Wojna. Jedną z najczęstszych reakcji emocjonalnych na nią, na zagrożenie i niepewność, jest lęk. "Sestry" zapytały psychoterapeutę Romana Melnychenko o wpływ strachu na psychikę i sposoby radzenia sobie z nim.
Oksana Szczyrba: Czym jest lęk i skąd się bierze?
Roman Melniczenko: Istnieje różnica między strachem jako emocją a lękiem jako stanem. Strach zawsze ma konkretną przyczynę. Niepokój - nie zawsze. W stosunkowo bezpiecznym miejscu osoba może odczuwać niepokój, ale nie jest to strach. Niepokój może jednak przerodzić się w intensywny strach, atak paniki. Lęk jest reakcją naszego organizmu na stresujące warunki. Niepewność, zagrożenie życia, możliwość utraty pracy lub bliskich - te czynniki, pojedynczo i razem, mogą powodować niepokój o przyszłość.
Istnieje wiele czynników, które powodują niepokój
Ludzie mogą być niespokojni, umiarkowanie niespokojni i mało niespokojni, co jest zdeterminowane przez strukturę genetyczną i nie zmienia się, podobnie jak kolor oczu. Nie oznacza to jednak, że osoba z wysokim poziomem lęku jest skazana na cierpienie. Każdy może wpływać na swój stan lękowy za pomocą różnych metod
Wychowanie również ma znaczenie. Jeśli dziecko dorasta w niespokojnym, agresywnym środowisku, rozwinie w sobie zachowania lękowe
Ważne jest, w jaki sposób dana osoba tłumaczy sobie to co się dzieje. Niektórzy ludzie dostosowują się do stresujących sytuacji, podczas gdy inni stają się niespokojni. Istnieje nawet ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych
OC: Jakie są różne rodzaje zaburzeń lękowych?
RM: Jest ich wiele. Na przykład istnieje zaburzenie lękowe bliskie panice. Istnieje ogólny niepokój, który nie przekształca się w zaburzenie lękowe. Istnieje stres pourazowy, który jest reakcją osoby na wyjątkowo silny stres. Jest to zaburzenie obsesyjno-kompulsywne
Podczas wojny większość ludzi doświadcza ogólnego niepokoju, który może przekształcić się w zaburzenie lękowe, prowadzące do ataków paniki i depresji.
OC: Jakie mogą być objawy zaburzeń lękowych?
RM:Niepokój, nerwowość, słaby sen, zwiększone tętno, nieuzasadniony strach nawet w sytuacji, gdy jest bezpiecznie, wahania nastroju, utrata pozytywnych emocji, upośledzenie pamięci, agresywność, drażliwość, nasilenie uczucia "przyjaciel czy wróg" (gdy osoba szuka wrogów wszędzie - wśród krewnych, dzieci, przyjaciół).
Jeśli osoba żyje w stanie lęku przez okres do miesiąca (niektórzy eksperci mówią o dwóch lub trzech tygodniach, ja z mojej praktyki terapeutycznej mówię - do miesiąca), ma te stany codziennie i nie ustępują, należy udać się do specjalisty.
Konsekwencją mogą być zaburzenia lękowe i ataki paniki, które będą wymagały poważnego leczenia
Na początkowych etapach nie ma potrzeby wizyty u specjalisty, ale ważne jest, aby osoba wzięła odpowiedzialność za swój stan i nie ignorowała objawów
OC: Co może powodować lęk?
RM: Trzeba zadawać sobie właściwe pytania, spoglądając w głąb siebie i obserwując emocje, które pojawiają się, gdy idziesz do pracy lub zostajesz w domu. W taki sposób możesz określić przyczynę niepokoju. Kiedy wyzwalacz lęku jest znany, zastanów się, jak sobie z nim poradzić.
W niektórych sytuacjach możemy poradzić sobie sami, ale są okoliczności, na które nie mamy wpływu np. alarmy przeciwlotnicze, koniec wojny.
Pracuję z personelem wojskowym. Jeden z moich pacjentów został ranny. Podczas wojny radził sobie z lękiem, ale kiedy wrócił do domu, jego uczucia nasiliły się aż do ataków paniki. W szczególności, gdy mówimy o żołnierzu, miał on do czynienia z okolicznościami siły wyższej. W takich przypadkach konieczna jest wizyta u specjalisty.
TS: Dlaczego niepokój pojawia się u kobiet, które od początku wojny wyjechały za granicę i są bezpieczne?
RM: Istnieje wiele czynników, które prowadzą do niepokoju. Dla niektórych będzie to niepokój unoszący się w powietrzu. Są przypadki, w których nic się nie dzieje, a pojawia się lęk i odwrotnie. U osób, które przeprowadziły się za granicę, pojawia się niepewność przyszłości. Ludzie nie wiedzą, gdzie będą mieszkać, gdzie będą pracować, co stanie się z ich mężami, którzy są na froncie. Nie ma więc znaczenia, gdzie dana osoba się znajduje. Nadal może cierpieć na zaburzenia lękowe.
OC: Jak odróżnić normalną reakcję na stres od patologicznego lęku np. podczas wojny?
RM: Istnieją trzy sposoby reagowania na siłę wyższą. Dwa z nich są złe, a jeden dobry. Pierwszym złym jest wyparcie, kiedy ktoś mówi: "To się wkrótce skończy, wszystko będzie dobrze, nic się nie stanie", albo żyje się tak, jakby wojny nie było. Ale wyparcie jest tymczasowe, w pewnym momencie dopadnie cię i spowoduje zaburzenia lękowe lub depresję. Drugim złym sposobem jest łączenie się. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy dana osoba przebywa za granicą i nigdy nie słyszała ostrzeżeń o nalotach, ale jest tak połączona z wojną, że nie może się uspokoić. Nawet gdy nie ma alarmu, nie może żyć. Po prostu siedzi w Internecie, czyta wiadomości, widzi liczbę ofiar.
I jest jeszcze trzecia droga, zwana adaptacją, pomiędzy fuzją a przemieszczeniem. Jest to akceptacja wojny jako figury, jako personifikacji - każdy ma swoją, Osoba mówi: "Wojna jest z nami, nie wiem, kiedy się skończy, a skoro mówię wojnie "tak", to ją akceptuję".
Kiedy akceptuję wojnę, jak żyję? Robię coś. Musimy mieć plany, gdzie pracować, odpoczywać i jak cieszyć się życiem, ponieważ odkładanie życia na później jest złe. Podczas wojny musi istnieć życie.
Czym jest zły i normalny lęk? Każdy lęk, który jest doświadczany, gdy nie ma ku temu powodu, jest już patologiczny. Ważna jest jego intensywność i czas trwania. Niepokój wpływa na zdrowie i powoduje wiele chorób. Nie ma organu, który nie cierpiałby z powodu stresu. Jeśli nie weźmiesz odpowiedzialności za pozbycie się stresu, możesz wyrządzić sobie wiele krzywdy. Bo stres odbiera życie.
OC: Jak przezwyciężyć niepokój? Jakie praktyki pomagają skupić się na pozytywnych aspektach życia podczas wojny?
RM: Zalecam systematyczne podejście. Istnieje wiele literatury psychologicznej na temat zaburzeń lękowych. Radzę ją przeczytać. Na YouTube psychologowie publikują wiele przydatnych filmów z praktycznymi poradami. Można też znaleźć ćwiczenia i techniki pozwalające przezwyciężyć lęk. To właśnie oznacza wzięcie odpowiedzialności. I nie ma ogólnej porady "wdychaj i wydychaj". Potrzebne jest indywidualne podejście.
Wojna to test dla psychiki. Możesz jednak poradzić sobie z lękiem, jeśli zadziałasz na czas. Nie zapominaj o więziach społecznych: społeczność, przyjaciele i rodzina mogą być twoim wsparciem.
Regularna aktywność fizyczna pomaga zmniejszyć niepokój przez produkcję endorfin, które poprawiają nastrój i ogólny stan zdrowia.
Zdrowe odżywianie i sen pomagają zmniejszyć niepokój. Skuteczne są techniki relaksacyjne - medytacja, głębokie oddychanie i inne.
Ciągły strumień negatywnych informacji przyczynia się do niepokoju. Ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem i wybór wiarygodnych źródeł informacji pomoże zmniejszyć efekt przeciążenia informacyjnego. W trudnych sytuacjach ważne jest, aby nie bać się szukać profesjonalnego wsparcia. Psychoterapeuci, psycholodzy i psychiatrzy zapewnią niezbędną pomoc w przezwyciężeniu lęku i opracowaniu psychologicznych strategii skutecznego radzenia sobie (strategie radzenia sobie w stresującej sytuacji - red.).
Radzenie sobie z lękiem podczas wojny wymaga połączenia strategii fizycznych, psychologicznych i społecznych. Ważne, aby zrozumieć, że uczucie niepokoju jest normalne i istnieje wiele sposobów na zapewnienie odporności psychicznej i zdolności radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Najważniejsze to szybko reagować.
Ukraińska dziennikarka, gospodyni programów telewizyjnych i radiowych. Dyrektorka organizacji pozarządowej „Zdrowie piersi kobiet”. Pracowała jako redaktor w wielu czasopismach, gazetach i wydawnictwach. Od 2020 roku zajmuje się profilaktyką raka piersi w Ukrainie. Pisze książki i promuje literaturę ukraińską. Członkini Narodowego Związku Dziennikarzy Ukrainy i Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy. Autorka książek „Ścieżka w dłoniach”, „Iluzje dużego miasta”, „Upadanie”, „Kijów-30”, trzytomowej „Ukraina 30”. Motto życia: Tylko naprzód, ale z przystankami na szczęście.
Wesprzyj Sestry
Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!