracji USA za jej bezwarunkowe poparcie dla Izraela.

Nie mniej skomplikowany jest rozkład sił wśród Republikanów, gdzie są "trumpiści", "prawicowcy", którzy częściowo się z nimi pokrywają, "klasyczni" Republikanie i różne kręgi skupione na wielkim biznesie. Znalezienie konsensusu w ramach partii staje się coraz trudniejsze, a zajmowanie radykalnych stanowisk coraz bardziej konieczne, bo ułatwia reelekcję, gdyż wyborcy nie akceptują płynnych stanowisk.

Na to nakłada się trudna sytuacja w wyborach do Kongresu, bo kontrola nad Senatem może przejść w ręce Republikanów, a okręgi w Ohio i Montanie dają Demokratom sporo powodów do zmartwień. Teoretycznie może dojść do sytuacji, w której Republikanie będą kontrolować prezydenturę, Senat i Kongres, a pośrednio także Sąd Najwyższy USA, gdyż większość sędziów została tam powołana za rządów Republikanów. Nie wiadomo, co to będzie oznaczać dla przyszłości amerykańskiej demokracji.

Wiele kwestii, które są przedmiotem złożonych i zaciekłych debat, takich jak prawa aborcyjne czy prawa mniejszości, może stać się egzystencjalnymi dla jedności narodu amerykańskiego, a tym samym odwrócić uwagę od wszystkiego innego, w tym od polityki zagranicznej

Trump już "przestraszył" Europę swoimi uwagami, że nie będzie jej bronił, jeśli nie będzie wystarczająco dużo wpłacać pieniędzy do NATO. Stworzyło to zachętę do dyskusji na temat tego, czy nadszedł czas, aby Europa zaczęła myśleć o tym, jak być odpowiedzialną za własne bezpieczeństwo bez polegania na USA jako środku odstraszającym. Oznacza to, że Europa musi być w stanie bronić Ukrainy jako integralnej części Europy sama, jeśli nie teraz, to przynajmniej w przyszłości.

Sytuacja w Stanach Zjednoczonych nie inspiruje zarówno sojuszników, jak i wrogów, jeśli chodzi o spójność i przewidywalność amerykańskiej polityki zagranicznej. To musi się zmienić, w przeciwnym razie będą podejmowane próby budowania modeli bez zaangażowania USA. W pewnym sensie uwagi Trumpa zmuszają Europę do poważniejszego i, co najważniejsze, szybszego myślenia o perspektywach jej bezpieczeństwa, ale niepewność jest słabą podstawą do długoterminowego planowania oraz wspólnych i solidarnych programów bezpieczeństwa i odstraszania.

Rosyjski przywódca Putin niemal bezpośrednio sugeruje, że USA powinny zacząć rozmawiać o "strategicznej stabilności" poprzez głowę Ukrainy, ale także Europy. Przynajmniej po listopadowych wyborach każda administracja USA będzie starała się rozmawiać z Kremlem o strategicznej i nowej kontroli broni konwencjonalnej, a także o regulacji sztucznej inteligencji.

Bardzo ważne jest, aby ta rozmowa była skoordynowana na całym Zachodzie, a nie prowadzona na warunkach Rosji. I oczywiście z udziałem Ukrainy

Przed nami bezprecedensowe amerykańskie wybory, które raczej nie będą przewidywalne. Możliwe, że zapewnią one kilka scenariuszy dla hollywoodzkich filmów, które będą bardziej imponujące niż Twin Peaks. Dla Ukrainy ważne jest, aby mieć wiarygodne kontakty ze wszystkimi czołowymi amerykańskimi politykami i ruchami, ponieważ jesteśmy zależni od wsparcia USA. I jesteśmy od niego uzależnieni. Naszym zadaniem jest przekonanie ich o znaczeniu Ukrainy jako sojusznika, którego siła będzie siłą Ameryki i którego słabość będzie jej słabością.

Bardzo łatwo jest stracić sojusznika, a także zaufanie. Kwestia Ukrainy musi wrócić do poziomu kwestii jednoczącej, a nie dyskusyjnej - to nasz strategiczny interes. Nie powinniśmy marudzić, że USA się zmieniają. To naturalne, musimy znaleźć argumenty, które pokażą Amerykanom, że Ukraina zasługuje na wsparcie jako egzystencjalna część Zachodu, w oparciu o logikę, że "pozwolenie na upadek jednej demokracji oznacza pokonanie demokracji jako takiej".

Francis Fukuyama marzył kiedyś o świecie zdominowanym przez liberalną demokrację. Teraz pojedyncza porażka demokratycznego kraju może doprowadzić do świata zdominowanego przez autokracje i demokracje walczące o swoje istnienie.

Stany Zjednoczone, Europa i demokracje azjatyckie muszą być równorzędnymi liderami Zachodu. Potrzebujemy Stanów Zjednoczonych, które są wyborczo zdolne do przywództwa i chętne do przewodzenia

Podczas izraelskiej wojny o niepodległość w 1948 r. specjalnie wyszkolone gołębie były wykorzystywane do przekazywania wiadomości z pola bitwy. Armia miała specjalnie wyszkolonych żołnierzy, którzy oprócz broni nosili dużą skrzynkę z gołębiami pochodzącymi z różnych miejsc, które wysyłali z odpowiednimi wiadomościami w odpowiednim czasie, ponieważ gołąb jest inteligentnym ptakiem i nie dostarcza nikomu żadnej poczty, po prostu leci do domu.

Śmiertelnie ranny bardzo młody żołnierz o pseudonimie Baby, wyjmuje ze swojej skrzynki nie gołębia wojskowego, ale gołębia podarowanego mu przez ukochaną.

Drugą drżącą ręką Baby próbuje dostać się do małej tubki  przymocowanej do nogi gołębia. Ostatnią rzeczą, jaką widzi w życiu jest widok gołębia odlatującego w krzyżowym ogniu, szybko i pewnie w niebo, niosąc prezent jego ukochanej.

Dziewczyna, młoda wolontariuszka w zoo, która podobnie jak Baby kocha gołębie i woli ich towarzystwo od towarzystwa ludzi, odbiera ptaka, dobrze rozumie przesłanie: w przeddzień wyjazdu Baby na wojnę zaproponowała mu pierwszy dla nich obojga seks. Ale odmówił mówiąc, że wszystko trzeba odłożyć na lepszy czas, który na pewno nadejdzie. Wtedy będą mieli wiele dzieci i oczywiście gołębie. Z pomocą łyżki i strzykawki dziewczyna wykorzystuje pośmiertny prezent zgodnie z jego przeznaczeniem i rodzi syna z Baby.

A dalej dzieje się wszystko to, co Meir Shalev wykorzystał w swojej powieści „Chłopiec i gołąb”: jak w końcu wychodzi za mąż, rodzi kolejnego syna, jak ten syn Baby dorasta, jak żeni się i rozwodzi, i jak dzięki pośmiertnemu prezentowi matki (wcale nie tak egzotycznemu, po prostu dostaje dużo pieniędzy) znajduje swój własny dom, do którego zawsze będzie chciał wracać, tak jak gołąb...

Czytałam tę książkę dawno temu, jeszcze przed wojną, i ciągle wracałam do epizodu wysłania tego ostatniego gołębia, myśląc - mój Boże, to musi być prawdziwa historia, bo jak można w ogóle coś takiego wymyślić?

A teraz nie wydaje mi się to już historią (z wyjątkiem szczegółów: jak długo leciał ten gołąb lub jak długo plemniki mogą zachować zdolność do zapłodnienia w izraelskich temperaturach - ale wierzę, że Meir Shalev lub jego redaktorzy konsultowali się z kimś w tej sprawie).

W zeszłym roku czytałam w mediach społecznościowych historię kobiety, która próbowała rozwiązać konflikt prawny z wykorzystaniem kriomateriałów po zmarłym na froncie mężu. Zgodnie z prawem taki materiał musiał zostać zutylizowany. Z biegiem czasu pojawiało się coraz więcej historii o wykorzystaniu zamrożonej spermy lub zarodków poległych żołnierzy. A dla mnie wszystkie te historie to straszne tragedie.

Tempo przyjmowania ustaw i legalizacji procedur zawsze pozostaje daleko w tyle za rozwojem świata i możliwościami nauki i technologii, a bardzo często kryje się za tym wiele osobistych tragedii i złamanych istnień. Są sytuacje, których po prostu nie da się jednoznacznie rozwiązać i myślę, że historia pośmiertnego wykorzystania kriomateriału jest jedną z nich.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski podpisał niedawno ustawę, która zezwala klinikom na przechowywanie zamrożonych komórek rozrodczych poległych żołnierzy przez 3 lata w celu zachowania puli genowej Ukrainy i zapewnienia im prawa do biologicznego rodzicielstwa. Jest to nierealistycznie fajne i postępowe - i wiąże się z nierealistycznymi zmianami w wielu procedurach i podejściach.

Z jednej strony jest to opowieść o prawie kobiety do własnego ciała - kogo, od kogo, kiedy i jak urodzić. I tu jestem całym sercem za tą kobietą, czyli za każdą kobietą i każdą jej decyzją. Ale z drugiej strony obawiam się o interpretację i realizację tego, co jest zapisane w prawie, o poprawność dokumentów, o świadomość i profesjonalizm (a także takt/empatię) specjalistów zaangażowanych w procesy na różnych etapach.

A najbardziej przerażające jest to, że ludzie się zmieniają, zwłaszcza pod wpływem tragicznych wydarzeń, i zmieniają się nieprzewidywalnie. Оkoliczności naszego życia również nieustannie się zmieniają, zwłaszcza w czasach wojny.

Tutaj w grę wchodzi każda dowolna liczba czynników, które przynosi nam los. Na przykład, czy zmarły nadal chciał mieć dziecko z tą kobietą/przez tego mężczyznę i w tym świecie, co się z nim działo na wojnie i między nimi w przerwie między dostarczeniem biomateriału i podpisaniem dokumentów a śmiercią?

Czy ta kobieta jest nadal w stanie (fizycznie, emocjonalnie, finansowo) urodzić i wychować zdrowe, pełnoprawne dziecko po tak emocjonalnej stracie? Czy brane są pod uwagę prawa i interesy dziecka urodzonego w niewątpliwie trudnej i dramatycznej sytuacji, bo to tak naprawdę to będzie żywy, mały, drżący człowieczek, a nie materiał genetyczny?

A także, jak dokładnie będzie realizowane prawo takich dzieci do statusu, świadczeń i dziedziczenia majątku? Czy takie dzieci nie będą rodzone w celu odnalezienia w nich części osoby, którą utracili, po prostu jako rodzaj lekarstwa na ból serca (a to tak nie działa i może być bardzo niebezpieczne dla osobowości dziecka). Takich pytań, na które nie ma i nie może być jednoznacznych odpowiedzi, jest jeszcze około pięciuset. Zarówno ogólnie, jak i w naszych realiach w szczególności.

No bo… Wyobraźcie sobie kobietę w naszej obecnej rzeczywistości, gdzie komisja lekarska i społeczna nie zawsze uznaje prawo do dożywotniej niepełnosprawności osób, które straciły kończyny (true story, znam osoby, które co roku od nowa zbierają wszystkie dokumenty i badania, poświęcają mnóstwo czasu i wysiłku, żeby komisja była przekonana, że noga nie odrosła albo nie wykształciły się nowe nerki), gdzie wciąż istnieje przemoc położnicza, gdzie nadal istnieje wiele mizoginii i tradycyjnych toksycznych poglądów na temat miejsca, praw i funkcji kobiet, i gdzie standardy medyczne są dalekie od opartych na dowodach - w skrócie, obecnie na Ukrainie trzeba przejść przez pewną komisję, która musi zaświadczyć, że kobieta jest przytomna, przeszła okres żałoby i jest w stanie urodzić i wychować dziecko poległego żołnierza bez szkody dla siebie, innych lub samego dziecka.

A to dopiero początek.

Następnie trzeba będzie ustalić status i prawa takiej kobiety i takiego dziecka, szczegóły uznania ojcostwa (głowa mi pęka od prób odgadnięcia, czy będzie ona uznana za samotną matką, czy nie. Bo w Ukrainie, jeśli w akcie urodzenia dziecka wpisany ojciec, kobieta nie ma prawa do świadczeń, wsparcia i statusu samotnej matki, nawet jeśli ten mężczyzna nie mieszka z nią i dzieckiem i nie uczestniczy w życiu i utrzymaniu dziecka

Dzieje się tak dlatego, że urzędy przyznające ten status po prostu nie mają mechanizmów przyjmowania dowodów na faktyczne zaangażowanie danej osoby w życie dziecka. Sprawdziłam to wszystko na sobie i jest to gąszcz nie do pokonania. Jedynym wyjściem jest pozbawienie praw rodzicielskich, ale to trwa latami, a poza tym jest prawie niemożliwe do przeprowadzenia bez sądu.

A potem jest kolejny poziom - co jeśli kobieta zginie na wojnie, a jej mąż będzie chciał wykorzystać wspólny kriomateriał? Czyje to będzie dziecko, jeśli regulacje macierzyństwa zastępczego w Ukrainie i tak jest dość chwiejna, a co w sytuacji jeśli jedno z rodziców zostanie zabite?

Wydaje mi się, że jeśli jako społeczeństwo znajdziemy - nie powiem, że proste, ale wciąż wykonalne - rozwiązanie tej sytuacji,  a prawo zostanie wdrożone nie tylko w praktyce, ale także w życiu, będzie to precedens w globalnym podejściu do praw człowieka, praw dziecka i prawdziwie nowoczesnego podejścia do rodzicielstwa i reprodukcji, zgodnego z obiektywną rzeczywistością.

Będzie to niezwykłe osiągnięcie, także odważne i niepokojące, ale konieczne wyzwanie dla norm społecznych, i etycznych.

Ogólny nastrój Zachodu wobec wydarzeń, które Rosja nazwała "wyborami prezydenckimi", wyraził przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel. Z góry pogratulował Putinowi zwycięstwa w wyborach, w których nie było wyboru ani konkurencji. Rzeczywiście, inni kandydaci na karcie do głosowania o imionach i nazwiskach Vladislav Davankov, Leonid Slutsky i Nikolai Kharitonov (wszyscy trzej są liderami partii politycznych reprezentowanych w Dumie Państwowej, która jest zdominowana przez Jedną Rosję) nie wzbudzili entuzjazmu wśród wyborców. Było to zresztą oczekiwane.

Zespół Kremla przygotował się do wyborów z potężną symboliką. Dokładnie dziesięć lat temu, 17 marca 2014 r., na okupowanym przez Rosję Krymie odbyło się "referendum" w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej. Ponadto, w tym dniu prawosławni chrześcijanie obchodzą Niedzielę Przebaczenia. Dążenie rosyjskich generałów do zdobycia Awdijiwki za wszelką cenę w przeddzień "wyborów" stało się jaśniejsze: nawet tam odbyło się "głosowanie". Tylko Międzynarodowy Trybunał Karny nie poparł "trendu 17 marca": w zeszłym roku tego dnia jego sędziowie wydali nakaz aresztowania Putina, ustanawiając precedens międzynarodowego ścigania karnego przywódcy mocarstwa nuklearnego.

Pseudo-głosowanie w Rosji

Niewątpliwie Putin otrzyma rekordowy procent poparcia w pseudo-głosowaniu, pewnie przekroczy 80 procent głosów (choć tylko według oficjalnych danych rosyjskiej Centralnej Komisji Wyborczej). Jak mogłoby być inaczej, skoro głosowanie przed południem w sobotę przekroczyło 50 procent?

Podawania wczesnych wyników głosowania jest oszustwem, ponieważ nie można sprawdzić, kto i jak głosował, i czy w ogóle głosował

Kremlowski zespół nie szuka oryginalnych rozwiązań, po prostu "dostosował" konstytucję i stworzył warunki dla Putina, aby szybko pokonać stalinowski rekord pozostawania u steru władz kraju. Teraz nowym punktem odniesienia jest rok 2030 i możliwe, że następna w kolejce koronacja Putina. Albo jego beatyfikacja.

Putin intensywnie odgrywa rolę "kolekcjonera ziem rosyjskich", a jego urzędnicy przejęli terytoria ukraińskie niby spełniając wolę narodu. Na 20% okupowanego terytorium Ukrainy otrzymali wiele "martwych dusz" z góry określonym wynikiem i przeglądem kolaborantów różnych szczebli - od gauleitera po policjantów, którzy dołączyli do okupantów. Najazd rosyjskich ochotników na obwody biełgorodzki i kurski pokazał, że nie wszystko jest tak dobrze w systemie rządów Kremla, ale nie mogło to radykalnie wpłynąć na wyniki głosowania (chyba że rosyjski dyktator musiałby mamrotać coś o ataku na Rosję).

Śmierć Aleksieja Nawalnego w trakcie kampanii wyborczej nie skłoniła Putina do złożenia kondolencji, ani do zmiany logiki działań. Kremlowski przywódca wygłosił swoje prezydenckie przemówienie praktycznie stojąc na trumnie z ciałem swojego głównego przeciwnika politycznego. Publiczne pojawienie się "oddziałów" Nawalnego z akcentem terrorystycznym w ostatnim tygodniu przed głosowaniem przynosi na myśl prowokację rosyjskich służb specjalnych. Wiec rosyjskiej opozycji "W samo południe przeciwko Putinowi", który miał zademonstrować niezgodę na metody Kremla, raczej nie utkwił w pamięci zwykłych Rosjan. Podobnie jak próby oblania zielonym kolorem kart do głosowania w urnach w wielu lokalach wyborczych.

Podczas kampanii Putin występował w co najmniej trzech rolach: przywódcy wojskowego, głównego przeciwnika Zachodu i właściciela atrakcji niezwykle hojnego dla rosyjskich obywateli

W pierwszym wcieleniu odwiedzał przedsiębiorstwa przemysłu obronnego, latał bombowcem strategicznym, ale nigdy nie odważył się pojawić na okupowanych terytoriach Ukrainy. W swoim drugim wcieleniu połączył brutalny język przeciwko Zachodowi z demonstracją gotowości do negocjacji - oczywiście z myślą o interesach Rosji. Polityka wewnętrzna Rosji w coraz większym stopniu wykazuje elementy państwa totalitarnego, przypominając nam, że ZSRR, za którego następcę uważa się Rosja, rozpoczął II wojnę światową jako sojusznik nazistowskich Niemiec.

Obecnie istnieją dwie intrygi: krótkoterminowa i średnioterminowa. Krótkoterminowa dotyczy tego, czy Zachód uzna wybór Putina na prezydenta w kontekście wyborów na okupowanych terytoriach Ukrainy. Przypomnę, że Rosja zajęła około 20% terytorium Ukrainy, co jest największym nielegalnie okupowanym terytorium na świecie po II wojnie światowej. Jest to oczywiste wyzwanie dla Emmanuela Macrona i innych zachodnich przywódców.

W perspektywie średnioterminowej - próba uderzenia przez Rosję na jeden z krajów NATO, testująca skuteczność art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego w kontekście obchodów 75. rocznicy powstania Sojuszu oraz zbliżających się wyborów w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Zachodni analitycy uważają, że taki scenariusz jest prawdopodobny, ale nie w tym roku. I to jest główny błąd Zachodu: nadal uważają, że Putinowi bardziej zależy na wizerunku rzekomego partnera niż na imperialnej wielkości. Niestety, mylą się.

Kto z obywateli Ukrainy nie szukał świetlówek w oknach swoich sąsiadów, nie wypatrywał śladów farby na dachach lub nie "nabrał się" na dezinformację o walkach z Rosjanami na ulicach Kijowa? Gratulacje, to były bardzo udane fałszywe demoralizujące wiadomości rodem z Rosji.

Nikt nie przygotował Ukraińców na to, jak zachowywać się podczas wojny. Jak odróżnić sprzęt własnej armii od sprzętu wroga. Nic więc dziwnego, że w pierwszych dniach wojny ludzie zabijali swoich, a atmosfera nieufności wobec przyjaciół i sąsiadów była ogromna.

Ukraińcy po raz pierwszy pobrali Telegram na swoje telefony podczas prezydenckiej kampanii wyborczej w 2019 roku. Wtedy śmieszne filmy wydawały się bezprecedensową innowacją. A nowe twarze z zespołu prezydenta Wołodymyra Zełenskiego obiecały komunikować się z obywatelami bez pośredników niewygodnej prasy.

Potem popularność tej aplikacji stopniowo zanikała. Aż do czasu, gdy po inwazji na pełną skalę doświadczyła bezprecedensowego wzrostu popularności

Było ku temu kilka powodów. Pierwszym był brak jakiejkolwiek cenzury, więc ukraińscy obywatele cieszyli się nagraniami zabitych okupantów, smażonych czołgów i filmami takimi jak "małe psy jedzące zwłoki oficera dywizji Kantemyr w nieokupowanej wiosce w obwodzie sumskim".

Drugim powodem wzrostu jest decyzja rządu o zmuszeniu głównych kanałów telewizyjnych do jednej narracji. Z biegiem czasu narracja ta stawała się coraz mniej interesująca, a gorące raporty operacyjne zostały zastąpione nudnymi studiami członków rządzącej partii Sługa Ludu.

Sama Kancelaria Prezydenta zaczęła zapraszać zaprzyjaźnione kanały Telegramu na konferencje prasowe. Ciekawym zbiegiem okoliczności bardzo często nie było miejsca dla poważnych mediów.

Trzecim powodem jest to, że oficjalne władze i służby krytyczne zaczęły tworzyć własne profile na Telegramie. Tak więc wiele osób zostało zmuszonych do pobrania aplikacji, aby np. dowiedzieć się o alarmie lotniczym w odpowiednim czasie.

Dlatego nie dziwi fakt, że według Jarosława Jurczyszyna, posła i szefa Komisji Wolności Słowa, "Ukraina jest drugim krajem pod względem rozpowszechnienia Telegramu i czwartym krajem pod względem liczby subskrybentów Telegramu". Kraje UE, które do niedawna nie korzystały z tej sieci społecznościowej, stopniowo zaczynają instalować komunikator.

Problem z Telegramem jest na tyle poważny, że warto przypomnieć, że wielu parlamentarzystów i mediów poważnie przekazywały wiadomości z Legitimate, Resident, Cartel itp [te kanały Telegramu zostały stworzone, według Służby Bezpieczeństwa, przez rosyjskie służby specjalne w celu destabilizacji sytuacji na Ukrainie - red.]

Jeszcze w marcu 2022 roku SBU informowało, że były one koordynowane przez 85. Główne Centrum Służb Specjalnych Głównego Zarządu Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Rosji.

Jednak do dziś można je znaleźć w domenie publicznej i można z łatwością przeczytać ]wysokiej jakości demoralizującą dezinformację, a nie to, w co się powszechnie wierzy.

Jarosław Jurczyszyn powiedział, że ukraińskie władze zwróciły się już do administracji Telegramu - Pawła Durowa - o ograniczenie kanałów rozpowszechniania rosyjskiej dezinformacji. Wtedy, jak powiedział, nie byłoby pytań o Telegram. Jednak "pan Durow faktycznie zignorował ten apel, nie odpowiedział na niego odpowiednio i nie wykonano żadnych prac w tym kierunku".

Rzecznik Głównego Zarządu Wywiadu. Rzecznik wywiadu obronnego Ukrainy, Andrij Jusow, również zauważył (więcej niż raz), że Telegram jest wykorzystywany przez rosyjskie służby specjalne do rozpowszechniania fałszywek na Ukrainie. Co więcej, społeczność wywiadowcza wie, że Rosja masowo wykupuje kanały Telegramu i konta w mediach społecznościowych, aby sterować sytuacją polityczną. W samą porę na trudne miesiące marca i kwietnia, kiedy Rosja agresywnie przejmuje zniszczone wioski w Donbasie.

Ostatnio Telegram był aktywnie wykorzystywany do dyskredytowania i odwoływania głównodowodzącego ukraińskich sił zbrojnych, Walerija Załużnego.

To też właśnie na anonimowych kanałach, bez szemrania, przez długi czas publikowano wyniki uderzeń na obiekty energetyczne i wojskowe. Pozwoliło to siłom wroga uderzyć w cel następnym razem. Niedawno, w szczytowym momencie trudnych stosunków na granicy polsko-ukraińskiej, wiele kanałów telegramów opublikowało wiadomość, że Polak zgwałcił Ukrainkę w Warszawie. Wszystko to było powielane bez weryfikacji, a to tylko zaogniło atmosferę między dwoma bliskimi sąsiadami. Niewiele kanałów telegramowych skorygowało błąd, że ofiarą była Białorusinka. I nie zauważono, że sprawca po prostu chciał popełnić to przestępstwo, a nie szukał dziewczyny o określonym pochodzeniu etnicznym.

Czy Telegram jest naprawdę zależny od Rosji? Niestety, jest to sprytny plan i trudno jest to jednoznacznie stwierdzić. Jednak gdy w Baszkortostanie rozpoczęły się protesty w związku z zatrzymaniem działacza na rzecz ochrony środowiska i jego uwięzieniem, kanały opozycyjne zostały zablokowane jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Dlatego wymówki Durowa, że nie ma takiej funkcjonalności jak blokada, nie są prawdziwe.

Wojna z Rosją wchodzi w ostatnią fazę. A Kreml wykorzystuje wszystkie swoje zasoby, aby zniszczyć i zdezorientować Ukrainę, UE i potencjalne ofiary agresji

Obecnie obywatele nadal korzystają z kanałów Telegramu, aby dowiedzieć się, skąd nadlatuje pocisk i dokąd zmierza. Anonimowe kanały zyskują publiczność, mając carte blanche do uczestniczenia w wydarzeniach z udziałem prezydenta i wyższych urzędników. Nie są one jednak w ogóle mediami. Nie rejestrują się jako media i nie uczestniczą w żadnych profesjonalnych inicjatywach. A jeśli jakiś Telegram opublikuje fałszywe wiadomości, na pewno nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności przed sądem. To to samo, co pisanie obrzydliwych rzeczy o kimś na płocie.

Co więcej, kanały Telegrama stały się metodą nękania niezależnych dziennikarzy.  Autorka tego tekstu była wielokrotnie wysyłana do gotowania barszczu, życzono jej śmierci w okopie i stosowano wobec body shimming.

W najbardziej ekstremalnych przypadkach nazywano ją wrogiem i rękami Kremla

W rzeczywistości takie ataki nie są niczym nowym dla dziennikarza klasycznych mediów. Jednak gdy z takimi rzeczami musi sobie radzić społeczeństwo w wojennym stresie, mogą one działać na rzecz wroga, są jego bronią.

Kiedy po narodzinach córki zdecydowaliśmy się na przeprowadzkę ze Lwowa do Polski, był to już siódmy miesiąc pełnoskalowej wojny. Znalezienie mieszkania dla naszej rodziny w Warszawie było sporym wyzwaniem. Wszystkie mniej lub bardziej przyzwoite miejsca były już zajęte przez tymczasowych migrantów wojennych z Ukrainy, którzy uciekając ze swoich rodzinnych miast z powodu wojny, chcieli być w mieście, które znali, o którym słyszeli i które odwiedzali.

Warszawa była takim miastem dla Ukraińców, którzy swobodnie podróżowali po świecie przez cały okres ruchu bezwizowego między Ukrainą a UE. I bardzo szybko, po rozpoczęciu pełnowymiarowej inwazji, stolica Polski stała się dla nas centrum, Mekką, miejscem, do którego prowadzą wszystkie drogi i gdzie zaczynają się wszystkie wielkie podróże, a dla znacznej liczby migrantów — nowym domem.

Wynająć mieszkanie w Warszawie graniczyło z cudem

Mój polski mąż szybko porzucił pomysł osiedlenia się w Warszawie. Tygodniami bezskutecznie oglądał mieszkania z ogłoszeń na przedmieściach stolicy. Z czasem Paweł zaczął przychodzić na spotkania z właścicielami mieszkań nie w luźnych sportowych dresach, jak to robił na początku, ale w najlepszym garniturze, jakby brał udział w castingu lub rozmowie kwalifikacyjnej do dużej korporacji. Podczas jednego z takich spotkań, mój mąż wpadł na pomysł, by zapłacić sto dolarów z góry — i voila! — wynajęliśmy dwupokojowe mieszkanie z tarasem, ale bez mebli, w podwarszawskiej miejscowości.

Przeprowadzając się do Warszawy z dziećmi, z dala od spadających rakiet, byłam zdeterminowana, aby cieszyć się ofertą kulturalną stolicy pomimo odległości. W pierwszym tygodniu wybraliśmy się z dziećmi na wystawę sztuki do muzeum w Warszawie. Do przystanku autobusowego było około 25 minut spacerem, a potem kolejna godzina z dwiema przesiadkami autobusem i metrem do centrum. Wzięłam jedno dziecko w chustę, drugie za rękę, spakowałam plecak z pieluchami, ubraniami na zmianę i jedzeniem, i nasza załoga wyruszyła w długą podróż. Po 15 minutach "podróży" byłam tak zmęczona, że zaczęłam żałować tego pomysłu.

Bez samochodu w Polsce jest bardzo ciężko ‍

Przez następne sześć miesięcy opuszczałam naszą miejscowość tylko w święta, do cerkwi i na specjalne okazje. Jednak nawet poruszanie się po niej, nie było dla osób o słabych nerwach. Dwa kilometry do szkoły i z powrotem z wózkiem każdego dnia, a także zakupy spożywcze, odwiedzanie przychodni dla dzieci i wielu innych miejsc. Kiedy po 6 miesiącach od przeprowadzki dostałam jedną, a potem dwie prace, zaczęłam jeździć na rowerze, a potem na elektrycznej hulajnodze. Pewnego razu, o zmierzchu, po tym jak wjechałam przednim kołem w dziurę na drodze, upadłam na asfalt. "O k**wa", pomyślałam wstając, "długo tak nie wytrzymam, potrzebuję samochodu!".

Kiedy w styczniu kupiłam swój wymarzony pojazd — starego Forda na wyprzedaży samochodów w pobliżu mojego domu — moja radość nie znała granic. Ale z jakiegoś powodu ukraińskie przysłowie wciąż krążyło mi po głowie — "Kup kozę — sprzedaj kozę". Ciężko sobie wyobrazić, jak bliska prawdy była moja intuicja.‍

Rejestracja samochodu w Polsce ‍

Zgodnie z polskim prawem, nowy samochód musi zostać zarejestrowany, a używany przerejestrowany w ciągu miesiąca od zakupu.

Na stronie internetowej Starostwa Powiatowego, czyli prościej, administracji powiatu, do którego należy moja miejscowość — znalazłam listę, która zawierała wszystko, co miałam. Z wyjątkiem pozwolenia na pobyt.

Biurokracja w polskich urzędach ‍

Zadzwoniłam do administracji, aby dowiedzieć się, czy zezwolenie na pobyt, które nie jest obowiązkowe dla ukraińskich migrantów czasowych, można zastąpić na przykład dokumentem potwierdzającym, że płacę podatki w powiecie jako przedsiębiorca.

— Świetnie, że pani zadzwoniła — wyjaśniła pani z administracji słodkim głosem profesorki Umbridge z Harry'ego Pottera. — Gdyby pani do nas przyszła, to byłaby niemile zaskoczona. Nie, potwierdzenie zapłaty podatków nie jest wystarczające. Dla rejestracji potrzebuje pani meldunku.

Meldunek. Nie ma łatwo, ale w końcu nie jest to takie trudne, gdy ma się cały miesiąc na przerejestrowanie samochodu, pomyślałam i wybrałam numer administracji centralnej miasta obok mojej miejscowości.

— Bardzo nam przykro — usłyszałam. — Nie może się pani zarejestrować w mieszkaniu, w którym pani mieszka.

—  Dlaczego? — zapytałam zniecierpliwiona.

— Ponieważ Sejm nie przedłużył jeszcze specjalnej ustawy o udzielaniu wsparcia uchodźcom z Ukrainy, a poprzednie przepisy wygasają 4 marca. Dzisiaj jest 5 lutego, co oznacza, że został niecały miesiąc do wygaśnięcia pomocy, a w tym okresie nie rejestrujemy już osób z ukraińskim peselem, takich jak u Pani.

— Co mam zrobić, muszę szybko zarejestrować samochód?

— Złożyć dokumenty na pobyt czasowy w Polsce i wtedy przyjść do nas z potwierdzeniem — usłyszałam w odpowiedzi.

Dla matki dwójki dzieci pracującej na dwa etaty nie ma nic bardziej radosnego niż chodzenie po urzędach, administracjach i wydziałach ze stosem wniosków wielkości „Ulissesa” Jamesa Joyce'a i plecakiem pełnym dokumentów. Aby ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy, potrzebowałam również nowego oryginalnego aktu małżeństwa (w Polsce jest on ważny tylko przez trzy miesiące), który również musiałam uzyskać w urzędzie miasta (30 minut autobusem z mojej wioski).

Tydzień później, z niezbędnymi dokumentami, namówiłam właściciela wynajmowanego przez nas mieszkania, dość zapracowanego biznesmena, aby poszedł ze mną złożyć dokumenty (umowa najmu mieszkania była podpisana z moim mężem, a nie ze mną, więc nie mogła być podstawą do rejestracji). Pani w okienku dokładnie obejrzała nasze dokumenty i powiedziała:

— Pani kochana, w paszporcie brakuje pieczątki o pobieraniu odcisków palców przy składaniu wniosku o pobyt czasowy w Polsce.

— Zgadza się - wyjaśniłam - Odciski palców są pobierane do dwóch miesięcy po złożeniu dokumentów, a ja muszę zarejestrować samochód w ciągu miesiąca. Oto więc kopia mojego wniosku o pobyt czasowy z pieczątką z wydziału ds. cudzoziemców, który przyjął dokumenty.

— Nie, to nie wystarczy! — pani w okienku kategorycznie zakończyła rozmowę.

Chwilę później wściekły właściciel mieszkania i ja siedzieliśmy w gabinecie naczelnika wydziału.

— Jestem obywatelem polskim — powiedział właściciel, który nagle wcielił się w rolę obrońcy wszystkich uciśnionych i dobrze mu to wychodziło. — Chcę zameldować tę panią natychmiast i nie zamierzam drugi raz tracić na to mojego cennego czasu!

— To niemożliwe, kochanie - powiedziała uprzejma kobieta. — Mamy tu dziesięć takich osób na godzinę. Idźcie do domu i czekajcie na decyzję Sejmu w sprawie dalszej pomocy uchodźcom.

Wyszliśmy więc z niczym. Wieczorem tego samego dnia Sejm zagłosował za przedłużeniem specjalnej ustawy. Ucieszyłam się i następnego dnia zadzwoniłam do działu rejestracji.

— Czy mogę się już zarejestrować, panie Grzegorzu? — zapytałam pracownika urzędu, który już mnie rozpoznał.

— Och, nie, Mario, nie tak szybko!  — odpowiedział pan Grzegorz ojcowskim tonem.

— O mój Boże, co się stało? - wykrzyknęłam do słuchawki.

— Uchwała wejdzie w życie po podpisaniu przez Prezydenta i opublikowaniu w Dzienniku Ustaw.

— A kiedy to będzie?

— Nikt nie wie — tajemniczo zakończył rozmowę urzędnik.

Do końca terminu przerejestrowania samochodu pozostało mi 10 dni.  Prezydent Duda skomentował śmierć Nawalnego, spotkał się z premierem Szwecji i wręczył Order Orła Białego. Ani słowa o uchodźcach. A kiedy prezydent w końcu podpisał przedłużenie obowiązywania specustawy na tydzień przed końcem mojego terminu, nieoczekiwanie zrobił coś jeszcze. Skierował podpisany dokument do Trybunału Konstytucyjnego, by ten orzekł, czy ustawa podpisana przez parlament bez PiS-owskich ambasadorów Wąsika i Kamińskiego, którym nowy rząd odebrał mandaty, jest ważna. Nikt nie wyjaśnił, czy w takiej sytuacji Dziennik Ustaw w ogóle opublikuje decyzję prezydenta.

Sprzedaj samochód

Codziennie budziłam się i kładłam się spać sprawdzając Dziennik Ustaw, ale nic tam nie było. Myśląc o karach nakładanych na sprawców, którzy nie zarejestrowali samochodu na czas (najpierw 500, potem 1000 zł itd.), zadzwoniłam do wydziału rejestracji samochodów z prośbą o poradę:

— Chciałabym przyjść do was i napisać podanie z prośbą o odroczenie możliwości rejestracji samochodu, biorąc pod uwagę zaistniałą sytuację.

— Nie sądzę, by było to możliwe — odpowiedziała w zamyśleniu kobieta po drugiej stronie. — Nigdy wcześniej nie mieliśmy z tym do czynienia.

— Ale zdaje pani sobie sprawę, że ta sytuacja nie jest moją winą, prawda? Jeśli chcecie kogoś obwiniać, to nie mnie, tylko szanownych ambasadorów Wąsika i Kamińskiego.

— „Chwileczkę. Skonsultuję się z szefem departamentu”. — (po około 10 minutach oczekiwania) — „Nie możemy zmienić terminu rejestracji pani samochodu. Powtarzam, to pierwsza taka sytuacja”.

— Świetnie, ale ja już jestem! I chcę zarejestrować swój samochód.

— Możemy doradzić tylko jedną rzecz: sprzedać ten samochód.

— Co to znaczy?

— Sprzedać samochód komuś, kto ma pozwolenie na pobyt w Polsce” — poleciła mi pani z urzędu.

— Ale ja nie chcę go sprzedawać, dopiero co go kupiłam — byłam pogubiona sytuacją.

— Współczujemy — usłyszałam w odpowiedzi.

Zdążyłam w ostatniej chwili

Decyzja Sejmu podpisana przez Prezydenta została opublikowana w Dzienniku Ustaw na dwa dni przed końcem terminu przyznanego mi na przerejestrowanie samochodu. Następnego dnia, czyli ostatniego możliwego dnia, zarejestrowałam samochód w dwóch różnych urzędach w innych końcach miasta, niedaleko mojej miejscowości. Udało mi się to nawet nie dlatego, że szybko biegam, ale dlatego, że przez ostatnie dwa tygodnie z wyprzedzeniem rezerwowałam online terminy na każdy poranek w każdej z tych dwóch instytucji. I nie mówię już o tym, że w przeddzień rejestracji, której nie mogłam przełożyć, nie spałam całą noc, bo moje dzieci były chore. Zamiast zawieźć córkę z okropnym kaszlem i gorączką do przychodni, pojechałam zmienić tablice rejestracyjne samochodu.

Ile ukraińskich matek jest w podobnej sytuacji, nie mając niani, która mogłaby przyjść i zmierzyć dzieciom temperaturę, podczas gdy oni biegają po urzędach i załatwiają sprawy? Ile z nich nie zna języka na tyle dobrze, aby omówić sytuację z urzędnikami w ich biurach? Ile nie będzie mogło i nie będzie wiedziało jak to zrobić, nie będzie miało czasu na wcześniejszą rezerwację wizyt w instytucjach przez internet i po prostu tam nie dotrze z powodu wielogodzinnych kolejek?

Wisienką na torcie jest to, że w mieszkaniu, w którym mieszkam, jestem zameldowana na podstawie umowy najmu na czas nieokreślony (za niemałe pieniądze) dopiero od pół roku

Obecnie jest to możliwe tylko do 30 czerwca 2024 r., kiedy to wygaśnie kolejna wersja specjalnej ustawy. Oznacza to, że jeśli w czerwcu niezameldowana Ukrainka zdecyduje się np. zapisać dziecko do przedszkola, zaciągnąć kredyt czy zarejestrować samochód, znajdzie się w takiej samej sytuacji jak ja. Czy będzie walić do drzwi administracji i wydziałów z chorymi dziećmi w domu, czy będzie śledzić stronę prezydenta Dudy w internecie jak jego największa fanka, czy będzie chodzić spać z Dziennikiem Ustaw i analizami o Wąsiku i Kamińskim? Czy raczej zrobi to, co radzili polscy urzędnicy — sprzeda dopiero co kupiony samochód, zabierze dzieci, zwierzęta i wróci do domu, do Charkowa, Chersonia czy Mykołajewa?

Nie rozumiem, dlaczego polski rząd co pół roku dokonuje przeglądu pomocy dla Ukraińców. Nie rozumiem, czy ja, uchodźczyni z Ukrainy, mogę oczekiwać, że będę czuła się w Polsce jak w domu, podczas gdy mój kraj mierzy się z wrogiem i broni całej Europy. Mieć samochód, zawieźć dziecko do przedszkola, zaplanować choć w najmniejszym stopniu swoje życie? Nie, bo nie wiemy nawet, kto i na jakich zasadach będzie mógł zachować swój Pesel UKR po rewizji programu pomocy migrantom (czy będą go mieli np. studenci z Ukrainy, którzy studiują za darmo na polskich uczelniach). Czy matki z Ukrainy, z których wiele jest wdowami po weteranach, otrzymają wsparcie dla swoich małych dzieci i czy nadal będą miały ubezpieczenie zdrowotne?  

Wygląda na to, że wciąż żyjemy na beczce prochu i nikt z nami o tym nie rozmawia. Politycy i urzędnicy zamknęli się w swoich gabinetach i milczą. A my liczymy przynajmniej na jedno — na szczerą rozmowę. I prośba o taką rozmowę jest moją osobistą prośbą do nowego polskiego rządu.

Przejścia graniczne między Ukrainą a Polską są szczelnie blokowane przez protestujących. Wydaje się, że to nie koniec, a dopiero początek konfliktu, bo wkrótce do rolników znów dołączą kierowcy ciężarówek.

Chcę jednak mówić nie tyle o politycznych i ekonomicznych przyczynach protestu, ile o tym, jak jest on postrzegany w polskim społeczeństwie. Ponieważ w podejściu do niego nieoczekiwanie zobaczyłem odbicie tego, jak do niedawna postrzegano rzeczywistość w Ukrainie. Zobaczyłem to samo lekceważenie związków przyczynowo-skutkowych, które było jedną z przyczyn ukraińskiej tragedii.

Przytłaczająca większość Polaków szczerze wspiera Ukrainę w jej walce z Federacją Rosyjską i ma świadomość, że przegrana Ukrainy będzie przegraną Polski. Jednocześnie przytłaczająca większość Polaków szczerze wspiera rolników i uważa, że dostawy ukraińskich produktów na rynki Unii Europejskiej są szkodliwe dla polskiej gospodarki.

Nie chcę nawet dyskutować o tym, jak bardzo szkodzi - rzeczywiste statystyki obecności Ukrainy na tych rynkach pokazują raczej coś przeciwnego. Nie będę poruszał mojego ulubionego tematu konfrontacji ukraińskich gospodarstw rolnych z polskimi drobnymi rolnikami - oba kraje mają duże gospodarstwa rolne, ale ukraińskie są znacznie mniejsze od polskich, a są drobni rolnicy, którzy ponoszą konsekwencje wojny i kryzysów.

Chciałbym zapytać Polaków o coś jeszcze: jeśli chcecie, żebyśmy wygrali, to jak waszym zdaniem powinniśmy to zrobić?

Wojna to nie tylko dostawy broni, choć jak wszyscy widzimy, są z tym oczywiste problemy: Kongres USA nie spieszy się z zatwierdzeniem pomocy dla Ukrainy, a Europejczycy zmuszeni są szukać obiecanej naszej armii broni po całym świecie. Wojna to także gospodarka. Przede wszystkim.

Nasi sojusznicy pomagają nam przetrwać, ale Siły Zbrojne Ukrainy są finansowane z budżetu państwa Ukrainy, czyli przez ukraińskich podatników. Ukraińskich, a nie polskich czy niemieckich. Każda ciężarówka zablokowana na granicy, każdy kilogram niesprzedanych produktów oznacza brak podatków w budżecie i brak pieniędzy dla Sił Zbrojnych.

W Polsce powiedzą mi, że polski rolnik też nie płaci podatków do budżetu swojego kraju. Jednak podatki polskiego obywatela są wykorzystywane do funkcjonowania państwa. A podatki obywatela Ukrainy są przeznaczane na jej przetrwanie i obronę. Na armię.

Tu chodzi nie tyle o ukraińskiego rolnika, co o ukraińskiego żołnierza. W rezultacie - o nieuratowane życia cywilów, którzy staną się ofiarami kolejnego etapu rosyjskiej okupacji

To, czego wszyscy musimy się pozbyć, to polityczna schizofrenia. Jeśli popierasz protest rolników i blokadę granicy, to nie udawaj, że jednocześnie wspierasz Ukrainę. Nie, przyczyniacie się do klęski Ukrainy, ponieważ w rzeczywistości przyczyniacie się, wraz z Rosją, do zniszczenia tego, co pozostało z ukraińskiej gospodarki i do problemów ukraińskiej armii. To nie jest wsparcie. A nasi polscy przyjaciele muszą nauczyć się - choć nie jest to łatwe - nie okłamywać przynajmniej samych siebie.

I powiedzieć sobie: dla nas ważne jest, żeby nie było konkurencji gospodarczej. A jeśli Rosjanie wygrają i zamienią Ukrainę w drugą Białoruś, będzie nam tylko lepiej, będzie mniej konkurencji.

Ale nawet jeśli zwykły człowiek myśli w ten sposób, polityk nie może sobie pozwolić na takie myślenie. Ani jeden odpowiedzialny polityk z rządu czy opozycji.

Bo jeśli Ukraina przegra, to Polska nie będzie miała problemów z ukraińskim zbożem, ale będzie miała problemy z ukraińskimi uchodźcami. Polskę i kraje ościenne czeka katastrofa humanitarna na skalę niespotykaną od czasów II wojny światowej. Jest też strach. Strach polskiego społeczeństwa, sparaliżowanego triumfem Rosji i upadkiem sąsiedniego państwa

Ta katastrofa humanitarna i ten strach będą ostatnim dniem współczesnych polskich elit politycznych i początkiem rządów tych, którzy obiecają wyborcom rozwiązanie problemów z nowymi milionami uchodźców i porozumienie z Moskwą, która znów stanie się "prawdziwym" sąsiadem Polski. Gdzie w tym czasie będą Donald Tusk, Jarosław Kaczyński, Mateusz Morawiecki, Andrzej Duda, Radosław Sikorski?

W domu, przed telewizorem, na politycznej emeryturze. Będą po prostu patrzeć, jak nowe i niebezpieczne siły polityczne budują "alternatywną" Polskę, której projekt zaprzeczy całemu ich dziedzictwu. Tak widzę polską przyszłość w wyniku ukraińskiej porażki - i nie jest to najgorszy scenariusz, bo najgorszy może być banalny atak na Polskę ze strony krwiożerczej Rosji. Ale o konsekwencjach takiego obrotu spraw nie chcę nawet myśleć.

Nie chcę, bo wierzę, że tym wszystkim wydarzeniom można jeszcze zapobiec, jeśli pomożemy Ukrainie się bronić. Ale pomoc nie oznacza słów, lecz czyny. Nie slogany, ale praktyczną solidarność. I oczywiście trzeźwe zrozumienie konsekwencji porażki, która z pewnością będzie naszą wspólną porażką.

Tak jak zwycięstwo będzie naszym wspólnym zwycięstwem.

Miała 25 lat. Pochodziła z Białorusi, a do Polski przyjechała szukać lepszego życia. Miała chłopaka. Tego wieczoru wyszła z koleżankami na karaoke. Wracała w nocy. Chciała się przejść. Droga prowadziła przez centrum Warszawy. To tutaj zaatakował ją Dorian S. Przystawił jej do szyi nóż, dusił. Zgwałcił. I zostawił na śmierć.

Z publikowanych w mediach relacji świadków wynika, że widzieli, że coś się dzieje w bramie. Nie reagowali. Sądzili, że jakąś parę "poniosło". Mówili, że nie zdawali sobie sprawy, że może dziać się coś złego, bo nie było słychać krzyków. Przyspieszali więc kroku i odwracali wzrok.

Skatowaną, nagą Lizawietę znalazł dozorca kamienicy. Wezwał pomoc. Liza trafiła do szpitala, w którym po kilku dniach zmarła w wyniku odniesionych obrażeń.

Sprawa wstrząsnęła opinią publiczną. Podobnie jak inne, równie potworne. O zamordowanej matce trojga dzieci. O zakatowanym Kamilku. O dziewczynce, którą zgwałcił kuzyn, ale sąd uznał, że gwałtu nie było, bo ofiara nie krzyczała. Opinia publiczna będzie wstrząśnięta przez kilka dni, a potem jej przejdzie. Wróci do swoich spraw, odwracania wzroku, przyspieszania kroku. Milczenia. A potem znowu się ocknie, kiedy zginie kolejne dziecko. Albo młoda kobieta.

Za późno.

‍Empatia to nie wpłacanie stówy za zrzutce. Empatia to reagowanie. Nawet na zapas. Tego nam, jako społeczeństwu, brakuje. Sąsiedzi nie reagują, kiedy słyszą krzyki. Przechodnie nie zwracają uwagi, kiedy rodzic krzyczy na dziecko lub je szarpie. Uważają, że to nie ich sprawa.

Dlatego nie żyje Kamilek zakatowany przez ojca - choć wielu widziało rany na jego ciele. Dlatego nie żyje Lizawieta. Dlatego nie żyje nastolatka, którą nikt się nie zainteresował, kiedy siedziała kilka godzin na mrozie.

I dlatego znowu za jakiś czas przeczytamy, że kogoś nie udało się uratować. Bo ktoś odwrócił wzrok. Przyspieszył kroku. Pospiesznie oddalił się do swoich spraw. Bo przecież nie słyszał żadnych krzyków.

Ten niedosłuch kosztował Lizę życie.

Rozciąga się na cały, głęboko wadliwy system, który wciąż chroni nie ofiarę, ale kata. Przykładów są setki. W Polsce, jak szacują organizacje zajmujące się pomocom osobom, które doświadczają przemocy, ofiar jest kilkaset tysięcy. Szacunki różnią się w zależności od źródła. Ze statystyk policji wynika, a dane gromadzone są na podstawie liczby Niebieskich Kart, że kobiet doświadczających przemocy jest około stu tysięcy. To liczba niedoszacowana o jakieś 700 tysięcy. To kobiety, które doświadczają przemocy psychicznej, fizycznej, seksualnej, ekonomicznej. System nie traktuje ich poważnie, a organizacje powołane do ich ochrony, zawodzą na całej linii. Siedem spraw na dziesięć jest umarzana, jeśli w ogóle dojdzie do procesu. To zdarza się rzadko, bo prokuratura chętnie umarza postępowania, za to niechętnie jest wszczyna.

Jak wynika ze statystyk Amnesty Internationa, w Polsce co  dwudziesta kobieta w Polsce doświadczyła gwałtu, a co najmniej co trzecia doświadczyła niechcianych zachowań seksualnych

Tylko 10 proc. z nich zwróciło się z tym na policję. Są nie tylko straumatyzowane tym, co jest spotkało. Wstydzą się. Nie wierzą w sprawiedliwość, wiedzą za to, że droga do ewentualnego skazania sprawcy jest długa. Boją się tego, jak zostaną potraktowane przez służby, Wtórnej wiktymizacji, która zdarza się nagminnie. Wiedzą, że będą pytane, czy stawiały opór, bo polskie archaiczne prawo zakłada konieczność stawiania oporu przez ofiarę. A potem czytam w absurdalnych uzasadnieniach umorzeń, że gwałtu nie było, bo "nie krzyczała". Nie broniła się. Dlatego konieczna jest zmiana definicji gwałtu.

Są jednak miejsca, w których można uzyskać pomoc. Pierwszy numer, który warto znać, to 112. Ogólny numer interwencyjny. Pomoc można też uzyskać w wielu fundacjach, między innymi Feminotece. Aktywistki uruchomiły specjalne numery. Dzwoniąc, można uzyskać pomoc prawną i psychologiczną. Te telefony prowadzone są w języku ukraińskim:‍

888 88 79 88

‍