Dzieci ukraińskich uchodźców będą musiały się uczyć w polskich szkołach

Zaświadczenie to za mało

– Mieliśmy szczęście, że opuściliśmy Mariupol pierwszym korytarzem 16 marca 2022 roku. To była ruletka, w której stawką było przetrwanie – mówi Olga Jefremowa, pedagog, która uciekła do Polski ze swoim trzyletnim synem i dziś mieszka we Wrocławiu. – Wcześniej byliśmy całkowicie odcięci od informacji, bez prądu, wody i jedzenia. Nie wiedzieliśmy, czy poza naszym domem jest jeszcze Ukraina. Patrzyłam, jak samochody z białymi szmatami odjeżdżają, niektóre potem wracają – i podjęłam decyzję. Wyszliśmy z domu w tym, co mieliśmy na sobie. Wzięłam paszport, ale nie myślałam wtedy o dokumentach potwierdzających moje wykształcenie. Miałam nadzieję, że wrócimy. Jednak w dniu, w którym zbombardowano teatr dramatyczny w Mariupolu, pięciopiętrowy budynek naszej szkoły również został trafiony. Wszystko spłonęło.

Olga Jefremowa jest filolożką, absolwentką Państwowego Uniwersytetu w Mariupolu. Ma dwie specjalizacje: grecką i angielską. Osobie z jej wiedzą dzięki dużej greckiej diasporze, konsulatowi i międzynarodowym projektom biznesowym w spokojnym do niedawna Mariupolu łatwo było znaleźć pracę. Swego czasu pracowała również w Grecji.

– Nasza placówka edukacyjna przeniosła się do Kijowa – mówi. – Problem w tym, że nie było żadnych dokumentów potwierdzających kwalifikacje na nośnikach elektronicznych; cała baza danych pozostała w okupowanym mieście. Wysłali mi więc tylko zaświadczenie, że studiowałam, ale to nie wystarczyło.

Teraz uczy dzieci angielskiego, pracuje też dla Czerwonego Krzyża, który oferuje bezpłatne kursy dla dzieci i dorosłych:

– W Polsce znalezienie wymagającej wysokich kwalifikacji pracy w oświacie jest dla Ukrainki prawie niemożliwe.

Z dyplomem filolożki można dostać pracę tylko w fabryce lub na innym stanowisku wymagającym niskich kwalifikacji

Zapełnić lukę

Aby poprawić swoją pozycję na rynku pracy, Olga, jak wiele innych ukraińskich nauczycielek, wzięła udział w projekcie „Pracuj zgodnie z wykształceniem, pracuj w edukacji”, zorganizowanym przez Fundację „Niezłomna Ukraina”.

Dzięki tej inicjatywie nauczyciele, pedagodzy, psycholodzy szkolni z ukraińskim wykształceniem, pielęgniarki szkolne i pracownicy szkolnej gastronomii mogą nostryfikować swoje dyplomy, wziąć udział w kursie języka polskiego, doskonalić umiejętności, poznać specyfikę polskiego systemu edukacji i program nauczania. A potem – znaleźć zatrudnienie w polskich placówkach oświatowych.

– Polskie instytucje edukacyjne od dawna cierpią na niedobór kadry – mówi Maryna Jusyn, kierowniczka działu komunikacji w fundacji „Niezłomna Ukraina”. – Ukraińscy specjaliści byliby w stanie tę lukę zapełnić, ale nie mogą, bo ukraińskie dokumenty edukacyjne nie są w Polsce uznawane.

Procedura potwierdzania dyplomów jest skomplikowana i kosztowna, więc ukraińskim nauczycielom trudno sobie z tym poradzić

W programie zarejestrowało się ponad 1800 ukraińskich nauczycieli. Najwięcej wniosków o nostryfikację dyplomu dotyczy nauczycieli języków obcych – 339, psychologii – 121 i matematyki – 104. Dzięki finansowaniu przez CARE Polska i Mosakowski Family Foundation udział w programie jest dla ukraińskich nauczycieli bezpłatny.

Zostań, jesteś obiecująca

Maria Switłyk-Braiłko z Zaporoża również wzięła udział w projekcie „Pracuj zgodnie z wykształceniem, pracuj w edukacji”. Od dwóch lat pracuje jako asystentka nauczyciela dla ukraińskich uczniów w szkole w Ciechocinku. Też ma nadzieję, że uda się jej nostryfikować swój dyplom.

– Jestem asystentką nauczyciela, ale otrzymuję najniższe wynagrodzenie, bo zatrudniono mnie jako konserwatora – przyznaje. – Dyrektor szkoły jest zainteresowany zatrudnieniem mnie jako asystentki dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ale nie mogę objąć tego stanowiska bez uznania mojego dyplomu.

Kiedy zaczęła się inwazja, Maria zamierzała wyjechać do rodziców mieszkających w rejonie połohowskim, lecz jej rodzinny dom znalazł się pod okupacją. Rodzice nalegali, by wyjechała za granicę. W Polsce przez ponad sześć miesięcy pracowała jako kelnerka w sanatorium.

– Na początku wszyscy obiecywali mi pracę, bo nauczyciele o specjalności „edukacja inkluzywna” są bardzo poszukiwani – wspomina. – Ale kiedy już zaczynałam się tym interesować, zmieniali zdanie. Niepotwierdzony dyplom – raz, niewystarczające umiejętności językowe – dwa. I tak dalej.

Pod koniec sierpnia rada Ciechocinka i burmistrz zdecydują o dodatkowym finansowaniu szkół i faktycznym podziale pieniędzy na asystentów nauczycieli:

– W naszym mieście są dwie szkoły, więc ja i mój partner musimy czekać na decyzję i martwimy się. Nasza praca zależy od liczby dzieci z Ukrainy

Jak tylko zrobi się bezpiecznie, Maria planuje wrócić do Ukrainy:

– Mówią, że powinnam zostać – że jestem młoda, obiecująca, że tu jest więcej możliwości. Ale dla mnie ważne jest to, by uczestniczyć w rozwoju naszego społeczeństwa. Dużo pracowałem z dziećmi i brakuje mi tej komunikacji na żywo. Tęsknię za tym, widzę siebie w Ukrainie, chcę rozwijać się jako nauczycielka i naukowczyni.

By nie liczyć każdego grosza

Inna Łomakina jest nauczycielką fizyki, pochodzi z Równego. Wraz z trójką dzieci osiedliła się w Świebodzicach. Udało jej się również pracować jako wolontariuszka:

– Żeby nie liczyć każdego grosza, zaczęłam szukać takiej pracy, która pozwoliłby mi zawozić dzieci do szkoły i przedszkola, a potem je odbierać. Uczęszczałam na kursy języka polskiego, lecz poziom mojej wiedzy nie pozwalał na podjęcie pracy w zawodzie. Zgodziłam się więc pracować jako sprzątaczka w piekarni.

Kobieta mówi, że to był wymuszony krok, i ma nadzieję na powrót do nauczania.

– Poszłam do pośredniaka, ale tam był wakat tylko na dwie godziny pracy w moim zawodzie – nauczyciela fizyki i informatyki. To bardzo mało. Zarobiłabym tylko tyle, by pokryć koszty dojazdu do pracy – mówi Inna Łomakina. – Poza tym żeby pracować jako nauczycielka w Polsce, trzeba mieć nostryfikowany dyplom, odpowiednią liczbę godzin i dobrze znać język polski, ze słownictwe wymaganym na lekcjach. Uczę się więc polskiego każdego dnia.

1500 złotych w trzech szkołach

Ołena Safronowa jest praktykującą psycholożką. Przed inwazją mieszkała w Buczy. Ewakuowała się tuż przed tym jak Rosjanie dokonali tam masakry. Do dziś, gdy wspomina tę podróż, nie może powstrzymać łez. W Polsce pierwszą pracę dostała w lokalu gastronomicznym. Obierała ziemniaki.

– Pracowałam jako psycholożka w miasteczku pod Wrocławiem, a potem w miejskim ośrodku pomocy społecznej. Ale nie trwało to długo długo, ledwie dwa tygodnie, bo mieli podpisać ze mną umowę o dzieło, ale tego nie zrobili. Odeszłam więc – i nic mi nie zapłacili.

Jako psycholożka na początku wojny pomagała wielu ludziom za darmo. Później została zatrudniona na sześć miesięcy ośrodku pomocy społecznej. A potem powiedziano jej, że nie ma już potrzeby udzielania porad psychologicznych Ukraińcom – i że nie ma na to pieniędzy. I tak praca się skończyła.

– Pracowałam w trzech szkołach jako pomoc nauczyciela, zarabiając w sumie około 1500 zł na miesiąc – mówi. – Potem przez pół roku pracowałam w Fundacji „Ukraina”. Kiedy projekt się zakończył, powiedziano mi, że muszę mieć nostryfikację dyplomu, bo tylko w ten sposób ukraiński psycholog może być oficjalnie zatrudniony w Polsce.

Już wtopiłam się w system

Anastazja Panina ze Stryja w Ukrainie udzielała korepetycji z angielskiego, hiszpańskiego i literatury obcej. Przez rok pracowała jako asystentka nauczyciela pracującego z ukraińskimi dziećmi w klasie integracyjnej w Jelczu-Laskowicach. W ubiegłym roku starała się o pracę w polskim przedszkolu.

– Bardzo długo szukali specjalisty i byli nawet gotowi mnie zatrudnić. Byłam w szoku, gdy dowiedziałam się, że w Polsce brakuje nauczycieli angielskiego – przyznaje.

Jednak nie miałam nostryfikowanego dyplomu, więc zostałam odrzucona

To doświadczenie pomogło jej lepiej zrozumieć polski system edukacji. Obecnie Anastazja prowadzi prywatne zajęcia indywidualne i grupowe z angielskiego dla dzieci i dorosłych. Jej najmłodszy uczeń ma cztery lata:

– Chciałabym pracować w polskiej szkole publicznej, ponieważ warunki wyglądają całkiem nieźle: płatne wakacje, ferie, weekendy i plan zajęć krótszy niż osiem godzin dziennie. To bardzo wygodne i zostawia nawet czas na korepetycje. Już wtopiłam się w system i chciałabym w nim funkcjonować.

Jednak Anastazji także trudno jest zaplanować swoje życie i karierę choćby na najbliższe pięć lat. Niemal wszyscy ukraińscy uchodźcy za granicą żyją w stanie niepewności i niepokoju. Nauczyciele nie są tu wyjątkiem.

„Pracuj zgodnie z wykształceniem, pracuj w edukacji”: najważniejsze informacje

Grupą docelową projektu są zatrudnione lub bezrobotne Ukrainki z wyższym wykształceniem, dyplomem nauczyciela lub psychologa (z doświadczeniem pedagogicznym), które chcą i mogą pracować w polskich instytucjach edukacyjnych.

Aby przystąpić do projektu, należy wypełnić formularz. Następnie zostanie opracowany indywidualny plan rozwoju, by można było wybrać optymalną ścieżkę dla danej kandydatki. Z każdą z nich zostanie podpisana umowa – jako gwarancja, że ukraińska nauczycielka jest odpowiedzialna i zmotywowana do ukończenia projektu.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie dokumentów, nostryfikacja dyplomu itp. Potem są kursy i szkolenia zawodowe, kursy języka polskiego oraz praca z psychologiem. Ostatnim etapem jest zatrudnienie.

Program będzie realizowany przez cały 2024 rok.

‍

Wszystkie zdjęcia zostały udostępnione przez bohaterki artykułu

Maria Górska: 25 czerwca Rada UE podjęła decyzję o przedłużeniu tymczasowej ochrony dla ukraińskich uchodźców do 4 marca 2026 roku. Jednak każdy kraj ma własne podejście do tej kwestii. Jakie jest polskie?

Paweł Kowal, szef sejmowej Komisji ds. Zagranicznych: My również przedłużyliśmy to wsparcie, więc nie jest to nic nowego, ale Polska zazwyczaj dodaje coś swojego do pakietu unijnego. Oczywiście są rzeczy, które są obecnie dyskutowane. Na przykład powiązanie wypłaty 800+ z uczęszczaniem do polskiej szkoły i obowiązkiem szkolnym. W tym przypadku Polska stara się przyjąć rozwiązania, które funkcjonują już w innych krajach europejskich, choć i one często budzą kontrowersje.

Jak wynika z najnowszego sondażu przeprowadzonego przez Opinię 24 i YouGov na zlecenie Międzynarodowego Komitetu Ratunkowego (IRC), choć 79% Polaków popiera pomoc humanitarną dla Ukrainy, a 72% dostęp do opieki zdrowotnej i edukacji, to prawie połowa Polaków, 44%, jest przeciwna zapewnieniu przez Polskę długoterminowego pobytu dla uchodźców z Ukrainy. Tylko 42% jest za. Chciałabym zwrócić uwagę, że 62%ukraińskich uchodźców pracuje w Polsce, a ich podatki i składki stymulują rozwój gospodarki. Dlaczego nie zauważa tego prawie połowa Polaków?

Opowiem wam o mojej własnej wizji. Uważam, że rządy mają niewielki wpływ na decyzje podejmowane przez ludzi. Zapewne w Kijowie jest wiele osób, które chciałyby, aby Ukraińcy wrócili z Polski do domu. Jednak każdy podejmuje decyzje zgodnie z własnym rozumieniem i ambicjami. Jeśli Ukraińcy są już w Polsce, jesteśmy zainteresowani zapewnieniem im dobrych warunków - takich samych jak Polakom.

Jeżeli w Polsce dorasta pokolenie młodych Ukraińców, a dorasta, bo trwa wojna, to w moim interesie jako polskiego obywatela jest to, żeby oni mieli dobre warunki, żeby mieli 800+ na dodatkową edukację, na naukę angielskiego, na lepszą szkołę, na jakieś przedmioty do wyboru, bo o tym mówimy.

Nie widzę w tym problemu - i to jest w naszym interesie jako państwa polskiego. W przyszłości ci ludzie zostaną, będą płacić podatki, będą mieli lepszą pracę i w efekcie będą płacić wyższe podatki. To jest dla mnie oczywiste. Jeśli ktoś żyje na takich samych prawach jak my, to dzieci ukraińskie i polskie powinny mieć takie same możliwości i finansowanie. A jeśli Ukraińcy tego nie dostaną, to nie znaczy, że wyjadą na Ukrainę - znajdą dobre warunki w Niemczech czy gdzieś indziej. Z mojego punktu widzenia nasz interes polega na tym, żeby ktoś, kto mieszka tu od 2 lat i dobrze się tu czuje, nie był pozbawiony pomocy.

W niedawnym wywiadzie dla sestry.eu prof. Leszek Balcerowicz powiedział, że wkład ukraińskich uchodźców w polską gospodarkę to 7% PKB i że prawdziwym wyzwaniem dla Polski będzie, gdy ci wszyscy ludzie wrócą na Ukrainę.

Nie wiem, czy to jest 7%, czy 5%, bo są różne szacunki, ale po pierwsze Ukraińcy na pewno dużo wnoszą, a po drugie, nie zdarza się tak, że jest taka duża społeczność ponad miliona ludzi, którzy nagle wyjeżdżają w tym samym czasie. Część wróci, część nie, część wyjedzie gdzieś indziej, a część przyjedzie z innych krajów. Nie wiadomo.

W naszym interesie jest, aby Ukraińcy, jeśli już tu mieszkają, czuli się sprawiedliwie traktowani i mieli dostęp do tego, do czego mają dostęp obywatele polscy o podobnych zawodach

Inną sprawą jest dyskusja o przywilejach politycznych. Uważam, że dla Ukraińców mieszkających w Polsce jest za wcześnie, aby zaczęli tu głosować, bo nie są obywatelami. Ale jeśli chodzi o przywileje socjalne związane ze studiami i pracą, chodzi o sprawiedliwość - powinny one tam być.

W Ukrainie wierzymy, że wszyscy ci ludzie wrócą, zwłaszcza jeśli wojna zakończy się w dającej się przewidzieć przyszłości.

Nie wiemy, ilu Ukraińców wróci. Niektórzy ludzie się zakochują, inni zrywają, a jeszcze innym rodzą się dzieci. Ludzie żyją na różne sposoby. Ukraińskie rodziny powinny mieć takie same prawa jak Polacy, aby ich dzieci były równe w społeczeństwie. I dlatego, nawiasem mówiąc, uważam, że dzieci powinny chodzić do polskiej szkoły.

Dlaczego tak Pan uważa?

Nie chciałbym, aby moje dzieci, a mam ich czworo, spędziły dwa lata na nauczaniu online.

‍ Co daje wspólna edukacja zarówno polskim, jak i ukraińskim dzieciom?

Mogę wyjaśnić, dlaczego jest to dobre na własnym przykładzie. Wcześniej w Polsce, jeśli dziecko szło do szkoły lub na imprezę po szkole, a na imprezie pojawiał się Ukrainiec lub Węgier - ktoś z innego kraju, z innym obywatelstwem i innym językiem - było to podkreślane. Norman Davies, wybitny brytyjski historyk ,który dużo pisał o Polsce, mówi, że Polska była kiedyś homogeniczna, ponieważ Stalin wytyczył granice tam, gdzie mieszkali sami Polacy, i przez pół wieku nie można było sobie wyobrazić, że dziecko będzie miało w klasie kogoś innej narodowości. A teraz jest to naturalne.

Widzę to na przykładzie mojego młodszego syna - on już nie zwraca uwagi na to, czy ktoś jest Ukraińcem, czy nie. "Kto jest twoim przyjacielem?" - pytam syna. Odpowiada i dodaje: "Lubi cię, bo jesteś oddany Ukrainie, a on jest Ukraińcem". I to jest wspaniałe.

To tworzy naturalną różnorodność dla naszych dzieci, dla ich wychowania, wzbogaca je, uczą się o innej kulturze

Nasze szkoły, zwłaszcza w dużych miastach, stały się bardziej wielokulturowe. Myślę, że wszyscy na tym korzystają. Cieszę się, że moje dzieci mają przyjaciół, którzy mówią innym językiem i inaczej spędzają wakacje. Jesteśmy tu podobni, ale są też drobne różnice. Mogą wspólnie dyskutować i odkrywać tę różnorodność. I to jest bardzo dobre dla moich dzieci, bo kiedy, na przykład, mój syn wyjedzie na studia na Zachód, będzie już wiedział, że nie wszyscy ludzie są tacy sami. Koedukacja jest również pozytywna dla ukraińskich dzieci. Niedawno słyszałem, jak ktoś w Ukrainie mówił, że lepiej, żeby ukraińskie dzieci nie uczyły się polskiego, bo się spolonizują. To tak nie działa. Będą po prostu znały dodatkowy język, polski. To jest wspaniałe.

Przeszły przez doświadczenie wojny, potem wyjechały z Ukrainy, a teraz nauczą się polskiego, będą miały kolejną kompetencję, będą mogły w przyszłości zrobić jeszcze więcej dla Ukrainy.

‍

<frame>Tylko 49 proc. ukraińskich dzieci w wieku szkolnym, które z powodu wojny żyją w Polsce, uczęszcza do polskich szkół. A powinne do nich chodzić, żeby nie mieć wyrwy w edukacyjnym życiorysie i integrować się w polskim społeczeństwie. One jednak wolą uczyć się online w ukraińskich szkołach, bo w polskich czują się zagubione. Często są w kiepskiej formie psychicznej, nie znają wystarczająco dobrze polskiego, program szkolny nie jest przystosowany do ich poziomu wiedzy. Bywa, że padają ofiarami rówieśniczej przemocy. Czego potrzebujemy, żeby zachęcić dzieci do nauki w szkołach stacjonarnych? Jakie zmiany wprowadzić w modelu nauczania, jak pracować z dziećmi polskimi i ukraińskimi, żeby się integrowały? W redakcji sestry.eu wiemy, że to jeden z najważniejszych problemów uchodźczych i dlatego stworzyłyśmy cykl Szkoła bez domu. Opisujemy w nim kondycję naszych dzieci, polskie szkoły, współpracę ukraińskiego rządu z polskim. Sięgamy po dobre wzorce, rozmawiamy z nauczycielami, psychologami i urzędnikami. Jeśli masz problem z dzieckiem w szkole, wiesz, jak rozwiązać problem, jesteś rodzicem, nauczycielem, ekspertem – napisz do nas: redakcja@sestry.eu Jesteśmy dla Was. <frame>

‍

Dzisiaj ukraińskie dzieci nie muszą chodzić do polskich szkół, mogą uczyć się u siebie, online. W nowym roku szkolnym to się zmieni. To dobre rozwiązanie?

Przede wszystkim, to na razie tylko projekt, nie został do dziś podpisany. Czy to dobre rozwiązanie? Jest i dobre, i złe. Dzieci, które uczą się tylko online w ukraińskich szkołach, od kilku lat nie mają realnego kontaktu z rówieśnikami, bo wcześniej przecież była pandemia, a więc nauka zdalna. Są odizolowane, mają kontakty tylko z rodzeństwem, o ile takie posiadają, i z rodzicami, a najczęściej tylko ze swoimi mamami, bo to głównie one tutaj przyjechały. Z wielu powodów powinny pójść do stacjonarnej polskiej szkoły, a już na pewno ze względu na swój rozwój społeczny.

To będzie jednak gigantyczne wyzwanie. Mamy projekt siatki zajęć już od końca kwietnia, robię wszystko, by dzieci nie uczył się u nas na dwie zmiany, tak jak to jest w tym roku szkolnym. Tymczasem nie mam nawet pojęcia, ilu dodatkowych uczniów musiałbym przyjąć do szkoły, gdyby weszło rozporządzenie.

Z szacunków wynika, że w całej Polsce może być około 60 tys. uczniów z Ukrainy, którzy nie uczą się stacjonarnie w naszych szkołach

Moja szkoła przyjmuje uczniów z trzech dużych osiedli, na których mieszka wiele rodzin z Ukrainy. Nasze możliwości ograniczają liczba nauczycieli, pojemność klas, ilość miejsc na stołówce czy liczba pracujących u nas pań sprzątaczek. Nie mogę np. poprosić o pomoc i zrobić zbiórki biurek i krzeseł, muszę mieć meble z atestem, dostosowane do wieku i wzrostu dziecka. 

Kolejna sprawa to stan psychiczny tych dzieci. Na pewno przynajmniej część z nich będzie potrzebowała wsparcia psychologa czy pedagoga. Będzie im bardzo trudno nagle, po latach izolacji, odnaleźć się w takiej dużej szkole, jak nasza. Od września będziemy mieć prawdopodobnie panią psycholog z Ukrainy, udało jej się nostryfikować wszystkie dyplomy, w międzyczasie imała się różnych zajęć, by zapłacić rachunki. Bardzo się z tego cieszę. Bariera językowa to jednak duża przeszkoda w uzyskaniu przez dziecko pomocy.

Co poszło nie tak? Może od razu powinniśmy byli zmusić rodziców z Ukrainy, by zapisywali dzieci do polskich szkół?

Na początku nikt nie wiedział, ile potrwa wojna. Nikt się nie spodziewał, że miną dwa lata, a nadal nie widać jej końca. Widzę, że nadal wiele rodzin żyje w takim przeświadczeniu, że są tutaj tylko tymczasowo, że zaraz wrócą do siebie, albo pojadą dalej, na Zachód. To na pewno jeden z powodów niezapisywania dzieci do polskich szkół. 

Systemy edukacji, polski i ukraiński, różnią się, dzieci, które uczą się np. w siódmej klasie szkoły podstawowej w Ukrainie, my zapisujemy do szóstej. Część rodziców nie chciała, by dzieci traciły rok, dlatego decydowała się tylko na naukę online w szkole w Ukrainie. Kolejny powód to bariera językowa.

Czy to faktycznie powód, by nie posłać dziecka do polskiej szkoły?

Proszę sobie wyobrazić, że przyjeżdża pani do kraju, którego języka pani nie zna. Jest pani dzieckiem, trafia pani do szkoły, i nie rozumie ani słowa z tego, co mówią do pani nauczyciele. A musi się pani zorientować, gdzie są szatnie, gdzie są poszczególne sale lekcyjne, czy trzeba przebierać buty, gdzie idzie się na obiad. Takie organizacyjne sprawy sprawiają mnóstwo problemów, nie mówiąc już o nauce. Dzieci, które trafiły do starszych klas, musiały się np. zacząć uczyć historii Polski, której wcześniej w ogóle nie znały. To wszystko było dla nich bardzo trudne.

Na początku nie dostaliśmy żadnego wsparcia. Korzystaliśmy z translatorów w telefonach komórkowych, pomagaliśmy sobie resztkami rosyjskiego, którego uczyli się jeszcze niektórzy z nas w szkole.

Gdy rozpoczęła się wojna, uczyłam w liceum, nauczyciele organizowali lekcje nauki języka polskiego, nie biorąc za to żadnego wynagrodzenia, a jednocześnie organizowali zbiórki odzieży i artykułów chemicznych, bo byli ludzie, którzy przyjechali do Polski tak, jak stali, mieli ze sobą tylko dokumenty. Pamiętam historię, która mi opowiedziała dyrektorka jednej z bielskich szkół, że przyjęła dzieci, które miały tylko po jednej parze majtek.

Z raportów m.in. organizacji pozarządowych wynika, że część uczniów z Ukrainy spotkała w szkole przemoc, czy to ze strony rówieśników, czy nauczycieli.

Różne problemy na pewno się zdarzają, ale nie powiedziałabym, że to jest jakieś powszechne zjawisko. Oczywiście, zdarza się, że np. polskie dzieci nie chcą grać z ukraińskimi w piłkę, ale to samo dotyczy relacji polsko-polskich czy ukraińsko-ukraińskich. Tak jest w każdej szkole, zwłaszcza większej

‍

Na początku były dwa modele przyjmowania uczniów do ukraińskich szkół.  Były klasy całe ukraińskie, ale były też takie, gdzie w klasie było po 2-3 uczniów z Ukrainy. Co się lepiej sprawdziło?

Wydaje mi się, przynajmniej tak wynika z moich obserwacji, że dzieci, które trafiły do polskich klas, szybciej nauczyły się języka, zintegrowały się także z rówieśnikami z Polski. Ale jeśli mamy przyjąć teraz do szkoły nagle 60 tys. uczniów z Ukrainy, to nie wyobrażam sobie zrobienia tego bez powrotu do klas przygotowawczych, gdzie uczą się tylko języka. Na to muszą znaleźć się pieniądze. 

Asystentki i asystenci międzykulturowi - warto ich zatrudniać?

Trzeba ich zatrudniać, na to także muszą znaleźć się pieniądze. Mamy asystentkę i nie wyobrażam sobie pracy szkoły bez jej wsparcia. W ukraińskich szkołach jest bardzo wysoki poziom nauczania przedmiotów ścisłych, uczniowie, których mamy u siebie są świetni np. z matematyki. Problemem, zwłaszcza na początku, była bariera językowa. Oni nie rozumieli poleceń. Jak im asystentka przetłumaczyła, co należy zrobić, zwykle bardzo szybko poprawnie rozwiązywali zadania. Mamy w szkole asystentkę międzykulturową oraz osobę po szkole asystentek, która pracuje na świetlicy.  Ich pomoc jest bezcenna. Są tłumaczkami, mediatorkami w sytuacjach spornych, pośredniczą także w kontaktach między szkołą i rodzicami.

Zdarzyło się, że asystentka jechała z dzieckiem do szpitala, by tłumaczyć i pomóc w ten sposób mamie, która nic nie rozumiała z tego, co mówią do niej lekarze

Obecność asystentek w szkołach wymaga uregulowania. To ciężka praca, tymczasem nie są zatrudnione z karty nauczyciela, mają zwykłe umowy o pracę i, zgodnie z przepisami, tylko minimalną krajową. Poza tym ich zatrudnienie kończy się wraz z rokiem szkolnym, nie pracują w czasie wakacji. 

Trudno mi znaleźć przykład jakiegoś innego kraju, który nagle musiał przyjąć do szkół tyle uchodźczych dzieci.

Mam koleżankę, która pracuje jako nauczycielka w Niemczech. Tam także w pewnym momencie przyjęto wielu uchodźców, z Syrii. Niemcy to bogaty kraj, ale tam także nie obyło się bez problemów takich samych, jak u nas, wywołanych barierą kulturową i językową.

Wydawać by się mogło, że jednak te bariery pomiędzy Polakami i Ukraińcami są mniejsze, niż między Niemcami i Syryjczykami.

Ale jednak istnieją. Języki tylko pozornie są podobne. Obchodzimy w innych terminach święta, Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Uogólniam teraz trochę, ale dzieci ukraińskie są jednak inne, niż dzieci polskie. Bardziej zamknięte w sobie, nie pokazują emocji, są za to bardzo honorowe. 

Mam też wrażenie, że nie mają tak do końca zaufania do nas. Podczas egzaminu ósmoklasisty mieliśmy naklejki z błędnym kodem arkusza.  Zadzwoniłam do OKE, ustaliliśmy, że uczniowie przekreślą błędy kod i na arkuszach napiszą prawidłowy. Uczniowie z Ukrainy obawiali się tego zrobić. Błędne naklejki z kodem arkusza. Polscy uczniowie nie mają z tym problemu, wiedzą, że zdarzają się błędy w drukarni, ale jak nauczyciel czy dyrektor mówi, aby to  poprawić, nie wzbudza to nieufności. 

‍