Matka jeńca wojennego z Azowa: - Niewola nie gwarantuje życia

Mariana służyła w piechocie morskiej od 2018 roku. Tam poznała swojego przyszłego męża, członka Gwardii Narodowej. Wiosną 2022 r. trafiła do niewoli; była wtedy w trzecim miesiącu ciąży. Rosjan nie obchodził jej stan. Mariana mówi, że to dziecko pomogło jej wytrwać. Bo „matka nie może się poddać”.

Została wymieniona 22 września 2022 r., była wtedy w 9. miesiącu ciąży – podczas tej samej wymiany przekazano Rosji Wiktora Medwedczuka [ukraiński oligarcha i zdrajca, przyjaciel Putina – red.]. Wraz z Marianą do domu wróciło 214 ukraińskich żołnierzy, którzy bronili Mariupola. Trzy dni po powrocie z niewoli urodziła córeczkę.

Teraz Mariana ma 32 lata. Jest matką, wolontariuszką i założycielką fundacji charytatywnej. Jej celem jest pomoc kobietom, które przeżyły rosyjską niewolę. Wspieranie takich kobiet stało się jej misją.

Powiedzieli, że moje dziecko wyślą do sierocińca

– Urodziłam natychmiast po powrocie z niewoli, nie miałam więc czasu na adaptację – mówi Mariana. – Zaczęłam wychodzić na prostą dopiero wtedy, gdy moja córka skończyła roczek. Emocjonalnie to był dla mnie bardzo trudny czas, brakowało mi zasobów do zdrowego macierzyństwa. Zdałam sobie sprawę, że potrzebuję pomocy i poszłam do psychoterapeuty. Pracuję z nim do dziś.

Jest coś, wciąż sprowadza mnie z powrotem do doświadczeń w niewoli. Miałam koszmary, nie mogłam spać. Kiedy moja córka budziła się w nocy, włączaliśmy lampkę nocną dla niemowląt i wtedy nie mogłam już spać, bo w kolonii karnej spaliśmy przy zapalonym świetle. W niewoli człowiek poświęca wszystkie swoje zasoby na przetrwanie. Nie analizujesz, nie zastanawiasz się – chcesz przeżyć. A kiedy z niej wychodzisz, zaczynasz myśleć o wszystkim.

Wielokrotnie zadawałam sobie pytanie: jak ja to wszystko przeżyłam? Pewnie urodziłam się w czepku

Jednocześnie dziecko kocha cię bezwarunkowo, a to świetny motywator do nowych osiągnięć. Moja córka daje mi siłę, kiedy wydaje mi się, że już jej nie mam. Wracasz do domu z pracy i chcesz po prostu się położyć i spać, jak kamień – ale nie, musisz pobawić się z dzieckiem. I wkrótce dociera do ciebie, że w tych zabawach odzyskujesz siły.

Marzenie o latte i pączkach z wiśniami

Na początku myślałam, że zostanę szybko wymieniona – przecież byłam w ciąży. Ale tak się nie stało. Bardzo się martwiłam, że mogę zostać wywieziona na terytorium Rosji, gdzie odsiadują wyroki kobiety, które popełniły poważne przestępstwa. Straszyli mnie tym. Mówili, że tam urodzę tam, a potem odbiorą mi dziecko, wyślą je do sierocińca, a ja zostanę w tej kolonii. Byłam przerażona. A jeszcze bardziej się bałam, kiedy przewieziono mnie do szpitala w Doniecku – bo tam zdałam sobie sprawę, że ten scenariusz może się spełnić. Taka historia miała miejsce w Ołeniwce. Kobieta chciała wyjechać z Mariupola, jednak wraz z jej miesięcznym dzieckiem zostali zatrzymani w punkcie filtracyjnym. Zabrali ją do Ołeniwki, a dziecko zostało wywiezione w nieznanym kierunku.

Inną ciężarną kobietę zabrano do Taganrogu, skąd wróciła bez ciąży, bo poddano ją torturom

Martwiłam się, że strach i adrenalina, których nieustannie doświadczałam, wpłyną na zdrowie dziecka. Jednocześnie ono pomagało mi się trzymać. Nie miałam prawa poddać się – dla jego dobra. „Mama musi być silna” – myślałam sobie wtedy. Głaskałam się po brzuchu i rozmawiałam z córeczką.

W niewoli dużo marzyłam. Malowałam w myślach obrazy przyszłości, fantazjowałam o tym, gdzie będę chodzić, jak będę pić latte i jeść pączki z wiśniowym nadzieniem. Trzymałam się kurczowo tych fantazji. Sporządziłam też sobie w głowie listę rzeczy, które chciałabym zrobić po powrocie z niewoli. „Musisz wrócić do domu” – powtarzałam sobie każdego dnia.

Ksenia Minczuk: – Dlaczego jedni ludzie przeżywają niewolę, a inni nie? Mam na myśli psychikę.

Mariana Mamonowa: – Bardzo ważny jest wewnętrzny rdzeń. Jeśli go w sobie masz, przetrwasz. Tam, w niewoli, jesteś pod ciągłą presją nie tylko fizyczną, ale także psychiczną. Na przykład każdego dnia mówili, że nikt nas nie potrzebuje, że wszyscy o nas zapomnieli, że Ukraina nas nie wymieni. „Gdyby ktoś was potrzebował, już dawno by was wymieniono” – mówiono nam. Ale mój wewnętrzny głos mówił co innego: że to wszystko to manipulacja, że tak mówią ci, którzy nas zaatakowali, którzy nas zabijają i niszczą życie milionów ludzi. Nienasyceni, żarłoczni tyrani. Jak więc możemy ich słuchać? Czy możemy oczekiwać, że powiedzą prawdę? Nie.

Ale to nie jest łatwe. Bo kiedy powtarzają ci to samo codziennie przez 2-3 lata, w pewnym momencie wkrada się zwątpienie: może mają rację i naprawdę nikt mnie nie potrzebuje?

Pomogło mi też wsparcie i empatia innych więźniów. Wspólna walka wspierała nas wszystkich, pomagała zachować wiarę. Poza tym bez poczucia humoru możesz zwariować

Wszyscy w więzieniu wiedzieli, że jestem w ciąży, i starali się mi pomóc. Nawiązałam tam przyjaźnie. Osiem dziewcząt, które zostały niedawno wymienione, przyjeżdża do Lwowa na rehabilitację i zawsze chcą się ze mną zobaczyć, prosząc, bym przyprowadziła moją córeczkę: „Chcemy zobaczyć dziecko, które karmiłyśmy, gdy byłyśmy z tobą w niewoli”. Wtedy, w kolonii, myślały, że jest mi ciężko – a ja myślałam, że to wszystko jest trudne dla nich. Patrzyły na mnie i powtarzały: „Jeśli Mariana się trzyma, to my nie możemy się poddać”. Byłam dla nich kołem ratunkowym.

Uwolnieni najpierw chcą zobaczyć bliskich

Pracuję jako psychoterapeutka w centrum rehabilitacji „Niezłomni” – mówi Mariana. – Z ludźmi, którzy przeżyli niewolę, i tymi, którzy odnieśli obrażenia w walce. Znam wielu specjalistów, więc łatwo mi było skompletować profesjonalny zespół. Wybrałam moich współpracowników tak, jakbym wybierała ich dla siebie. Ważne jest, by zespół był empatyczny, rzetelny, wysoce profesjonalny.

Celem naszej fundacji jest pomoc kobietom, które przeżyły niewolę. Mamy pomagać im w rehabilitacji psychicznej, fizycznej i duchowej. Oznacza to pracę z psychologami, psychoterapeutami, w grupach, by pomóc podopiecznym znów poczuć się kobietami, by znów mogły żyć szczęśliwie. Ten kierunek nazwaliśmy „Heelme”.

Zapewniamy również pomoc ciężarnym żonom żołnierzy, ciężarnym weterankom i kobietom w ciąży, które na wojnie straciły mężów. Projekt ten nosi nazwę „Mommy and baby”. Będziemy dostarczać kobietom paczki dla noworodków, z produktami i dla dziecka, i dla matki. Zazwyczaj gdy kobiety rodzą, prezenty przynosi się dzieciom, a o matkach się zapomina. Otrzymaliśmy około 3000 próśb o takie paczki.

Aby otrzymać pomoc od naszej fundacji, trzeba wypełnić formularz. Musisz mieć legitymację kombatanta, akt małżeństwa (jeśli chodzi o pomoc żonie wojskowego) i akt urodzenia (w przypadku ubiegania się o pomoc dla dziecka żołnierza).

Pomagasz również tym, którzy też przeszli przez niewolę. Co najbardziej martwi osobę, która ma za sobą takie doświadczenie? Z jakimi problemami muszą pracować psychoterapeuci?

Jako psychoterapeutka muszę pracować z różnymi objawami: niekontrolowaną agresją, ciągłym zanurzaniem się w wydarzeniach z przeszłości i natrętnymi wspomnieniami. Oczywiście są też zaburzenia snu, pamięci i zmęczenie, stałe lub okresowe uczucie napięcia i niepokoju, otępienie lub brak emocji. Wiele osób powracających z niewoli nie odczuwa radości i satysfakcji z życia. Następuje to albo od razu – albo 3-4 miesiące po powrocie. W ludziach często rozwija się alienacja społeczna, a czasami nawet zachowania antyspołeczne. Bardzo trudno z tym wszystkim pracować, ale to konieczne.

Co Twoim zdaniem należy zmienić w ukraińskim ustawodawstwie, by ułatwić życie osobom, które powróciły z niewoli?

Wiele rzeczy. Na przykład takie osoby muszą przejść rehabilitację. Ale ci, którzy po wyjściu z niewoli wracają do służby, nie kwalifikują się do rehabilitacji.

Dowódcy, którzy niewoli nie przeżyli, nie rozumieją takich żołnierzy. A to jest nie tylko trudne, lecz także niebezpieczne. Dlatego tacy żołnierze zdecydowanie potrzebują dodatkowej rehabilitacji. Bo wojna jest wyzwalaczem

Dużym problemem jest to, że ludzie wracają z niewoli i są poddawani kwarantannie w szpitalach, co ogranicza ich kontakt ze społeczeństwem. I to jest kolejna trauma. Wracasz z niewoli i znów jesteś zamknięty. To jak ucieczka z jednej niewoli i znalezienie się w kolejnej.

Przede wszystkim uwolnieni chcą zobaczyć swoich bliskich. Przytulić ich, porozmawiać, uświadomić sobie, że są kochani, że o nich walczono i na nich czekano. To daje ci wewnętrzne zasoby. To potwierdzenie, że nie trzymałeś się na próżno. Dopiero po tym jak ludzie znajdą się ze swoimi rodzinami, mogą zostać wysłani na rehabilitację. Niestety zazwyczaj zwolnieni więźniowie są natychmiast zamykani w szpitalach, a służby specjalne przychodzą ich przesłuchiwać. Taka procedura nigdy nie wpływa dobrze na człowieka.

Doświadczenie niewoli jest na całe życie. Nigdy się nie kończy, konsekwencje pozostają na zawsze. Nie da się tego wyleczyć od razu. Musisz nauczyć się z tym żyć. Dlatego rehabilitacja osób, które przeżyły, jest niezbędna. Pomaga ludziom wrócić do normalnego życia, a wojsku – być skutecznym.

400 Ukrainek w rosyjskiej niewoli

Pomoc kobietom powracającym z niewoli to bardzo odpowiedzialne zadanie, ale nie boję się tej odpowiedzialności – podkreśla Mariana. – Rozumiem je, ponieważ jestem jedną z nich. Naprawdę chcę dać im to, czego sama nie mogłam dostać. Kiedy euforia powrotu mija, zaczyna się codzienne życie, w którym ciągle trzeba coś „wygrzebywać”. A na to nie masz ani środków, ani siły.

Od innych nasza fundacja różni się tym, że naprawdę zna się na rehabilitacji kobiet, które przeżyły niewolę. Obecnie szukamy finansowania, lecz moje plany obejmują autonomię. Mam nadzieję, że ludzie zrozumieją znaczenie naszej inicjatywy. Pomagamy tym, którzy oddali najcenniejszą rzecz – swoją wolność – by chronić Ukrainę. Ci ludzie przeżyli 14 rodzajów tortur z 16 sklasyfikowanych. To są ludzie złamani. Musimy pomóc im znów stać się całością.

W rosyjskiej niewoli znajduje się około 400 ukraińskich kobiet. Prawdopodobnie nikt nie zna dokładnej liczby.

Wielu więźniów umiera z powodu tortur, a niektórzy z nich zmieniają stronę pod wpływem rosyjskiej propagandy. Każdego dnia tracimy Ukraińców, to katastrofa. Chciałbym, aby więcej osób i inicjatyw zaangażowało się w wymianę więźniów.

Wzywam was do walki o wszystkich! W przeciwnym razie przegramy tę wojnę. Nie mamy prawa do tego dopuścić

Jako starszy badacz w Muzeum Sztuki w Gorłówce (Horliwce), mieście na wschodzie Ukrainy, Ołena pracowała do czasu, gdy wspierani przez Rosję separatyści ogłosili utworzenie tzw. Donieckiej Republiki Ludowej (DRL).

– Od razu zaczęły się tam prześladowania ludności cywilnej za wyrażanie ukraińskiego patriotyzmu – mówi Monika Andruszewska, dziennikarka, która pracuje w Centrum Dokumentacji Zbrodni Rosyjskich im. Rafała Lemkina, działającym przy Instytucie Pileckiego. To ona jako jedna z pierwszych 28 czerwca poinformowała na Facebooku o uwolnieniu Ołeny.

By uniknąć represji, Ołena i jej córka Izabella postanowiły przenieść się do Odessy. Jednak dwa lata później matka Ołeny doznała udaru mózgu, więc ta zaczęła co kilka miesięcy przyjeżdżać na okupowane terytorium, by opiekować się staruszką. Podczas jednej z tych wizyt Ołena została porwana przez prorosyjskich separatystów, a następnie oskarżona o współpracę z władzami ukraińskimi.

Po dwóch latach w areszcie została skazana w pokazowym procesie na 13 lat więzienia za „zdradę”, choć wielokrotnie podkreślała, że jej ojczyzną jest Ukraina, a nie Rosja, a już na pewno nie „Doniecka Republika Ludowa”.

– Historia Ołeny Pech jest typowa dla wielu osób pochodzących z tej części obwodu donieckiego, która została zaatakowana przez Rosję w 2014 roku. Każda osoba mieszkająca na okupowanych terytoriach Ukrainy może zostać uprowadzona z domu w dowolnym momencie i skazana na podstawie sfingowanych zarzutów – mówi Andruszewska. – Córka Ołeny dowiedziała się o tym, co dzieje się z jej matką, od osób, które były z nią więzione, a po jakimś czasie wyszły na wolność. Przez ostatnie dwa lata nie miały ze sobą żadnego kontaktu, chociaż wcześniej więźniom czasami pozwalano na krótki telefon – w tajemnicy i za bardzo wysoką opłatą.

W raporcie pt. „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”, przygotowanym przez zespół Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina, działający przy Instytucie Pileckiego, jest świadectwo Izabelli dotyczące losów jej matki.

Andruszewska: – Wiemy, że Ołena Pech była wielokrotnie torturowana, wiemy, że była duszona, że wbijano jej metalowe śruby w kolana, że torturowano ją elektrowstrząsami i bito.

Wiemy również o przemocy seksualnej

– W tej historii coś uderzyło mnie szczególnie – dodaje dziennikarka. – Otóż rosyjscy oprawcy prześladowali Ołenę za jej żydowskie pochodzenie. Wzywali na przesłuchania i regularnie obrzucali antysemickimi obelgami. Krótko po aresztowaniu demonstracyjnie odcięli nożem łańcuszek z gwiazdą Dawida, który nosiła na szyi. Obraz jakby wprost wyjęty z najmroczniejszych momentów niemieckiej okupacji. Aż trudno uwierzyć, że coś takiego dzieje się w Europie w XXI wieku.

Już podczas wymiany jeńców w drodze do Kijowa Ołenę dopadł stan przedzawałowy; straciła przytomność na prawie pół godziny. Kiedy Rosjanie wyprowadzali ją z kolonii karnej, była przekonana, że zabierają ją na egzekucję. Wielokrotnie jej tym grozili.

Zrozumiała, że wraca na wolność dopiero wtedy, gdy usłyszała pierwsze słowa po ukraińsku: „Proszę, nie bój się, jesteś w domu”

Odbyło się ono w ramach wymiany jeńców wojennych, zorganizowanej przez Zjednoczone Emiraty Arabskie. W jej wyniku do domu powróciło 90 ukraińskich żołnierzy i 10 cywilów. W tej dziesiątce było troje więźniów uwięzionych jeszcze przed rozpoczęciem inwazji w 2022 roku, w tym Ołena. Ogromną rolę w tej wymianie odegrały Watykan i Unia Europejska.

Andruszewska wierzy, że dzięki międzynarodowej pomocy także inni więźniowie mają szansę na wolność.

Instytut Pileckiego założył Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina kilka dni po 24 lutego 2022 roku. Sam Instytut specjalizuje się w badaniu totalitaryzmu. Jak mówi dziennikarka, rosyjska agresja na Ukrainę jest kontynuacją totalitarnych praktyk ludobójczych XX wieku:

– W bazie danych Centrum Dokumentacji Lemkina zarejestrowano i zarchiwizowano już ponad 800 pisemnych świadectw zebranych w ośrodkach tymczasowego zakwaterowania w Polsce, a także ponad 700 świadectw wideo nagranych przez zespół w 11 regionach Ukrainy – na linii frontu i na wyzwolonych terytoriach. Kiedy mówimy o rosyjskich zbrodniach, trzeba podkreślić, w całej Ukrainie widzimy teraz to, co Rosja robi od lat w okupowanym Donbasie i na Krymie. Tyle że teraz robi to na większą skalę.

Niestety to, że Rosjanie zaatakowali też inne regiony Ukrainy, po części wynika z obojętności świata na lata cierpienia ludzi takich jak Ołena Pech

‍

Autor: Berenika Lemańczyk

Na stronie KARTON tekst jest dostępny po ukraińsku.

Przed inwazją Szura była jedną z pięciu najfajniejszych stylistek w Ukrainie. Współpracowała ze Studiem "Kwartał 95" [ukraińska grupa twórcza, kabaret i przedsiębiorstwo rozrywkowe - red.]   i osobiście ubierała Wołodymyra Zełenskiego. 24 lutego jej życie zmieniło się na zawsze. Teraz służy w Siłach Zbrojnych Ukrainy, jest żołnierką o pseudonimie "Jałta".

Nie mogę stać z boku

Moje życie przed wojną na pełną skalę było bogate i interesujące - wyznaje Szura. - Przez ponad 15 lat pracowałam w kinie i show-biznesie, byłam kostiumografką, tworzyłam obrazy. Nim zaczęła się inwazja, mój harmonogram był zaplanowany na co najmniej cztery projekty, jeden z nich był przeznaczony na Festiwal Filmowy w Cannes. Nie pakowałam walizek na czarną godzinę. Jednak na tydzień przed wielką wojną szukałam już munduru i wygodnych butów, bo wiedziałam, że pójdę prosto do wojskowego biura rejestracji i się zaciągnę. Nie miałam specjalnego przeszkolenia, nie uprawiałam intensywnie sportu. Jednak w 2015 roku wzięłam udział w szkoleniu - dla siebie. Wtedy myślałam o pójściu na służbę, ale tak się złożyło, że zostałam wolontariuszką. Zawsze kierował mną zew serca i nienawiść do tych katów. Rozumiałam, że karzeł Putin będzie próbował zaatakować całą Ukrainę. Zawsze mówiłam, że oni nam zazdroszczą - i to jest moim zdaniem jeden z najgorszych grzechów. Ukraińcy to ludzie otwarci, czasami nawet za bardzo. Mamy wielkie serca. Rosjanie nigdy nie będą tacy jak my.

W przeddzień inwazji miałam dziwne przeczucia. W nocy 24 lutego w ogóle nie mogłam spać. Rano poczułam, że ziemia trzęsie mi się pod stopami, pociski już leciały. W tym czasie wynajmowałem mieszkanie w Szuliawce, niedaleko Studia Filmowego Dowżenki. Tam też była moja garderoba. Natychmiast zadzwoniłam do mojej asystentki Aliny i kazałam jej uszczelnić okna. Tego samego dnia poszłam do komendy wojskowej. Moja siostra bardzo mnie wspierała. Mój tata powiedział tylko, że wiedział, że tak się stanie. A mama powtarzała mi, jak bardzo jest ze mnie dumna. Zmarła w lipcu. Na pogrzebie miałam na sobie mundur, taka była jej ostatnia wola. W rzeczywistości nie mogłam trzymać się z daleka od wojny, bo urodziłam się w rodzinie wojskowej. Moi dziadkowie, na cześć których nazwano mnie Szuroczką, byli weteranami. Mój ojciec jest pilotem wojskowym, pułkownikiem, służył w Afganistanie i Górskim Karabachu. Jestem córką mojego taty. Nauczył mnie wszystkiego, potrafię nawet latać helikopterem. Choć miał już 68 lat, też chciał iść na wojnę. Powstrzymałam go. Pamiętam, jak powiedział, że nigdy nie myślał, że jego dzieci zobaczą wojnę.

Rosjanie się obnażali i masturbowali

W 2014 roku, podczas okupacji Krymu, trafiłam do niewoli. To był czas Rewolucji Godności, byłam wtedy aktywistką Automajdanu. Zostaliśmy wydani Rosjanom po spotkaniu z aktywistami Euromajdanu Chersońszczyzny. Jechaliśmy na Krym samochodem na lokalnych tablicach, ja miałam paszport z krymską rejestracją. Wzięli nas do niewoli tuż przy granicy. Udało mi się jeszcze zadzwonić do taty, potem dostałam w plecy kolbą karabinu, a telefon wpadł do samochodu. Tata słyszał wszystko, co się z nami działo, bo się nie rozłączyłam. W niewoli byliśmy torturowani. Rosjanie chcieli mnie puścić "w kółko". Rozerwali mi ubranie, potem się obnażali i masturbowali. Później okazało się, że jeden z tych tzw. zielonych ludzików służył z moim ojcem w Afganistanie. Kiedy się dowiedział, kim jestem, powiedział pozostałym, żeby mnie nie dotykali, bo jestem pod jego ochroną. Byłam w niewoli przez pięć dni.

W dniu wyzwolenia wyprowadzono nas z budynku na ulicę. Większość okupantów miała na sobie kominiarki, tylko dwaj oficerowie FSB i oficer piechoty morskiej nie zasłaniali twarzy. Powiedziano nam, że jest rozkaz zabrania nas do punktu kontrolnego "Armiańsk" - tam gdzie nas wzięli do niewoli. Jechaliśmy z Sewastopola, zatrzymywali i sprawdzali nas na każdym punkcie kontrolnym. To było przerażające. Kiedy dotarliśmy do celu, oficer piechoty morskiej poszedł negocjować w sprawie naszych samochodów. Doszło do jakiegoś starcia, usłyszałam strzelaninę. Potem kazał nam szybko odjechać - wsiadłam do samochodu i już mnie nie było. Miałam szczęście, że było w nim paliwo. Kiedy dotarłam do naszego punktu kontrolnego, pocałowałem asfalt i uściskałam naszych chłopaków. Potem przyjechali po nas z administracji Chersonia. Czym jest "rosyjski świat" - zrozumiałam już po pierwszych trzech godzinach niewoli. Nigdy im tego nie wybaczę.

Z glamour na front: byłam zwykłą żołnierką

Z posterunku wojskowego od razu wysłali mnie do Hostomla, ale jeszcze tego samego dnia wróciłam do Kijowa. Patrolowałam metro i pomagałam łapać tych, którzy naprowadzali rosyjskie rakiety. 9 marca zadzwonili - i trafiłam do Szewczenkowskiego TRO [obrona terytorialna - red.]. Pracowaliśmy w obwodzie kijowskim, potem na granicy z Białorusią. W lutym-marcu 2023 roku zostałam wysłana do Bachmutu. Przez ponad rok służyłam tam, gdzie toczyły się intensywne działania wojenne.  

Byłam zwykłą żołnierką, jak wszyscy. Jakoś sobie poradziłam. Ludzie, którzy dołączyli do obrony terytorialnej, nie byli gotowi do wojny ani moralnie, ani fizycznie. Ale pragnęli bronić swojej ojczyzny, swoich dzieci, swoich rodzin.

Teraz nie jestem ani piechurem, ani szturmowcem. Kacapy w telegramach nazwali mnie snajperem. Powiedzieli, że wykastrowałam ludzi Kadyrowa - jak się okazało, byłam na ich listach. Kiedy więc wyruszaliśmy na dwa ostatnie marsze, poprosiłam dowódcę o granat samobójczy, bo nie chciałam znów zostać schwytana. Wiem, że tym razem byłoby inaczej, rozerwaliby mnie na strzępy.

Teraz służę w 78. pułku "Herc". Jestem operatorką drona i kierowcą.  

Najgorszą rzeczą jest grzebanie swoich towarzyszy

Warunki na froncie są takie same dla mężczyzn i kobiet. Często śpimy na podłodze, w okopach lub ziemiankach. Prysznice i toalety - w polu. Nie ma żadnych różnic między płciami, ale mężczyźni bardzo chronią kobiety na froncie. Jesteśmy rodziną. Jakkolwiek dziwnie by to nie brzmiało, zaprzysiężeni bracia i siostry stają się sobie bliżsi niż własna rodzina. Często jestem pytana, czy wojna jest straszna. Oczywiście, że jest straszna. Najgorsze jest grzebanie swoich towarzyszy. Przerażające jest również to, że nigdy nie masz wystarczająco dużo czasu, by się ubrać, wziąć karabin, załadować magazynek i podjąć walkę - albo zająć pozycję bojową.

Wojna bardzo zmieniła moje życie osobiste. Tutaj go nie mam, bo nie chcę brać za nikogo odpowiedzialności. Może się zdarzyć, że odejdziesz w jednej chwili. To bardzo trudne. Zerwałam z moim ukochanym jeszcze przed wojną. On też poszedł służyć. Teraz boję się zacząć nowy związek. Nie chcę umrzeć emocjonalnie, jeśli ten ktoś by odszedł.

Zasady i wartości zmieniły się o 100%. Zaczynasz bardziej doceniać chwile życia. Zaczęłam mniej jeść, bo zawsze dzielę się z moimi braćmi i siostrami. W moim życiu pojawił się bardzo wyraźny kontrast. Kiedyś miałam dobrą pracę i dobrze zarabiałam. Potem wszystko zmieniło się dramatycznie. Kiedy widzisz okropności wojny - spalone, zgwałcone ciała - zdajesz sobie sprawę, że to rzeczywistość. W jednej chwili rozmawiałaś z kolegą żołnierzem, pijąc kawę z mlekiem skondensowanym, a potem on został rozerwany na dwie części. I wciąż nie możesz go zabrać z pola bitwy. Tak było z moim dowódcą plutonu. Miał firmę, działał w branży medialnej, zajmował się nagłośnieniem festiwalu muzycznego "Atlas weekend". I takich ludzi jest wielu - świetni informatycy, bankowcy, lekarze. Poszli na wojnę nieprzygotowani. Poszli za głosem serca i dają z siebie wszystko.

Nie wrócę do pracy jako stylistka

Planuję podpisać kontrakt w wojsku. Chcę kontynuować karierę jako żołnierz. Nie wrócę do pracy jako stylista. Na razie chcę sprzedać swój biznes. Mam własny sklep z kostiumami, gdzie są rzeczy z całego świata. Życie już nigdy nie będzie takie samo.

Po zwycięstwie pierwszą rzeczą, jaką zrobię, będzie wyjazd na Krym. To moja rodzinna ziemia. Jestem jedyną osobą w mojej rodzinie, która nie zmieniła wpisu w paszporcie. Wiem, że tam wrócę i odbuduję mój Krym. Być może będę też kandydowała na burmistrza Jałty. Po naszym zwycięstwie widzę, jak Ukraina rozkwita. Powiewa flaga, kobiety i dzieci płaczą ze szczęścia, a na granicy rośnie płot przeciwko temu moskiewskiemu złu. Na ulicy Chreszczatyk odbywa się parada. Wszyscy więźniowie wrócili do domów. Tak widzę zwycięstwo naszego niezłomnego, wolnego i potężnego państwa, o którym dowiedział się cały świat.

‍