Społeczeństwo

Na ulicach pojawiają się sezonowe kwiaty. Nieopodal Muzeum i Więzienia Pawiak rośnie krzew Calocephalus o srebrnych pędach. Dalie, echinacea i kwiaty o romantycznej nazwie "Skrzydła Anioła" zdobią Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście, ale głównymi akcentami są żółte i czerwone liście drzew.Tę wyjątkową atmosferę jesiennego miasta warto zachować na zdjęciach.

Oto najpiękniejsze jesienne miejsca w Warszawie:

1. Farma Dyń w Warszawie to jedna z najbardziej znanych farm dyń w całej Polsce. Znajduje się na osiedlu Powsin w dzielnicy Wilanów przy ulicy Drewny 17. Wszechobecne warzywa różnych odmian, wielkości i kolorów na kilku hektarach powierzchni, słomiane piramidy, kukurydziany labirynt, alpaki, króliki, bungee jump i dyniowe smakołyki to ulubione miejsce warszawiaków i turystów. Czynne tylko jesienią.  

‍
2. W Warszawie jest wiele budynków pokrytych bujną roślinnością wijącą się na elewacjach. Jeden z nich mieści się przy ulicy Chocimskiej 24, w budynku Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH. Warto przespacerować się ulicą Krzywickiego, gdzie znajduje się kilka takich domów w liściach. Ciekawe roślinne lokalizacje można też znaleźć w pobliżu "Browarów Warszawskich".

3. Od ulicy Krzywe Koło do ulicy Brzozowej znajduje się miejsce zwane Ulicą Kamiennych Schodków. Jesienią nabiera ona niesamowitego uroku. Ta ukryta, wąska i stroma uliczka w centrum miasta łączy górną część Starego Miasta z terenami wzdłuż Wisły. Obszar ten znajduje się na górze i ma strome zbocze, oferując wspaniałe widoki. Niewiele osób wie o tym miejscu, a zdecydowanie warto je odwiedzić.

4. Każdy mieszkaniec stolicy zna Park i Muzeum Łazienki Królewskie, których alejki jesienią wyglądają niesamowicie. Również Ogród Saski w pobliżu Starego Miasta przy Placu Piłsudskiego pełen jest starych kasztanów, malowniczych alejek i przytulnych ławeczek.

Park z fontanną i niesamowitą wieżą ciśnień autorstwa polskiego architekta włoskiego pochodzenia Enrico Marconiego, malownicze jezioro otoczone płaczącymi wierzbami, symetryczne ścieżki z trawnikami i rabatami kwiatowymi oraz zdobiące ogród rzeźby Muz i Cnoty tworzą niepowtarzalną jesienną atmosferę.

5. Ogród na dachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego przy ulicy Dobrej 56/66 w Warszawie jesienią jest po prostu fascynujący ze swoją centralną kopułą pokrytą krwistoczerwonym bluszczem. Jest to jeden z największych ogrodów dachowych w Europie. Ogród jest otwarty dla publiczności do późnej jesieni i jest podzielony na cztery części, z których każda jest pokryta różnymi rodzajami roślin. Można tu odpocząć na trawie na kocu, napić się herbaty z termosu i podziwiać panoramę Warszawy z mostków oraz tarasu widokowego.

6. Kawiarnia Deseo przy ulicy Burakowskiej 5/7 znajduje się w malowniczym podwórku na granicy dzielnic Wola i Żółibórz. Kawiarnia i kilka innych restauracji mieści się w dawnej fabryce koronek. Stare ceglane budynki porośnięte są gęstym bluszczem, mini dyniami i wrzosami, a kolorytu dodaje stary bruk pod stopami.

7. Osiedle Przyjaźń przenosi w klimat jesieni, którego nie uświadczysz w metropolii. Miejsce to różni się od wszystkich innych warszawskich krajobrazów i przypomina skansen. Drewniane domy w różnych kolorach w stylu wiejskich posiadłości zostały zbudowane w 1952 roku. Panuje tu spokój leniwego przedmieścia. Jest to jedno z ulubionych miejsc spacerów mieszkańców Bemowa. Osiedle znajduje się przy ulicach Marii Grzegorzewskiej i Konarskiego.

8. Park Skaryszewski przywołuje wspomnienia z dzieciństwa, gdzie goniliśmy wiewiórki, skakaliśmy po kamieniach rzeki, chodziliśmy do jaskini na porośniętym jodłami wzgórzu, chowaliśmy się wśród drzew i umawialiśmy na pierwsze randki. Jesień maluje to miejsce w niesamowitych kolorach. Park jest ogromny, a wiewiórki uparcie błagają o smakołyki.

9. Zamek Ujazdowski i park są również warte odwiedzenia. Znajduje się tu pałac królewski króla Polski Augusta II, tuż obok Łazienek Królewskich. Jesienią jest to miejsce, które koniecznie trzeba zobaczyć! Jego klasyczna architektura i stonowane kolory zachwycają majestatem. Otoczony zielenią zamek z wieżami sprawia wrażenie jak z dawnych rycin.

10. Żelazowa Wola to wyjątkowe miejsce, położone zaledwie 46 km od Warszawy. Posiada piękny, niemal bajkowy jesienny park otaczający biały dworek. Odrestaurowany dworek, w którym urodził się Fryderyk Chopin, to przestrzeń zagospodarowywana przez wiele lat przez projektantów, których zadaniem było nie tylko zgromadzenie artefaktów, ale także stworzenie atmosfery oddającej ducha twórczości kompozytora. Park wokół posiadłości zachwyca kolorami, roślinnością, pięknymi mostami i muzyką natury, która pamięta wielkiego mistrza.

Rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość traci szansę na utworzenie koalicji w nowym Sejmie i utworzenie rządu, wynika z kilku sondaży i nowych późnych danych sondażowych (przeprowadzonych przez Ipsos dla TVN, Polsatu i TVP). Według najnowszych danych sondażowych, opublikowanych w poniedziałek rano, PiS otrzymał 36,6% głosów, opozycyjna Koalicja Obywatelska (blok partii kierowany przez Platformę Obywatelską Donalda Tuska) 31%, blok Trzecia Droga 13,5%, Lewica (Nowa Lwówka) 8,6%, a radykalnie nacjonalistyczna antyukraińska partia Konfederacja tylko 6,4%. W ten sposób trzy siły opozycyjne - Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga i Blok Lewicy - razem mają wystarczającą liczbę głosów, aby utworzyć większość, czyli około 248 miejsc w Sejmie na 460. Wczoraj politycy wszystkich trzech sił, bez podawania nazwisk, potwierdzili, że trwają negocjacje w sprawie utworzenia koalicji rządzącej i rządu.

PiS wciąż ma nadzieję, że sondaże exit poll były błędne. Współpracownicy Jarosława Kaczyńskiego również publicznie deklarują, że są w stanie utrzymać władzę: "Absolutnie wygraliśmy te wybory i to nam prezydent Andrzej Duda powierzy misję tworzenia rządu" - mówi europoseł PiS Ryszard Czarnecki - "Będziemy więc mieli czas na negocjacje, a wtedy te "bardzo ciekawe rzeczy", o których mówił w swoim wystąpieniu szef PiS Jarosław Kaczyński, mogą się wydarzyć". Rzeczywiście, partia zajęła pierwsze miejsce, ale to nie wystarczy, aby utrzymać się przy władzy. Jej prawdopodobny sojusznik, Konfederacja, również nie pomoże PiS w utrzymaniu władzy, ponieważ nawet razem zabraknie im około 12-20 głosów do większości.

Opozycja jest zdeterminowana, aby wykorzystać swoją szansę na sukces, stworzyć koalicję i nowy rząd w oparciu o wyniki głosowania:

"To koniec rządów PiS. Nikt nam tych wyborów nie ukradnie" - powiedział lider opozycji Donald Tusk. "Słuchajcie, udało się. Nigdy nie byłem tak szczęśliwy z tego drugiego miejsca" - dodał. Tusk pogratulował zwycięstwa liderom innych partii opozycyjnych: "Nikt nas już nie oszuka. Wygraliśmy Polskę".

Niemniej jednak, zgodnie z polską konstytucją, prezydent Andrzej Duda (który jest sojusznikiem Kaczyńskiego) może wskazać kandydata na premiera według własnego uznania, a prawo tego nie zabrania. W takim przypadku to kandydat wskazany przez prezydenta tworzy rząd i musi otrzymać wotum zaufania od Sejmu w ciągu 14 dni. Jeśli tak się nie stanie, Konstytucja RP przewiduje możliwość utworzenia rządu przez Sejm.

"Jedyną rzeczą, na którą wciąż liczą wielcy zwolennicy lidera PiS Kaczyńskiego, jest to, że zdobędzie on brakujących posłów, aby mieć większość parlamentarną, ale wydaje się to nierealne. Najpóźniej 1 grudnia będziemy mieli nowy rząd demokratycznej opozycji" - powiedział były prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski w wywiadzie dla portalu Onet.

"Jest absolutnie jasne, że będziemy tworzyć wspólny rząd z Trzecią Drogą, bo zgadzamy się w zdecydowanej większości naszych priorytetów. Dzisiaj widać, że Koalicja Obywatelska z Trzecią Drogą i Lewicą ma znaczącą większość" - powiedział w rozmowie z Polsatem Rafał Trzaskowski, wiceprzewodniczący Platformy Obywatelskiej. Odpowiadając na pytania dziennikarzy w sztabie wyborczym po ogłoszeniu exit polls, polityk wyraził również nadzieję, że prezydent Duda wykaże się niezależnością od lidera PiS Jarosława Kaczyńskiego przy ustalaniu kandydata na premiera, którego wskaże nowa koalicja w Sejmie.

Jeśli tak się nie stanie, procedura tworzenia rządu może przeciągnąć się o kilka miesięcy.

We wtorek Komisja Wyborcza obiecuje ogłosić ostateczne wyniki wyborów parlamentarnych w Polsce, które odbyły się 15 października.

Od pierwszych dni rosyjskiej inwazji na pełną skalę Piotr Paliński dostarcza pomoc humanitarną na Ukrainę. Najpierw do Lwowa, potem na granicę polsko-ukraińską. Podczas jednej z takich podróży odwoził z granicy do Olsztyna kobietę i jej syna, którzy uciekali z Charkowa tylko z jedną walizką. Ośmioletni Dima powiedział mu, że uwielbia jeździć na rowerze.

"Postanowiłem jakoś pomóc. Ale nie miałem takiego roweru, więc opublikowałem post na Facebooku. Moi przyjaciele dali mi tego samego dnia ... 15 rowerów. Napisałem kolejny post, że mamy rowery dla dzieci uchodźców. Poprosiłam też panią Annę Faranczuk, która koordynuje pracę Ośrodka Pomocy Uchodźcom przy parafii greckokatolickiej w Olsztynie, aby opowiedziała Ukraińcom o naszej inicjatywie. Rozdawaliśmy je każdemu, kto poprosił" - mówi Piotr.

Ważna pomoc

W ten sposób w kwietniu 2022 roku ruszyła akcja Rowery dla Ukraińców. Pół roku później dołączyła do niej działaczka charytatywna Dorota Limontas i wiele osób, które chciały pomóc uchodźcom.

"Pewnego dnia zadzwoniła do mnie kobieta z Giżycka z prośbą o odebranie roweru, który znalazła na śmietniku. Podziękowałem jej i powiedziałem, że niestety nie będę w stanie przejechać więcej niż sto kilometrów, aby odebrać rower. Wkrótce potem Jadwiga zadzwoniła do mnie ponownie. Powiedziała, że poprosiła lokalne władze o wsparcie akcji. W ten sposób udało jej się zebrać ponad 40 rowerów" - wspomina Palińsky.

Niedawno rower otrzymała Karolina, niedosłysząca dziewczyna porozumiewająca się językiem migowym, która zaczęła promować akcję wśród studentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Rozdawała im ulotki, w których mogli przeczytać o inicjatywie. Zebrała ponad 10 rowerów.

Ukraińcy z całej Polski proszą o rowery. Kiedy do Piotra zgłosiło się starsze małżeństwo z Częstochowy, Dorota Limontas znalazła wolontariuszy, którzy przywieźli im rowery. Ponadto Dorocie udało się zdobyć pieniądze z funduszu charytatywnego na zakup części zamiennych do ich naprawy.

"To była niewielka kwota. Ale była to też ważna pomoc" - mówi Piotr.

Mój ojciec zawsze jest w warsztacie

Ludzie przekazują panu Piotrowi różne rowery. Bywa, że są dwa, trzy, z których można zrobić jeden. Są też takie, które nie wymagają żadnych napraw.

"Rowery naprawia mój ojciec, Witold Paliński. Bez jego pomocy nie udałoby się. Jest na emeryturze i poświęca tej pracy cały swój wolny czas. W rzeczywistości pracy jest bardzo dużo. Budzę się rano i słyszę pukanie w piwnicy, co oznacza, że tata już pracuje. Późnym wieczorem wracam z pracy, a tata nadal jest w piwnicy. Często widzę go tam z dziećmi, które przychodzą nie tylko prosić go o pomoc w naprawie, ale także porozmawiać z nim lub nauczyć się, jak samemu coś naprawić" - mówi Piotr.

Kateryna Medvid i jej siedmioletnia córka Wiktoria przyjechały do Olsztyna w marcu 2022 roku z obwodu kijowskiego.

"Rowery ułatwiły nam adaptację do nowych warunków życia. Zmotywowały nas do wychodzenia z domu, wyłączenia telefonu, wspólnego wyjścia do parku, czy nad jezioro. Nadal chodzimy do pana Witolda, bo rowery od czasu do czasu wymagają przeglądu. Naprawia je za darmo. Pan Witold jest bardzo przyjazny i uprzejmy dla każdego, kto prosi go o pomoc. Zawsze częstuje herbatą i pyta o życie. Dla dzieci uchodźców jest jak dziadek, a dla nas, ich matek, jak ojciec" - mówi Kateryna.

Anna Kucheruk przyjechała do Olsztyna w marcu 2022 roku z 8-letnim synem i 14-letnią córką z Kijowa. Piotr podarował im trzy rowery, a kiedy dzieci podrosły i potrzebowały większych, mogli je wymienić.

"Oszczędzamy pieniądze na opłatach za transport, a jednocześnie dbamy o nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Zdarza się też, że pojawia się jakiś problem i zaczynam panikować. Wtedy wsiadam na rower, jadę i powtarzam w myślach: wszystko jest w porządku, jestem bezpieczna, znajdę właściwe rozwiązanie" - powiedziała Anna, która jeździ rowerem do pracy.

Deszczowe urodziny

Wielu Ukraińców, którzy znaleźli się w okolicach Olsztyna, otrzymało od Piotra rowery, którymi teraz dojeżdżają do pracy z miejscowości, w których mieszkają, oddalonych niekiedy o 10 czy 20 kilometrów od miasta, gdzie rzadko jeżdżą autobusy czy pociągi.

Pan Piotr pomaga Ukraińcom bezinteresownie. Poświęca wiele czasu, wysiłku i pieniędzy na tę kampanię. Nawet w swoje urodziny, kiedy padał deszcz, jeździł pod różne adresy i zbierał na przyczepie rowery dla Ukraińców.

Wielu osobom jego pomoc pomaga przezwyciężyć traumatyczne doświadczenia wojenne i przywraca poczucie ważności, i bycia potrzebnym,

W maju 2023 r. Piotr Paliński został jednym z finalistów nagrody Olsztynianin Roku 2022, przyznawanej przez "Gazetę Wyborczą" w Olsztynie, za naprawę i przekazanie wraz z ojcem ponad 500 rowerów ukraińskim uchodźcom.

Rower z duszą

Marcin Borkowski, psycholog, był jednym z pierwszych czytelników "rowerowego" wpisu Piotra na Facebooku.

"Byłem mile zaskoczony i pomyślałem: o mój Boże, znam tego człowieka! To pan Piotr! Naprawia mój samochód od lat. Ufam mu, wiem, że ma bardzo dobre serce. Nie wahałem się więc ani chwili i chciałem podarować mu jeden z moich rowerów, który bardzo lubiłem. Wielu moich przyjaciół zrobiło to samo", powiedział Borkowski

Piotr Paliński dodaje, że Polacy często oddają rowery, aby podzielić się wspomnieniami o bliskiej osobie lub niezapomnianymi chwilami z podróży. I cieszą się, że rower, który przeleżał w piwnicy wiele lat, dostanie nowe życie.

"Mam w garażu rower, który podarował mi 70-letni mężczyzna. Kupił ten rower 50 lat temu, kiedy był studentem. Przez pół wieku dbał o niego, jakby był żywą istotą i zdecydował, że nadszedł czas, aby pożegnać się z nim w ten sposób, przekazując go nam. Tak, wierzę, że ten rower, podobnie jak wiele innych, ma duszę. Rozumiem, że dzisiejsi młodzi ludzie nie chcieliby jeździć tak starym pojazdem. Ale to klasyk, rzadkość. Są ludzie, którzy doceniają takie unikaty, więc powinien trafić na aukcję. Pieniądze ze sprzedaży zostaną przeznaczone na leczenie dziewczynki chorej na raka" - powiedział Piotr.

Щоб приєднатися до акції «Велосипеди для українців», можна зателефонувати за номером +48 606 349 048 або написати до Пйотра Палінського на Фейсбуку.  Окрім велосипедів, збирають також самокати, ролики, скейтборди, дитячі візочки, м’ячі.

Stłuczenia, częściowa lub całkowita utrata wzroku, oparzenia, urazy głowy i amputacje to najpoważniejsze obrażenia, jakich doznają obecnie ukraińscy żołnierze na froncie. Sestry.eu rozmawiają z dwoma żołnierzami, którzy zostali poważnie ranni w walce, ale nie poddali się. Mężczyźni podzielili się historiami swoich urazów i rehabilitacji. Udzielili również porad swoim towarzyszom, jak nie popaść w depresję, a cywilom, jak pomóc żołnierzowi w powrocie do zdrowia i uniknąć nowych ran.

Historia Olega Symoroza: "Wiedziałem, że będzie wielka wojna. Rozumiałem, że będziemy musieli walczyć o nasze prawo do niepodległości".

Przed Wielką Wojną kijowski aktywista Oleh Symoroz walczył przeciwko nielegalnej deweloperce w stolicy. Kiedy rozpoczęła się inwazja na pełną skalę, chwycił za broń i bronił kraju. Początkowo bronił Kijowa, a następnie udał się na wschód. Tam został poważnie ranny.

"Kiedy odzyskałem przytomność na oddziale intensywnej terapii, cieszyłem się, że widzę przynajmniej na jedno oko. Zdałem sobie jednak sprawę, że coś jest nie tak z moimi nogami. Zostały amputowane".

Jest poranek 20 października 2022 roku. Moja jednostka otrzymała rozkaz przemieszczenia się na pozycje bojowe. Siedziałem za kierownicą. Jechaliśmy przez "szarą strefę" w pobliżu Kreminnej. Przednie koło samochodu uderzyło w minę przeciwpancerną TM o wadze około 10 kg trotylu. Samochód eksplodował. Główne uderzenie nastąpiło w fotel kierowcy, czyli we mnie. Straciłem obie kończyny, zostały amputowane. Doznałem również skomplikowanych złamań rąk, dwóch kości twarzy i nosa. Miałem złamaną szczękę, wybite zęby i poparzone ciało. Silnik samochodu uderzył mnie w twarz. Mój towarzysz, który siedział obok, miał złamany nos i poparzoną twarz. Chłopaki na tylnych siedzeniach byli ranni, zostali wyrzuceni z samochodu przez falę uderzeniową. Na chwilę straciłem przytomność. Kiedy się ocknąłem, najgorsze było to, że nic nie widziałem i nie mogłem ruszać rękami i nogami. Byłem też uwięziony przez silnik. Ból był nie do zniesienia. Zacząłem krzyczeć i zdałem sobie sprawę, że mam duży problem z nogami. Szczęśliwie obok przejeżdżał pojazd z sąsiedniego batalionu - chłopaków z 81 Brygady Desantowo Szturmowej - którzy zabrali mnie do punktu stabilizacji, a stamtąd karetką do Kramatorska, gdzie udzielono mi pierwszej pomocy. Następnie ewakuowano mnie do Dniepru, do szpitala Mechnikowa. Tam lekarze walczyli o moje życie przez kilka dni. Później przewieziono mnie do Kijowa - na oddział intensywnej terapii Centralnego Szpitala Wojskowego.  

"Nie potrzebowałem psychologów. Miałem szczęście do bliskich ludzi".

Kilka rzeczy powstrzymało mnie przed popadnięciem w depresję. Pierwszą z nich była świadomość, że pokonałem śmierć. Byłem jedną nogą w grobie, ale z niego wyszedłem. Bardzo chciałem żyć i moje życzenie się spełniło. W szpitalu poznałem ludzi z poważnymi urazami mózgu i kręgosłupa. Wtedy zdałem sobie sprawę, że po prostu nie mam prawa być przygnębiony. Po drugie, trzeba mieć świadomość, że na wojnie wszystko może się zdarzyć. Jednocześnie przebywanie na froncie bez poczucia celu jest bardzo niebezpieczne. Trzeba nieustannie zadawać sobie pytanie: "Dlaczego tu jestem?". Miałem wiele planów na swoje życie - i bycie rannym niczego nie zmieniło.

Jeśli życie nie ma sensu, trzeba go znaleźć. Mogą w tym pomóc na przykład psychologowie. Albo po prostu zadać sobie pytanie: "Dlaczego przeżyłem?".

Wsparcie jest ważnym czynnikiem. W szpitalu pracował ze mną psycholog, ale zdałem sobie sprawę, że go nie potrzebuję. Byłem w stałym kontakcie z rodziną i przyjaciółmi. Moja dziewczyna wspierała mnie przez cały czas. Tak, wszystko jest bardzo indywidualne. Ludzie różnie reagują na bycie rannym. Chciałbym powiedzieć ludziom, żeby nie zadawali głupich pytań: "Jak to jest żyć bez nóg, czy jest ciężko?". Jeśli żołnierz chce o tym rozmawiać, to będzie to robił. Ale nie ma potrzeby wywierania na niego presji. W życiu jest wiele ciekawszych tematów do rozmowy.

A co ze współczuciem i litością? Wszystko jest indywidualne. Potrzebowałem go tylko na oddziale intensywnej terapii, przez pierwsze trzy dni, a potem już nie. Nie potrzebowałem litości, wiedziałem, dokąd zmierzam. Po prostu trzeba szanować człowieka, nie należy być nadopiekuńczym. Jestem ogromnie wdzięczny moim rodzicom, którzy bardzo mi pomogli na początku, ale będę szczery - dużo się kłóciliśmy z powodu ich nadopiekuńczości, z powodu podejścia do mnie jako dziecka na intensywnej terapii.

"Mam wiele planów na swoje życie - a moja kontuzja ich nie powstrzyma".

Obecnie przechodzę rehabilitację w prywatnej klinice w ramach bezpłatnego programu. Uczę się chodzić na protezach. To ciężka praca. Będę kontynuował działalność społeczną. Nadal jestem wojskowym, ale wojskowa komisja kwalifikacyjna uznała mnie za niezdolnego do służby. Najprawdopodobniej odejdę z wojska i zostanę w domu. Muszę się przystosować, wyciszyć. Będę też kontynuował działalność wolontariacką. Wrócę do polityki, kiedy będę miał czas. A potem muszę pracować. Chcę zmienić ten kraj. Chcę mieć rodzinę, spotykać się z przyjaciółmi, rozwijać się i odnosić sukcesy. I udowodnię, że mogę to zrobić.  

Historia Ołeksandra Tereszczenki: "Nigdy nie żałowałem, że poszedłem bronić kraju"

Ołeksandr Tereshchenko jest weteranem wojny rosyjsko-ukraińskiej, kryptonim "Len", otrzymał order "Za Odwagę" III klasy i "Narodowego Bohatera Ukrainy". Do 2014 r. pracował jako operator filmowy i wspólnie z żoną wychowywali dzieci. 9 lat temu wstąpił do wojska jako ochotnik. Bronił lotniska w Doniecku w ramach 79 Brygady Powietrznodesantowej. Pewnego dnia w jego rękach eksplodował granat, który Ołeksandr próbował odrzucić. Mężczyzna całkowicie stracił prawe ramię i lewą rękę, a także doznał poważnych obrażeń oczu. Następnie pracował jako zastępca szefa Patrolowej Akademii Policyjnej w Kijowie, wiceminister ds. weteranów, terytoriów tymczasowo okupowanych i przesiedleńców wewnętrznych Ukrainy. Obecnie jest szefem Departamentu ds. Weteranów i Przesiedleńców Wewnętrznych w radzie Mikołajowa i pracuje jako wolontariusz.

"Karmienie łyżeczką zmienia cię w osobę niepełnosprawną"

Kiedy zostałem ranny, nie straciłem przytomności. Zrozumiałem, że stało się coś poważnego. Pamiętam, że nie czułem rąk i mówiłem, że powinni mnie zastrzelić. W szpitalu w Dnieprze błagałem lekarzy, żeby uratowali moje ręce. Kiedy obudziłem się z narkozy, zobaczyłem zakrwawione bandaże. Już wiedziałem, że nie mam rąk. O dziwo, nie czułem się strasznie przygnębiony. Wręcz przeciwnie, byłem przekonany, że wszystko będzie dobrze. Najwyraźniej byłem pod wpływem środków przeciwbólowych. Natychmiast uspokoiłem rodzinę. Skupiłem się na aspektach technicznych. Nie chciałem być karmiony łyżką jak osoba niepełnosprawna. Miałem łyżkę przyszytą do opaski, położyłem ją na kikucie i jadłem sam. Wtedy, w 2014, sytuacja z protezami w kraju była bardzo zła. Wszyscy mówili mi, że protezy bioniczne zastępują 70% funkcji ręki i że mogę z nimi żyć, jakby nic się nie stało. Rok później, kiedy dopasowano mi protezy, zdałem sobie sprawę, że nie zastąpią one moich rąk. Teraz opanowałem je w 50%. Oczywiście nie mogę już grać w siatkówkę ani bilard. Nie mogę też pływać z protezami, ponieważ źle znoszą wilgoć. Przez lata zrobiłem sobie urządzenia, które pomagają mi być niezależnym. Mogę zostać sam w domu, podróżować i załatwiać podstawowe potrzeby fizjologiczne.

"To jak życie w łodzi podwodnej. Jeden przedział został zatopiony, ale nie można tym żyć, trzeba walczyć o przyszłość".

Często odwiedzam ośrodki rehabilitacyjne i spotykam się tam z chłopakami. Mówię im, że na tym życie się nie kończy. Opowiadam im o sobie, że po kontuzji moje życie okazało się jeszcze ciekawsze i pełne wrażeń niż wcześniej. To zdecydowanie nie jest dar od losu, ale tak się stało. Muszę więc skupić się na tym, jak żyć dalej w obecnym stanie, jak zwrócić się do ludzi, którzy już przeszli tę drogę, jak nauczyć się korzystać z protez. Ale najważniejsze jest to, jak i gdzie znaleźć motywację dla siebie.

Nie uważaj się za chorego i bezradnego. Jest teraz tak wiele możliwości zdobycia nowego zawodu i wykształcenia, znalezienia hobby. Kiedy człowiek coś traci, otwierają się przed nim nowe możliwości, których istnienia nawet nie podejrzewał.

Nie zadawaj sobie też głupich pytań: "Dlaczego to się stało? Dlaczego mnie to spotkało?".

Niedawno odbył się ślub chłopaka, który całkowicie stracił wzrok, miał uraz nogi i nerwu. On i jego ukochana poznali się w kwietniu tego roku, a w maju oślepł, ale jego dziewczyna go nie opuściła. Innym przykładem jest sytuacja, w której mężczyzna, który stracił wzrok, został sam, żona odeszła. Ożenił się jednak z dziewczyną, która była pielęgniarką w szpitalu. Mają już dziecko. Życie toczy się dalej, nigdy nie należy myśleć, że skoro teraz nie mam rąk ani nóg, więc nikt mnie nie potrzebuje.  

Ale społeczeństwo musi również nauczyć się odpowiednio reagować nie tylko na weteranów wojennych. Jeśli widzisz osobę na wózku inwalidzkim lub z protezą, nie skupiaj się na jej niepełnosprawności. Często ludzie chcą ci podziękować, ale robią to z ukłonami, żałosnymi rzeczami, ze łzami, czasami wciskają pieniądze, z jakiegoś powodu myślą, że osoba niepełnosprawna może być głodna. Zawsze powtarzam cywilom: jeśli chcesz im podziękować, zrób to bez zwracania na siebie uwagi - cicho podejdź do nich, podziękuj za ich służbę, przyłóż rękę do serca, ukłoń się - a będą zadowoleni.

Często ludzie pomagają na siłę np. łapią wózek weterana i przeciągają przez ulicę. Jeden z wojskowych powiedział mi: "Jeżdżę na wózku inwalidzkim, to dla mnie ważne, by zrobić to samemu, a ludzie chcą mnie podnosić i wynosić. To stresujące". Ci ludzie byli na wojnie, bardzo martwią się swoją bezradnością. A takie próby "pomocy" tylko podkreślają ten stan.

Jeśli widzisz osobę niepełnosprawną, po prostu daj sygnał, że jesteś gotowy do pomocy. Możesz powiedzieć: jeśli potrzebujesz pomocy, możesz na mnie liczyć. I to wszystko.  

Nie należy również pytać o sprawy osobiste, na przykład związane ze sferą intymną.

Nie pytaj: "Jak ty w ogóle żyjesz? Mikołajowi brakuje ręki, a tobie dwóch, to nie jest życie!". To wygląda jak pytanie: dlaczego jeszcze nie popełniłeś samobójstwa?

Nie używaj zwrotów jak: "O mój Boże, jesteś taki dobry!", "Co to jest?!". I nie dodawaj tego: "Trzymaj się!". Nie zadawaj pytań, które przywołują wspomnienia traumy i obrażeń. Nie wywieraj presji ani nie dramatyzuj sytuacji. Nie patrz na nas jak na zmarłych, którzy zmartwychwstali. To właśnie z powodu tych spojrzeń przez długi czas nie odważyłem się wyjść z domu. Po wojnie niestety będzie wiele osób niepełnosprawnych. I społeczeństwo musi się teraz nauczyć nowych zachowań - jak ich traktować, żeby ich nie krzywdzić i nie zabijać w nas chęci do życia.

Naprawdę chciałbym, aby po naszym zwycięstwie Ukraina stała się krajem przyjaznym dla wszystkich ludzi. Szczególnie chciałbym, aby w procesie odbudowy uwzględniono potrzeby osób niepełnosprawnych - rampy i ścieżki dla niewidomych. I oczywiście, aby zatrudniano osoby z niepełnosprawnościami.

Austin, Teksas

Fundacja Liberty Ukraine pomaga ukraińskim wojskowym, pracownikom służby zdrowia i Ukrainie. Do 23 sierpnia 2023 r. zebrała ponad 6 milionów dolarów. Podczas wydarzenia "Rok odwagi - zbiórka pieniędzy dla Ukrainy" zbierano pieniądze na potrzeby sił zbrojnych. Lwowski zespół "Pristania" został zaproszony do udziału w koncercie na rzecz fundacji.

Tallinn, Estonia

23 września 2023 r. Charytatywny turniej hokejowy Hockey Armor. Wzięło w nim udział 8 drużyn z 4 krajów. Ukrainę reprezentowali zawodnicy z klubu hokejowego Vityaz (Charków). Zebrano darowizny. Fundusze zostały przeznaczone na zakup wozów strażackich i karetek pogotowia. Drużyna z Ukrainy wygrała turniej.

Tel Awiw, Izrael

"Israeli friends of Ukraine" to organizacja charytatywna, która regularnie organizuje wydarzenia wspierające Ukrainę od początku inwazji Rosji na pełną skalę. Organizuje targi, koncerty, spotkania, zbiera fundusze dla Ukrainy i wysyła pomoc humanitarną.

Szanghaj

W Szanghaju społeczność ukraińska regularnie organizuje prywatne imprezy z udziałem zagranicznych gości, takie jak: Wielkanoc z piknikiem na dachu w centrum miasta, spotkania literackie, wieczory kuchni ukraińskiej i obchody Dnia Niepodległości Ukrainy. Niektóre wydarzenia są bardzo kameralne - dla 10-20 osób. Niektóre są duże - do 200 osób. Ich głównym celem jest zjednoczenie wszystkich, którzy popierają wartości, których obecnie broni Ukraina. Nawet w kraju, który nie okazuje Ukrainie zbyt wiele przyjaźni. Dochód ze wszystkich wydarzeń przekazywany jest na rzecz ofiar rosyjskiej agresji.

Leeds, Anglia

Każdego roku w centrum miasta odbywają się wiece z okazji Dnia Wyszywanki, Dnia Flagi Narodowej i Dnia Niepodległości. Ludzie gromadzą się również podczas masowych ataków na ukraińskie miasta, aby skupić uwagę i przyspieszyć pomoc dla Ukrainy od rządu brytyjskiego.  

W Dzień Niepodległości 2023 r. odbyło się wydarzenie, podczas którego uczestnicy utworzyli łańcuch jedności. Podczas wydarzenia zebrano 1700 funtów. W ten sposób zamknęliśmy projekt zakupu pickupa i minibusa dla Sił Zbrojnych. Są one już na Ukrainie.

Los Angeles, USA

Ukraiński Bieg Wolności. Setki Ukraińców i Amerykanów wzięło udział w charytatywnym maratonie biegowym w Los Angeles. Wydarzenie zostało zorganizowane przez fundację Stand with Ukraine z okazji 32. Dnia Niepodległości Ukrainy.

Karlsruhe, Niemcy

W 32. rocznicę Dnia Niepodległości Ukrainy na głównym placu Karlsruhe po raz pierwszy pojawiła się "żywa" mapa Ukrainy. Została ona stworzona przez ludzi, którzy przyszli wesprzeć Ukrainę. Podczas obchodów śpiewano ukraińskie pieśni w wykonaniu niemiecko-ukraińskiego chóru i zbierano datki.

Walencja, Hiszpania‍

Dzień Niepodległości Ukrainy w 2023 roku. Setki Ukraińców i Hiszpanów wyszło na ulice, aby wesprzeć Ukrainę i jej walkę o wolność.

Bukareszt, Rumunia

24 sierpnia w Bukareszcie odbyła się akcja solidarności z Ukrainą z okazji Dnia Niepodległości. Uroczyste wydarzenie miało miejsce w pobliżu Ambasady Ukrainy. Ukraińcy w Rumunii, przedstawiciele rumuńskich władz, dyplomaci akredytowani w Bukareszcie i obywatele Rumunii wzięli udział w akcji solidarności pod hasłem #StandWithUkraine.

Tbilisi, Gruzja

Gruzja jest przeciwna antyrosyjskim sankcjom i pomocy wojskowej dla Ukrainy, ale oferuje pomoc humanitarną, generatory oraz otwarte ramiona dla ukraińskich uchodźców wewnętrznych. Gruzińskie władze są ostrożne i nie sprzeciwiają się otwarcie Rosji. Tymczasem Gruzini zbierają się i aktywnie wspierają Ukrainę. W Tbilisi powiewają ukraińskie flagi. Około 1500 gruzińskich ochotników walczy za Ukrainę.

‍

Switłana i jej czworo dzieci otrzymali tymczasowy azyl w Polsce z powodu działań wojennych na Ukrainie. Rodzina dostała pół tysiąca złotych na każde dziecko w ramach programu Rodzina 500+. Państwo wypłaca tę pomoc nie tylko Polakom, ale także pewnej kategorii cudzoziemców, w tym Ukraińcom, którzy przybyli do Polski po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę. Kobieta otrzymała również jednorazowe świadczenie dla uchodźców w wysokości 300 zł.

Pod koniec ubiegłego roku Switłana postanowiła wrócić do domu. Podeszła do sprawy odpowiedzialnie: poinformowała Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Jednak z powodu zmasowanych rosyjskich ataków zmieniła zdanie i postanowiła nie spieszyć się z przeprowadzką. Szybko odzyskała status UKR [jest to status prawny cudzoziemca, przede wszystkim obywatela Ukrainy, co oznacza, że otrzymuje on tymczasową ochronę w Polsce - red.] Jednak wznowienie wypłat w ramach programu 500+ nie było już takie proste. A Switłana, podobnie jak wielu innych Ukraińców, nie otrzymywała zasiłku rodzinnego.

Masowe kontrole Ukraińców: czego szukają inspektorzy?

Ukraińcy zaczęli tracić status UKR, a wraz z nim wypłaty w ramach programów 500+ lub Kapitał Oszczędności Rodziny jesienią 2022 roku. Problem stał się jednak powszechny po 28 stycznia 2023 roku. Wtedy to w Polsce weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zaczął kontrolować osoby przesiedlone z Ukrainy i badać historię przekraczania granicy. Kontroli podlegały nawet osoby, które na stałe opuściły Polskę - wróciły do Ukrainy lub wyjechały do innych państw.

Wypłaty są wstrzymywane bez żadnych pism lub ostrzeżeń. Dlatego należy od czasu do czasu sprawdzać aktualność swojego statusu UKR.

Od początku roku tak wielu Ukraińców spotkało się z anulowaniem lub zamrożeniem zasiłków na dzieci, że zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce Stanisław Trociuk wysłał list do szefa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prośbą o zwrócenie uwagi na ten fakt. Według niego bez 500 zł zostały nawet te rodziny, które na stałe zamieszkują na terytorium Polski. Oprócz utraty świadczeń, wielu uchodźców zostało również pozbawionych bezpłatnej opieki medycznej.

‍ Dlaczego wypłaty znikają

Lidia po raz pierwszy wjechała do Polski w czerwcu 2022 roku. Strażnik graniczny zapytał ją, czy podróżuje do kraju w celach turystycznych. Kobieta kiwnęła głową, nic nie rozumiejąc. Kilka dni później w Warszawie zarejestrowała się jako osoba uciekająca przed wojną. Zaczęła otrzymywać 500 złotych miesięcznie na dziecko i nigdy nie opuściła kraju.

Jednak w tym roku, w styczniu, pieniądze przestały napływać. Jak się okazało, na granicy kobieta została wpisana do rejestru jako osoba, która wjechała w celach turystycznych, a nie na podstawie ochrony czasowej. W związku z tym jej wjazd nie mieścił się w kategorii "Q-ewakuacja".

Rzecznik ZUS Paweł Żebrowski twierdzi, że utrata statusu jest spowodowana tym, że uchodźcy z Ukrainy nie okazują dokumentu elektronicznego diia.pl przy przekraczaniu granicy i nie zgłaszają korzystania z ochrony czasowej.

Wśród powodów utraty 500+ jest również wjazd do Polski z krajów trzecich, zwłaszcza jeśli posiadasz ochronę innego kraju lub próbowałeś uzyskać w nim tymczasowy azyl. Zgodnie z polskim prawem, wypłaty nie można wznowić, nawet jeśli próba osiedlenia się w innym kraju zakończyła się niepowodzeniem. Nie da się oszukać, np. przekraczając polską granicę z Ukrainy "niby po raz pierwszy" - wszystkie dane są odnotowane w odpowiednich rejestrach. Za nielegalne uzyskanie statusu UKR grozi do 8 lat więzienia lub deportacja.

Problemy z wypłatą mogą też wynikać z różnych nazwisk w dokumentach matki i dziecka, zmiany nazwiska już w Polsce (np. z powodu rozwodu, nowego małżeństwa, zmiany danych w nowym paszporcie itp.), błędów inspektorów i literówek. Przyczyny niewypłacenia 500 złotych, które są rzadsze, ale się zdarzają, to: zmiana osoby, która ubiegała się o zasiłek rodzinny (np. za pierwszym razem o zasiłek ubiegał się ojciec, a teraz matka) oraz narodziny dziecka w Polsce. W tym drugim przypadku noworodek nie zostanie ujęty w ewidencji ZUS, ponieważ nie przekroczył granicy.

Często zdarza się, że kilka powodów prowadzi do zakończenia pomocy społecznej. Dlatego należy wziąć to pod uwagę, rozpoczynając proces odzyskiwania świadczeń.

Switłana, która zdecydowała się pozostać w Polsce, zebrała wszystkie dokumenty i dowody pobytu w kraju np. świadectwa pracy, zadzwoniła i napisała kilka listów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłaty zostały wznowione w ciągu półtora miesiąca, ale był haczyk: pieniądze przyszły tylko na troje z czworga dzieci. Najmłodszy syn - z powodu pomyłki lub nadmiernego obciążenia strażników granicznych - nie figurował w żadnym rejestrze, więc pozostał... niewidoczny dla opieki społecznej. Kobieta musiała rozpocząć proces odnawiania swoich świadczeń od nowa.

Opinia prawnika: nie ma jednego mechanizmu przywracania płatności

Prawnik Igor Solodownik udziela porad prawnych Ukraińcom w ramach programu "Uniwersytet Warszawski dla Ukrainy". Doradza między innymi ponad 500 ukraińskim kobietom w sprawie powrotu ich dzieci. W ciągu ostatnich sześciu miesięcy miał ponad pięćdziesiąt przypadków bezpodstawnej odmowy udzielenia pomocy społecznej.

- "Nie ma jednej metody wznawiania wypłaty świadczeń, w każdym przypadku mamy do czynienia z odrębną procedurą administracyjną" - przekonuje prawnik. "Rozstrzygnięcie konkretnych spraw zależy w dużej mierze od "czynnika ludzkiego": kto podejmuje taką decyzję, kto bierze na siebie odpowiedzialność.

Jeśli ZUS w decyzji o wstrzymaniu świadczenia powołuje się na rzekome zawyżenie 30-dniowego okresu pobytu poza granicami Polski, należy uzyskać od Straży Granicznej drogą mailową informację o tym, kiedy dana osoba wyjechała i kiedy wróciła. Czasami odpowiedź może nadejść w ciągu dnia lub dwóch, czasami trzeba poczekać tydzień, a czasami kilka miesięcy. W każdym przypadku ostateczną decyzję o wznowieniu wypłat podejmuje tylko jeden organ: Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Igor Solodownik opowiada nam o kobiecie, której doradzał. Pojechała na Ukrainę na 11 dni. Pieniądze przestały wpływać. Powód: przekroczyła 30-dniowy okres pobytu poza Polską. Mimo że kobieta posiada wszystkie dowody pobytu w kraju, do tej pory nie udało jej się odzyskać pieniędzy.

- "Sytuacja jest trudna" - mówi Igor Solodownik - "Matki są zdenerwowane, tracą czas i energię, czują się upokorzone. Tymczasem urzędnicy, do których się zwracamy - pracownicy ZUS, gmin i polskiej straży granicznej - są coraz bardziej zmęczeni ciągłymi apelami. Odnoszą wrażenie, że Ukrainki proszą tylko o pieniądze. Rośnie frustracja i apatia.

Jak odzyskać 500+?

Karina Bezemennaja ewakuowała się do Polski z obwodu żytomierskiego. Próbując zalegalizować swoją działalność, zaczęła radzić sobie z lokalną machiną biurokratyczną, studiując polskie przepisy i czytając dokumenty w języku, którego wówczas nie rozumiała.

Dzieli się informacjami z ukraińskimi kobietami na swoim profilu na Instagramie, która ma ponad 18 000 obserwujących. Tam publikuje instrukcje krok po kroku dotyczące wznowienia płatności. Z obserwacji Kariny wynika, że odzyskanie pieniędzy jest możliwe w 85% przypadków. Najszybciej udało się to zrobić w 1,5-2 tygodnie. Najczęściej jednak jest to skomplikowany proces korespondencji, rozmów telefonicznych, pisania odwołań i skarg, który może trwać miesiącami.

Bezemennaya podkreśla, że w większości przypadków walka o przywrócenie 500+ jest zarówno uczciwa, jak i zgodna z prawem. Ma jednak przykłady kobiet mieszkających na Ukrainie, które przekraczają granicę raz w miesiącu tylko po to, aby się zameldować i spełnić warunek pobytu na Ukrainie nie dłużej niż 30 dni, na wypadek gdyby chciały zachować swój status UKR i płatności.

Rzecznik ZUS Paweł Żebrowski podkreśla, że Ukraińcy nie powinni zapominać o okazywaniu wszystkich niezbędnych dokumentów na granicy:

- W celu uniknięcia utraty legalności pobytu, cudzoziemiec powracający do Polski musi poinformować straż graniczną przy odprawie paszportowej o zamiarze wjazdu do Polski w związku z korzystaniem z ochrony czasowej w Polsce oraz pokazać diia.pl na swoim telefonie.

Karina Bezemennaja radzi rozpocząć proces wznowienia płatności od wysłania pisma do placówek polskiej Straży Granicznej, w których dana osoba przekroczyła granicę. Najlepiej zrobić to na własnym koncie za pośrednictwem profilu zaufanego. W piśmie należy poprosić o oznaczenie wszystkich wyjazdów i wjazdów do Polski jako "Q-ewakuacja". Zgodnie z prawem odpowiedź może nadejść w ciągu 30 dni. Może być jednak szybsza.

Po otrzymaniu odpowiedzi od celników w urzędzie gminy lub starostwie należy wziąć zaświadczenie potwierdzające status UKR i napisać pismo do ZUS z pełnym wyjaśnieniem sprawy. Najlepiej załączyć jak najwięcej dowodów pobytu w Polsce: pismo od polskiej straży granicznej, kopie paszportów z pieczątkami z datami wyjazdu i wjazdu, umowę o pracę, umowę najmu, legitymację szkolną, dokument uczęszczania do przedszkola itp.

Uzyskanie odpowiedzi z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może zająć dużo czasu: od 30 do 90 dni, a nawet dłużej. Aby przyspieszyć sprawę, warto umówić się na e-wizytę (wideoczat online z inspektorem ZUS prowadzącym sprawę), pisać ponaglenia i dzwonić. W zależności od odpowiedzi, kolejny algorytm działań będzie jasny - mówi Karina. Być może będziesz musiał ponownie napisać do Straży Granicznej, jeśli Twój status nie został przywrócony pomimo pisma z urzędu celnego.

Jeśli sprawa w ogóle nie posuwa się do przodu, można napisać proste pismo, załączyć wszystkie dowody pobytu w Polsce i wysłać je do centrali ZUS w Warszawie, z kopią do biura w Białymstoku, które również zajmuje się sprawami niewypłacania 500+. Dopóki nie udowodni się legalności pobytu w Polsce, dopóty nie ma możliwości uzyskania wypłat - mówi Karina.

Zdarza się, że po zebraniu wszystkich dowodów na legalność pobytu w Polsce, naliczone 500+ nie może zostać przedłużone z powodu błędu w systemie. W takim przypadku należy napisać lub zadzwonić do Ministerstwa Cyfryzacji.

Karina Bezemennaya podkreśla, że najlepszą radą w tym żmudnym i trudnym biznesie jest: nie poddawać się. Jako przykład przytacza historię Ukrainki, która trzykrotnie traciła status UKR i za każdym razem z powodzeniem go odnawiała. W każdym razie, zgodnie z informacjami otrzymanymi przez Karinę Bezemennaya z ZUS, każda Ukrainka ma trzy lata na wznowienie płatności. Odszkodowanie zostanie wypłacone, nawet jeśli dana osoba już dawno opuściła terytorium Polski.

Sestry wraz z Interdyscyplinarnym Zespołem Badań Konsekwencji Wojny na Ukrainie rozpoczynają zakrojone na szeroką skalę badanie. Jego celem jest sprawdzenie, z jakimi problemami borykają się obywatele Ukrainy, którzy uciekli przed wojną do Polski.

Według Biura Praw Człowieka ONZ (UNCHR) w Polsce przebywa obecnie ponad 950 000 ukraińskich uchodźców wewnętrznych. Wszyscy oni wyjechali po 24 lutego 2022 r., po rozpoczęciu przez Rosję inwazji na pełną skalę. Około 97% osób zmuszonych do opuszczenia ojczyzny to kobiety.

Ukraińscy i polscy naukowcy spotkali się, aby dowiedzieć się szczegółowo, z jakimi trudnościami borykają się obywatele Ukrainy, jak rozwiązują swoje problemy i jak dobrze przystosowali się do nowych realiów.

Sestry zapraszają do wzięcia udziału w badaniu. Aby to zrobić, wystarczy kliknąć link i wypełnić kwestionariusz.

W październiku przedstawimy wyniki ankiety na stronie sestry.eu.

Siedzę na oddziale ginekologii szpitala w Toronto, czekając na swoją kolej do lekarza. Musi mnie zarejestrować jako kobietę w ciąży. Obok mnie siedzą uśmiechnięte, pełne nadziei kobiety i ich mężowie, którzy żyją w pięknym oczekiwaniu na powiększenie rodziny.

Otwieram Facebooka w moim telefonie. Czytam wiadomość o śmierci kolejnego znajomego, młodego mężczyzny. Od prawie roku mój kanał z wiadomościami jest ciągiem nekrologów przystojnych i odważnych mężczyzn w mundurach.

Idę do gabinetu lekarza, szybko ocierając oczy. On jednak zauważa, że coś jest nie tak.

- "Płaczesz, bo twoje dziecko nie leży we właściwej pozycji? Nie martw się, jesteś dopiero w 26. tygodniu, dziecko zmieni pozycję" - mówi lekarz, który jest starszy ode mnie o 20 lat.

- "Nie, czytam wiadomości z mojej ojczyzny, Ukrainy. W moim kraju jest wojna".

Słownik dla kobiet w ciąży

Aby zarejestrować się u ginekologa w Kanadzie, musiałam pójść do przychodni. Stamtąd trafiłam do kliniki, a tam wykonują wszystkie wstępne badania i kierują na USG, przepisują witaminy lub, w razie potrzeby, leki. Następnie kierują mnie do ginekologa w szpitalu.

W związku ze zmianą adresu zmuszona byłam zmienić lekarza i szpital, w którym planowałam rodzić.

Z nowym lekarzem spotkałam się w 35 tygodniu ciąży. Zgodnie z protokołem musiałam przychodzić co tydzień.

Doktor Jane długo wypytywała mnie o nasz dom w Buczy, o wojnę, o moich krewnych, którzy zostali w Kijowie. Do tego czasu nauczyłam się nie płakać przy obcych. Kanadyjczycy zazwyczaj nie okazują publicznie, że czują się źle.

- "Co cię trapi?" - zapytała lekarka Jane, która również była w ciąży.

- Boję się, że czegoś nie zrozumiem podczas porodu -chociaż mój angielski może wydawać się bezbłędny dla większości nowo przybyłych Ukraińców, nie znam dobrze terminów medycznych.

- Wyjaśnię Ci wszystkie potrzebne słowa.

W ten sposób nauczyłam się terminologii używanej przez lekarzy podczas porodu: pępowina, płyn owodniowy itp. Później dowiedziałam się, że mogę zatrudnić ukraińskojęzyczną doulę - wykwalifikowaną asystentkę, która pomaga podczas porodu i okresu poporodowego.

Samotność

Tak, w pewnym momencie poczułam to - samotność. I to pomimo faktu, że był ze mną mój mąż i dwie córki, a moja mama przyleciała z Buczy ze swoim 17-letnim kotem, Śnieżką. W naszym domu panuje ciągły hałas. Co więcej, mieszkamy niedaleko centrum - na ulicy zawsze jest pełno dorosłych, a na placu zabaw dzieci.

Samotność nie zależy jednak od liczby osób wokół ciebie. To stan, w którym chcesz spotykać ludzi, którzy są tacy jak ty. Chciałam poznać ciężarne Ukrainki, które właśnie przyjechały do Kanady. Chciałam podzielić się z nimi moimi lękami i obawami związanymi z porodem w obcym kraju, podzielić się poradami życiowymi dla kobiet w ciąży.

Na Facebooku, w największej grupie kobiet, ukraińskich mam w Toronto, opublikowałam post z propozycją spotkania przy kawie. Kobiety zaczęły do mnie pisać, oferując spotkanie i wsparcie. Nie chciałam jednak słuchać opowieści o emigracji czy żalach za Ukrainą. Chciałam po prostu podzielić się swoimi emocjami z innymi kobietami w ciąży, takimi jak ja.

W kręgu kobiet

Pewnego razu otrzymałam wiadomość od Ukrainki o pięknym imieniu Gabriela. Opowiedziała mi o grupie wsparcia dla kobiet w ciąży i rodzących. W każdą środę kobiety zbierały się na różnych seminariach. Zorganizowały specjalny bank żywności, w którym za symboliczne 10 dolarów można było kupić świeże warzywa (awokado, szpinak, paprykę, pomidory), karton mleka, jajka, ryż, makaron, tuńczyka w puszce i inne produkty spożywcze. Za każdym razem uczestnicy programu otrzymywali również karty o wartości 30 dolarów. Mogli używać tych kart do płacenia w supermarkecie.

Po wykładzie na temat odżywiania lub opieki nad dzieckiem, lekcji gotowania lub jogi, był lunch. Za każdym razem próbowałam nowego dania dla siebie. Pytałam szefów kuchni o przepis. A potem gotowałam to danie w domu.

Skończyłam na programie dla zdrowych początkujących. Podczas rejestracji dostałam dwie ogromne torby z poduszką do karmienia, termometrem dla niemowląt, wkładkami laktacyjnymi i mnóstwem rzeczy, które musiałabym kupić przed porodem.

Габріела пояснила, на які ще програми я можу записатись. Я обрала допомогу лактаційного консультанта та супровід дитини після народження.

W programie uczestniczyło wiele kobiet w ciąży i kobiet z małymi dziećmi. Zdecydowaną większość stanowili Portugalczycy (mieszkamy w portugalskiej dzielnicy Toronto) i osoby mówiące po hiszpańsku. Program jest przeznaczony dla nowo przybyłych lub Kanadyjczyków, którzy potrzebują pomocy.

Po pierwszym spotkaniu spacerowałam jesienią po Toronto i uśmiechałam się. Siła kobiecego kręgu jest nieskończona. W końcu poczułam spokój i zaczęłam przygotowywać się do porodu. Byłam już w 36 tygodniu ciąży.

Trzy niepotrzebne torby

Gdy po raz pierwszy zobaczyłam szpital św. Józefa, wiedziałam, że chcę urodzić tu mojego syna. Jego okna wychodzą na bezkresne wody jeziora Ontario.

Wyobrażałam sobie, że zobaczę to piękno z okna mojego oddziału. Rzeczywistość okazała się inna - zobaczyłam czyjś prywatny dom i garaż.

Moja lekarka Jane była nie tylko ginekolożką, ale i położniczką. Podczas mojej ostatniej kontroli zasugerowała, żebym przyszła do szpitala z wyprzedzeniem. Żebym nie urodziła trzeciego dziecka niespodziewanie. Na przykład gdzieś w transporcie.

Przyjechałam kilka dni przed porodem. Moja szyjka macicy była rozwarta. Zabrano mnie na salę porodową. Bez widoku z okna, o którym marzyłam. Ale ze śniadaniem - bułeczki, jajecznica, różne smarowidła, kawa i sok pomarańczowy. Zdziwiłam się, że można jeść przed porodem. Zapytałam o to pielęgniarkę.

- "Oczywiście", odpowiedziała.

Weszliśmy na oddział bez ochraniaczy na buty, bez kombinezonów, z kurtkami i małą walizką na kółkach. Dostałem koszulę, jak w amerykańskich filmach, niebieską z krawatem. W mojej walizce było minimum wszystkiego, bo w szpitalu dają wszystko, co potrzebne. Wcześniej rodziłam dwa razy w Żytomierskim Centrum Położniczym. Pamiętam te trzy torby - do porodu, dla dziecka i dla mamy.

"Wykonujesz świetną robotę"

Byłam spokojna, ponieważ była tam doktor Jane. Zgodziłam się na znieczulenie zewnątrzoponowe. Jak każda kobieta w Kanadzie, która zamierza zostać matką, wypełniłam plan porodu. Czyli w kwestionariuszu wskazałam, w jaki sposób chciałabym urodzić. Zaznaczyłam, że chciałabym mieć znieczulenie zewnątrzoponowe.

Byłam bardzo zaskoczona, że mogłam sama kontrolować poziom znieczulenia. Nie nadużywałam tego, ponieważ uważam, że kobieta powinna odczuwać ból.

Dr Jane ciągle do mnie przychodziła i pytała o mój stan. Naprawdę ją podziwiałam - tę kruchą kobietę, która pomogła mi urodzić.

Podczas porodu lekarze i pielęgniarki żartowali, zachęcali i wspierali mnie. To była zupełnie inna atmosfera niż ta, której doświadczyłam podczas porodu w Ukrainie. Każdy, kto wchodził do mojej sali, mówił: "You are doing great!" To dodawało mi sił.

Коли народився Альберт, його обмотали білою пелюшкою у сині смужки — як в американських фільмах. На головку вдягнули шапочку і поклали мені на груди. Потім принесли вечерю й апельсиновий сік.

Akt urodzenia online

Po porodzie zostałam przeniesiona na bezpłatny czterołóżkowy oddział. Za dopłatą można wziąć pokój jednoosobowy.

Dano mi wszystko, czego potrzebowałam dla dziecka - pieluchy, kocyk, małe przezroczyste łóżeczko i pieluchy. Powiedzieli mi, żebym nie ubierała go przez jeden dzień, tylko owinęła w pieluszki i trzymała przy sobie.

Dzień po porodzie Alberta zostaliśmy wypisani. Zamówiłam przez internet akt urodzenia dziecka, który przyszedł pocztą. Zdobyłam też numer karty ubezpieczenia zdrowotnego, bo za trzy dni mieliśmy iść do lekarza na pierwszą wizytę.

Jedyną rzeczą, bez której nie zostaniesz wypisana z oddziału położniczego, jest fotelik samochodowy. Nawet jeśli mieszkasz w sąsiednim domu.

- "Czy potrzebujesz wózka inwalidzkiego?" - pisze do mnie Alex z grupy kobiet w Toronto.

Jest matką trójki dzieci. Nigdy nie spotkałam jej osobiście. Dała mi jednak kilka rzeczy dla dziecka. Płakałam z wdzięczności.

W Toronto otwarto grupę dla ukraińskich matek. Można tam za darmo wypożyczyć ubranka dla dzieci poniżej 5 roku życia. Teraz sama zanoszę tam rzeczy. Jestem pewna, że przydadzą się więcej niż jednemu dziecku.

Życie Alberta

Miesiąc później przyszłam na rutynową kontrolę do doktor Jane. Wcześniej wypytałam wśród znajomych jak mogłabym jej się odwdzięczyć.

- "W Kanadzie nie wolno odwdzięczać się lekarzom! To nie Ukraina!" - usłyszałam w odpowiedzi.

Jedna z kobiet poradziła mi, żebym wydrukowała zdjęcie Alberta i przyniosła je Jane. Tak też zrobiłam. Kiedy lekarka zobaczyła zdjęcie, powiedziała, że to najlepszy prezent. Zabrała mnie na korytarz, gdzie wisiało mnóstwo fotografii niemowląt. Obok nich powiesiła zdjęcie Alberta. I powiedziała, że czuje się szczęśliwa za każdym razem, gdy przechodzi obok tych zdjęć.

Ukraina i Polska mają ze sobą wiele wspólnego. Pokazały to wydarzenia poświęcone rocznicy legendarnego Polaka. 29 września 2023 roku w Gdańsku obchodzono 80. urodziny Lecha Wałęsy, symbolu polskiego niezależnego związku zawodowego Solidarność, pierwszego prezydenta postkomunistycznej Polski (1990-1995).

Wałęsa to prawdziwa legenda. 14 sierpnia 1980 roku, w odpowiedzi na zwolnienie z pracy działaczki związkowej Anny Walentynowicz (jak się niedawno okazało, była z pochodzenia Ukrainką), Lech Wałęsa i Bohdan Borusiewicz zorganizowali strajk w Stoczni Gdańskiej. Wałęsa, który kilka lat wcześniej został zwolniony ze stoczni, przeszedł przez płot i stanął na czele strajku. Władze komunistyczne, widząc rozprzestrzeniającą się falę strajkową, zmuszone były przystać na postulaty strajkujących. 31 sierpnia podpisano Porozumienia Sierpniowe (między władzą a strajkującymi), które zawierały bardzo mocne postulaty polityczne: legalizację niezależnych od partii związków zawodowych, gwarancje wolności słowa i prawa do strajku oraz uwolnienie więźniów i aresztowanych za udział w strajkach. To zwycięstwo demokracji w okresie głębokiej stagnacji i totalitaryzmu faktycznie zapoczątkowało upadek reżimu komunistycznego w Europie.

Później przyszedł stan wojenny w grudniu 1981 r., Pokojowa Nagroda Nobla w 1983 r. i Okrągły Stół w 1989 r., ale to Lech Wałęsa był niezmiennym przywódcą Polaków na drodze do wolności i demokracji. W 1990 roku Wałęsa został wybrany pierwszym prezydentem wolnej, postkomunistycznej Polski.

Po zakończeniu kariery politycznej Lech Wałęsa nadal aktywnie uczestniczy w życiu publicznym i politycznym, wygłaszając wykłady i spotykając się z młodymi ludźmi. Za swoją misję uważa uczynienie świata lepszym, bardziej wolnym i demokratycznym.

Лех Валенса активно підтримав Помаранчеву революцію в Україні і особисто виступав зі сцени Майдану в Києві. Після анексії Криму, в інтерв'ю газеті Rzeczpospolita, Валенса заявив: «Путіна треба судити у Гаазі». У жовтні 2014 року, під час візиту до Києва, вшанував пам'ять героїв Небесної сотні. У серпні 2018 року він підтримав пропозицію Польської кіноакадемії щодо висунення українського режисера Олега Сенцова на здобуття Нобелівської премії миру.

Życzenia z okazji 80 urodzin składało mu wiele znanych osób, m.in. marszałek Senatu RP Tomasz Grodski, były przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk, były prezydent RP Bronisław Komorowski, weterani Solidarności - wicemarszałek Senatu RP Bogdan Borusiewicz, Władysław Frasyniuk, Bożena Grzywaczewska, Jacek Fedorowicz, były premier Jan Krzysztof Bielecki, Henryka Krzywonos-Strycharska, znane osobistości życia publicznego i politycznego Adam Bodnar, dziennikarka Monika Olejnik, Krystyna Zachwatowicz-Wajda, Jacek Taylor, Jarosław Kurski, prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, aktor Robert Więckiewicz, odtwórca roli Lecha Wałęsy w filmie "Wałęsa - człowiek z nadziei". Wśród gości było wielu przedstawicieli korpusu dyplomatycznego z różnych krajów.

Oczywiście tak wspaniałego jubileuszu nie mogło być bez Ukrainy, którą reprezentowała nasza noblistka Ołeksandra Matwijczuk, która powiedziała, że jako uczennica była zafascynowana historią "Solidarności" i że doświadczenie "Solidarności" jest bardzo ważne dla Ukrainy w warunkach, gdy prawo nie działa, gdy walkę o wolność i prawa człowieka prowadzi społeczeństwo obywatelskie. Ołeksandra Matwijczuk podarowała jubilatowi dwa obrazy ukraińskich artystów: pierwszy przedstawia solidarność i jest symbolem wdzięczności narodu ukraińskiego za niesamowitą pomoc i wsparcie, które Polacy okazali po wybuchu Wielkiej Wojny, a drugi obraz przedstawia wolność, bo to o nią walczy dziś Ukraina.

Niestety, ani obecny prezydent, ani premier Polski nie wzięli udziału w uroczystościach - ostra konfrontacja polityczna w kraju w ostatnich latach, a także obecna kampania wyborcza, stały się silniejsze niż okazja do uhonorowania jednego z najsłynniejszych Polaków na świecie.

W niedzielę 1 października, ulicami stolicy Polski przeszedł Marsz Miliona Serc zorganizowany przez największą opozycyjną siłę polityczną w kraju, Platformę Obywatelską.

Inne siły opozycyjne również dołączyły do tego wielkiego wydarzenia.

"My, Naród, nasza Ojczyzna, nasza flaga" - podsumował wiec lider opozycji Donald Tusk.

Ta akcja polityczna odbyła się tuż przed wyborami parlamentarnymi, które zaplanowano w Polsce na 15 października

Według najnowszych badań opinii publicznej, w sondażach prowadzą dwie siły polityczne: rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość (36%) oraz Platforma Obywatelska (29%)

Opozycja ma na celu zmobilizowanie swoich zwolenników i zachęcenie ich do pójścia do urn i zmiany rządu w kraju w nadchodzących wyborach (rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość jest u władzy od dwóch kadencji).

Warszawski ratusz potwierdził, że w Marszu Miliona Serc wzięło udział około miliona osób.

"Mamy cztery kilometry i czterysta metrów trasy. Uczestnicy są też na innych ulicach" - powiedziała Wirtualnej Polsce podczas marszu Monika Beuth-Lutyk, rzeczniczka prezydenta miasta Warszawy. Wcześniej Donald Tusk mówił, że w marszu wzięło udział milion osób. Informację tę potwierdził również dla gazeta.pl zastępca Beuth-Lutyk Jakub Leduchowski.

"Powstajemy, aby walczyć ze złem, twarzą w twarz, aby postawić ten rząd przed sądem, aby Polska znów była wolna od kłamstw, nienawiści i złodziejstwa. To jest nasz czas. 1 października w południe spotkamy się w Warszawie. Tu jest Polska" - powiedział lider Platformy Obywatelskiej Donald Tusk w apelu do obywateli o udział w marszu.

Tusk jest przekonany, że ta zaplanowana jeszcze w lipcu akcja da zwolennikom opozycji wiarę w zwycięstwo

"Zwolennicy opozycji demokratycznej przemaszerowali przez stolicę na zakończenie kampanii wyborczej, by pokazać, że zwycięstwo nad tzw. dobrą zmianą jest już na wyciągnięcie ręki. Potwierdza się, że to największa demonstracja, jaką kiedykolwiek widziała Warszawa" - podsumowuje "Gazeta Wyborcza".

Publikacja została przygotowana w oparciu o materiały polskich mediów

Zdjęcie autorki

Aukcja charytatywna odbyła się w ramach wystawy świadectw Ukraińców rosyjskiej agresji na Ukrainę. Gościom zaprezentowano serię historii Ukraińców, które zostały zapisane na społecznej platformie internetowej Svidok.org. Głównie chodzi o zwrócenie uwagi Amerykanów na niszczenie ukraińskiego dziedzictwa kulturowego i narodowego przez Rosjan. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Jamesa Hodsona, dyrektora generalnego AI for Good Foundation:

- Gazety podają statystyki, liczbę utraconych czołgów, naloty, a Svidok. org opowiada ludzkie historie. Celem wydarzenia było pokazanie światu, przez co Ukraińcy przechodzą każdego dnia, a w ten sposób budzenie w ludziach empatii i współczucia oraz zachęcanie do dalszego wspierania Ukrainy, do zwycięstwa.

Ukraina walczy nie tylko o siebie, ale także o prawo międzynarodowe i dobrobyt, mówi Julia Daviy-Berezovska, prezes Ukrainian Club of Berkeley:

- Rosja dopuszcza się w Ukrainie ludobójstwa, systematycznie niszcząc naród ukraiński poprzez zabijanie cywilów i uprowadzanie dzieci. Rosjanie zniszczyli ponad 50% niezbędnej infrastruktury cywilnej w Ukrainie. Niszczą również ukraińskie dziedzictwo: kościoły, galerie, muzea i instytucje edukacyjne.

Na wystawie zaprezentowano również prace ukraińskich artystów z międzynarodowego projektu "Plakat przeciwko wojnie", organizowanego przez Akademię Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Centrum Kultury i Sztuki Pałac Sztuki we Lwowie oraz Fundację ART Respect.

- Pomogło nam to zanurzyć się w tym, co dzieje się na Ukrainie. To bardzo ważne, aby zainteresować opinię publiczną na Zachodzie tym, co dzieje się półtora roku po inwazji na pełną skalę. Rosja niszczy w Ukrainie wszystko, co może. Ukraińcy robią wszystko, co w ich mocy, aby stawić opór: przede wszystkim na linii frontu, ale także w przestrzeni informacyjnej, kulturalnej i historycznej, aby zachować i gloryfikować ukraińską historię oraz ukraińskie doświadczenie" - mówi Anastasia Hodson, organizatorka wydarzenia.

Wystawa charytatywna obejmowała aukcję dzieł sztuki, w tym ręcznie robionych ukraińskich gobelinów, obrazów Kateryny Krywolap i Oleksandra Szteca, sztuki ludowej i rzadkich przedmiotów z linii frontu. W szczególności butelka szampana Bakhmut i rysunek na 122-milimetrowym pocisku haubicy autorstwa Olgi Prasol. Ale to nie wszystko. Goście mogli kupić dzieła sztuki stworzone przez ukraińskich obrońców podczas rehabilitacji w szpitalu w Równem.

Fundusze zebrane w Berkeley zostaną przeznaczone na wsparcie szpitala w Równem, a także na leki dla żołnierzy 92. oddzielnej brygady szturmowej Sił Zbrojnych Ukrainy i sił specjalnych Kraken.

31-letnia Fiona Kudrewatyk z Charkowa cierpi na rdzeniowy zanik mięśni. Przyjechała do Polski na początku wojny na pełną skalę. Tu otrzymała już cztery zastrzyki, z których każdy kosztował 140 000 dolarów. Pomagają one spowolnić rozwój choroby, a nawet przywrócić funkcje utracone w ostatnich latach.

- Jestem teraz dziewczyną wartą miliony! Podpisałam zdjęcie, na którym trzymam ampułkę z zastrzykiem: "Wewnątrz mnie będzie teraz jednopokojowe mieszkanie w Kijowie" - wspomina Fiona moment otrzymania pierwszego zastrzyku. Na leczenie czekała prawie rok po tym, jak została zmuszona do przeprowadzki do Polski.

Rdzeniowy zanik mięśni (SMA) to rzadka choroba genetyczna, która prowadzi do stopniowej utraty zdolności poruszania się. W najgorszym przypadku może prowadzić do przedwczesnej śmierci z powodu niemożności oddychania. Stałym towarzyszem choroby jest uczucie zmęczenia i niezdolność do samodzielnego poruszania się".

Ale Fiona chce żyć. Ukończyła szkołę średnią z wyróżnieniem, uniwersytet, grała w teatrze, śpiewała, chodziła po wybiegu jako modelka, pracowała w IT i zmieniła sposób, w jaki ludzie myślą o osobach na wózkach inwalidzkich.

Pociski nad głową

- Musiałam przejechać 1400 km na wózku inwalidzkim, żeby dostać się do Polski" - opowiada. Udało jej się uciec z płonącego Charkowa, który był bezlitośnie ostrzeliwany przez Rosjan, i zabrać ze sobą swoich bliskich: matkę po udarze i ciotkę z upośledzeniem umysłowym.

Dziewczyna zawsze była niezależna. Zarabiała, pracując zdalnie w firmie informatycznej: najpierw jako tester, potem w dziale HR. Wyremontowała swoje mieszkanie w Charkowie, urządziła kuchnię i łazienkę według własnych potrzeb. Chciała zostać w rodzinnym mieście mimo ostrzału.

Okazało się jednak, że w pobliżu domu Fiony nie było dostępnych schronów przeciwbombowych. Jedynym miejscem w pobliżu było metro w Charkowie. Jego rampy nie nadają się nawet dla wózka dziecięcego. Czasami nieznajomi nieśli ją do schronu. Tam spędzała godziny z niecierpliwością wyglądając, kiedy mogłaby wrócić na górę, żeby np. pójść do toalety. Częściej więc zostawała w domu i spała na wózku inwalidzkim na korytarzu.

- Decyzja o ewakuacji była spontaniczna - wspomina - Byłam strasznie zmęczona nieprzespanymi nocami, bolało mnie całe ciało. Moja mama była po udarze. Musiała odpocząć i umówiła się z lekarzami, że ja i ciocia spędzimy noc w szpitalu. Myśleliśmy, że Rosjanie nie będą tam strzelać. Jak bardzo się myliliśmy! W szpitalu dali mi tabletki nasenne na uspokojenie. W nocy rozpoczął się ostrzał. Wszyscy zeszli do piwnicy, ale ja pod wpływem środków nasennych nie mogłam się nawet ruszyć. Rakiety latały nad moją głową, wszystko słyszałam, ale nie mogłam nic zrobić. Przeżyłyśmy tę noc cudem. Rakiety spadły metr od szpitala, a fala uderzeniowa wybiła wszystkie okna. Rano zdecydowałyśmy się wyjechać.

Tłumy się rozstąpiły

Ewakuacja była trudna. W mieście nie kursował już transport publiczny, Fionie i jej rodzinie udało się znaleźć taksówkę. Właścicielka firmy sama jest osobą na wózku inwalidzkim i do końca pomagała osobom niepełnosprawnym opuścić miasto.

Stacja była zatłoczona. W tym chaosie Fiona starała się nie stracić z oczu swojej matki, która z trudem stawiała każdy krok, i ciotki, która słabo orientowała się w przestrzeni.

Tłumy kobiet, dzieci i osób starszych rozstąpiły się, by pomóc Fionie dostać się na peron i wsiąść do pociągu. Pomimo stresu i paniki, ludzie zachowali empatię wobec słabszych.

Lwów powitał je syrenami przeciwlotniczymi. Firma, w której pracowała, Fiona obiecała pomoc. Jednak problemy ze schronami dostępnymi dla niepełnosprawnych powtórzyły się. Fionie waliło serce ze strachu: czy powinna wyjechać za granicę? Nigdy wcześniej nie opuściła Charkowa.

Broniąc praw do leczenia osób z rdzeniowym zanikiem mięśni, Fiona spędziła wiele lat korespondując z polską fundacjąSMA (Fundacja SMA). Przez długi czas nie było lekarstwa na tę chorobę, a kiedy zaczęło się ono pojawiać, polskie rodziny chorych na SMA zjednoczyły się, zaapelowały do rządu i były w stanie otrzymać leczenie za środki publiczne. Chętnie dzieliły się swoimi doświadczeniami.

Przyjedź do Polski, czekamy na Ciebie

- Polska jest wyjątkowym krajem pod względem traktowania ludzi chorych na SMA - mówi Vitaliy Matyushenko, szef charkowskiej organizacji pozarządowej Children with SMA, który również przebywa w Polsce ze swoją córką Julią. - Na świecie jest tylko kilka leków, które mogą skutecznie pomóc takim pacjentom i wszystkie są zarejestrowane w Polsce. Pacjenci mogą je otrzymać za darmo. W Ukrainie, tuż przed wojną, udało nam się załatwić, że przynajmniej małe dzieci otrzymują takie leki.

Jeszcze przed wojną brak wsparcia dla leczenia chorych na SMA zmuszał rodziny do emigracji do sąsiedniej Polski. Średnio na sześć tysięcy dzieci jedno rodzi się z SMA. W Ukrainie diagnozę tę postawiono u zaledwie 200 dzieci. Choroba, która dotyka jedno lub dwoje dzieci na dziesięć tysięcy noworodków, jest najczęstszą genetyczną przyczyną śmierci dzieci. W Ukrainie nie ma oficjalnego rejestru takich pacjentów.

To przedstawiciele Polskiej Fundacji SMA napisali do Fiony: "Przyjedź do Polski, czekamy na ciebie, nie bój się". Dziewczyna im zaufała. Dotarła do Katowic, miasta, w którym znajdował się ośrodek wsparcia dla osób z SMA.

Zastrzyki są droższe niż złoto

Fiona Kudrewatyk cierpi na umiarkowaną chorobę, która postępuje wraz z wiekiem. Musiała otrzymać zastrzyki, które powstrzymałyby jej rozwój. Polska, udzielając uchodźcom azylu, dała ukraińskim rodzinom dostęp do leczenia.

Najpierw potwierdzono diagnozę Fiony, poddano ją badaniom genetycznym. Ostateczną decyzję o leczeniu podjęła komisja w Warszawie.

- Zastrzyk to skomplikowana procedura - mówi Fiona. - Wykonuje się go w rdzeniu kręgowym. Lek musi naprawić gen. Może nawet przywrócić funkcje, które zanikły rok lub dwa lata temu.

Fiona otrzymała już cztery zastrzyki. Początkowo podawano je raz w tygodniu, a następnie raz w miesiącu - zastrzyki podtrzymujące muszą być podawane przez całe życie. Koszt jednej ampułki wynosi około 140 000 USD.

- Nie znam ludzi, którzy mogliby sobie pozwolić na zakup takich leków za własne pieniądze, nawet gdyby sprzedali wszystko, co mieli. Moja terapia jest warta tyle, ile jednopokojowe mieszkanie w Kijowie - przyznaje Fiona. - W większości krajów rozwiniętych państwo zapewnia chorym takie leczenie. W Ukrainie o takie prawo walczymy.

Świat stał się większy niż pokój

Fiona już odczuwa efekty - lepiej się porusza, mniej się męczy. Jej mięśnie w końcu pozwalają jej czuć się wolną.

- W Polsce mój świat, który wcześniej ograniczał się do mieszkania i nielicznych dostępnych miejsc w Charkowie, nagle stał się szeroki i duży - mówi. - Nigdy bym w to nie uwierzyła, ale właśnie wróciłam z podróży przez Niemcy do Luksemburga. Razem z moimi polskimi przyjaciółmi wybraliśmy się na wycieczkę na wózkach inwalidzkich. Zwiedzałyśmy muzea, galerie i inne ciekawe miejsca w Niemczech, spacerowałyśmy po parkach. Żyłyśmy życiem zwykłych dziewczyn. Wszędzie jest środowisko bez barier. I to jest prawdziwe szczęście, z którego mogą zdać sobie sprawę tylko ci, którzy go nie doświadczyli - po prostu spacerując, podróżując pociągiem, chodząc do kina, spotykając się z przyjaciółmi w kawiarniach.

Fiona nadal pracuje, wynajmuje mieszkanie dla siebie i swojej rodziny oraz studiuje zdalnie, aby zostać seksuologiem, w izraelskim centrum rehabilitacji seksualnej dla weteranów wojennych i osób niepełnosprawnych.

Chce, aby stało się to jej dodatkowym zawodem, a nawet misją społeczną. W końcu temat potrzeb seksualnych osób niepełnosprawnych jest tabu w ukraińskim społeczeństwie. Ktoś musi zacząć o tym pisać, mówić i doradzać - i Fiona wierzy, że może to być ona. Ukrainka wierzy w zwycięstwo swojego kraju i w to, że podczas jego odbudowy ona będzie się skupiać na potrzebach osób niepełnosprawnych.

Kiedy Fiona napisała, że ma w sobie mieszkanie w Kijowie, jej przyjaciele ją poprawili: - W Tobie jest coś o wiele cenniejszego - jasna i piękna osoba. Pokazujesz światu, że ludzie na wózkach inwalidzkich również mają prawo do godnego przeżywania swojego jedynego i bezcennego życia.

Zdjęcie z prywatnego archiwum bohaterki publikacji