Żołnierka Iryna Terechowycz: Nie rozumiem mężczyzn, którzy wolą "zostać inwalidami" niż pójść na front

Napinam ciało i czekam na strzał

W cywilu byłam fotografką. Najczęściej robiłam zdjęcia z akcji – rajdów czy zawodów bokserskich. Naprawdę uwielbiałam to chwytanie chwili. Wszystkiego nauczyłam się sama. Kiedy zaczęła się inwazja, zdałam sobie sprawę, że moje umiejętności mogą być przydatne na froncie. Teraz fotografuję wojsko, filmuję operacje bojowe i zbieram dowody zbrodni rosyjskich okupantów.

W pierwszych dniach wielkiej wojny mój mąż i ja zgłosiliśmy się na ochotnika: używaliśmy naszego pickupa do dostarczania worków do punktów kontrolnych i żywności do szpitali. Do strefy działań wojennych trafiliśmy po raz pierwszy na początku kwietnia 2022 r. – pojechałam tam z mężem w ramach „desantu kulturalnego". Podczas koncertów robiliśmy żołnierzom zdjęcia.

Chcieliśmy jednak filmować walki w punkcie zero, dotrzeć dalej, niż było wolno cywilnym dziennikarzom. Tak dołączyliśmy do Sił Zbrojnych Ukrainy

Mamy już kilka twardych dysków wypełnionych materiałami z wojny. Codziennie odwiedzamy od czterech do ośmiu miejsc. Każdy dzień to życie w drodze, w samochodzie. Wybieramy miejsca, w których chłopaki przebywają bez rotacji najdłużej i gdzie walki są bardzo ciężkie. Ostatnio byliśmy w strefie działań wojennych przez cały miesiąc.

Wszyscy mówią teraz o Bachmucie, ale w rzeczywistości heroiczne bitwy toczą się na całej linii frontu

Mam ulubione ujęcie, kiedy filmowałam pracę artylerii na linii frontu. Chłopaki, którzy dyktowali współrzędne, byli w ukryciu. Ci, którzy strzelali, siedzieli w pojeździe – a ja i mój mąż staliśmy na polu i czekaliśmy na strzał, bo widok był piękny. Kiedy robię zdjęcie, stoję tak, by fala dźwiękowa mnie nie powaliła: napinam ciało i czekam, aż padnie strzał. Tego dnia staliśmy tak przez prawie pół godziny. Ledwo mogłam oddychać. Jednocześnie zdawaliśmy sobie sprawę, że pocisk rakietowy Rosjan może uderzyć w to miejsce w każdej chwili. Ale naprawdę zależało mi na idealnym ujęciu. Wszyscy się rozpraszają, gdzieś uciekają, a ja stoję i krzyczę: „Hura, udało się!”. A chłopaki wrzeszczą do mnie: „Uciekaj, głupia!”.

Wojskowi się dziwią: jakaś dziewczyna z aparatem przychodzi na ich pozycje, choć walki są intensywne, a kobiet na pozycjach zazwyczaj nie ma. Ale te ujęcia rzeczywiście są wyjątkowe.

No i robienie zdjęć rozładowuje napięcie, rozwesela obrońców. Pewnego razu, gdy byliśmy w obwodzie donieckim, chłopaki, którzy właśnie wrócili z misji, powiedzieli: „Zrób nam zdjęcie, będzie na nagrobki”. Zdałam sobie sprawę, że muszę szybko wymyślić coś, co zmieni ich nastrój. Mówię więc: „Jesteście tacy piękni. Pozwólcie, że zamiast tego zrobię wam zdjęcie do magazynu o modzie”. Zaczęli się śmiać, a ja przekonywałam ich, że powinni zostać sfotografowani właśnie tacy, z takimi oczami i sylwetkami. Zaczęli żartować.

‍Duży biust, pieniądze i BMW

‍Dokumentowaliśmy też zbrodnie rosyjskiego wojska na wyzwolonych terytoriach, zbombardowane budynki cywilne. Często rejestrowałam także zbrodnie okupantów dla obcokrajowców. Bywało, że proszono mnie o sfilmowanie pewnych wydarzeń, bo ludzie za granicą nie wierzyli, że takie rzeczy mogą się dziać. W obwodzie charkowskim nagrałam film z rosyjskich izb tortur. Jedna z nich znajdowała się na posterunku policji. Kiedy tam wchodziłeś, czułeś bardzo nieprzyjemny zapach, nieporównywalny z niczym innym. W każdej celi, która mogła pomieścić od czterech do sześciu osób, umieszczano kilkudziesięciu więźniów. Spali na stojąco lub kładli się na zmianę, a do środka wrzucano im gazety w języku rosyjskim. Toalety nie były w ogóle opróżniane. Kiedy na coś takiego patrzysz, zdajesz sobie sprawę, że to celowe zbrodnie przeciwko ludności cywilnej.

Ukraińcy byli torturowani nawet za odmowę mówienia po rosyjsku. Okupanci narzucali im rosyjską kulturę, przywozili materiały propagandowe i gazety

W rejonie Charkowa sfotografowaliśmy sny Rosjan. Oni spali na drzwiach wyciągniętych z futryn – i malowali na nich swoje sny. To zupełnie inny świat. Nasi ludzie marzą o bezpiecznej przyszłości, dobru, miłości. A oni rysowali na drzwiach nagie kobiety z dużymi piersiami, pieniądze i BMW. BMW. To jest poziom ich świadomości... Widzieliśmy zrujnowane biblioteki z całymi stertami zniszczonych książek, zdemolowane cerkwie.

Co Ukraińcy czują podczas wojny

Tworzę też fotografie o wojnie – takie drukowane na naturalnym płótnie przy użyciu unikalnej techniki lakierowania 3D. Wydrukowanie jednego takiego zdjęcia zajmuje co najmniej sześć godzin, więc obrazy wyglądają niecodziennie i niewielu wierzy, że to tylko zdjęcia. Podczas gdy ja pracuję na froncie, moja wystawa podróżuje po całym świecie.

Chodzi o to, by pokazać światu naszą wojnę. Moje obrazy są popularne za granicą, ludzie je kupują. Pieniądze przeznaczam na pomoc armii

Za dochód z ostatniej wystawy, w Amsterdamie, kupiliśmy pojazd ewakuacyjny i podarowaliśmy go żołnierzom z sektora łymańskiego. Moje wystawy są nietypowe. Ta w Amsterdamie nosiła tytuł „333”. Opowiadała o tym, co Ukraińcy czują podczas wojny. Prezentowano ją w miejscach, gdzie ludzie nie chcą oglądać obrazów wojny, zniszczenia i rannych. Nasze obrazy są bardzo dobrze odbierane, ponieważ dotyczą sztuki – choć opisy do nich odnoszą się do wydarzeń, które nie były relacjonowane przez zagraniczne media.

Ludzie to czytają i zaczynają szukać informacji w Internecie. To działa naprawdę dobrze, mieliśmy już na przykład cztery wystawy w Japonii. Teraz przygotowujemy kolejną, poświęconą ukraińskiemu wiankowi. Każda wstążka w tym wianku przedstawia dziewczynę z frontu, którą sfotografowaliśmy.

Wojna bardzo zmienia ludzi. Po zwycięstwie staniemy przed problemem, że cywile nie będą w stanie zrozumieć wojskowych

Dlatego zorganizowaliśmy z mężem wykłady pt. „Jak komunikować się z wojskiem” – żeby ograniczyć sytuacje konfliktowe, żeby żołnierzom łatwiej było wrócić do cywilnego życia, a cywilom łatwiej przyszło zaakceptować wojskowych i zrozumieć, dlaczego tacy są. Żeby rodziny się nie rozpadały, bo odległość niszczy relacje. A do tego dochodzi stres wojenny, kiedy żołnierz nie może wszystkiego powiedzieć i wszyscy zaczynają się nakręcać.

Wraz z Centrum Kobiet Weteranek wdrożyłam też nowy projekt, który nie dotyczy już wojny. Nazywa się „Dawno, dawno temu, teraz i zawsze” i chodzi w nim o ukraińskie bajki. Przedstawiliśmy bajki w nowy sposób. Chcemy zaprezentować je dorastającemu pokoleniu w nowym, wizualnym, aktualnym stylu – by były interesujące nie tylko w czytaniu, ale także w oglądaniu. I by pomagały ludziom szukać twórczych inspiracji w ukraińskiej sztuce ludowej.

‍

Wszystkie zdjęcia: archiwum prywatne Iryny

‍

<add-big-frame>Historia Iryny iSky znalazła się w książce Chrystyny Parubij „Kobiety na wojnie”, niedawno opublikowanej przez wydawnictwo „Duch i litera”. Książka zawiera 20 opowieści o życiu ukraińskich obrończyń – ochotniczek, oparta jest na filmach emitowanych przez kanał Espresso TV. Projekt rozpoczął się w 2022 roku od kilku historii związanych z Dniem Obrońców Ukrainy, przypadającym 14 października. <add-big-frame>

Pracowała dla jednego z największych banków inwestycyjnych na świecie – Morgan Stanley, miała bardzo ambitne plany. Jednak gdy wybuchła wojna na pełną skalę, najpierw zajęła się wolontaruiatem, a potem rzuciła wszystko i wróciła do Ukrainy. Dziś Wiktoria Honczaruk ma 23 lata, nosi pseudonim „Tori” i jest medykiem pola walki w batalionie „Szpitalnicy”. Każdego dnia ratuje rannych żołnierzy.

Podbój Ameryki

Pochodzę z małego miasteczka Baraniwka w obwodzie żytomierskim. Dorastałam w zwyczajnej rodzinie, moja matka była nauczycielką, a ojciec robotnikiem – opowiada nam Wiktoria. – Kiedy miałam 13 lat, zdecydowałam, że nauczę się angielskiego. Uczyłam się z korepetytorami, oglądałam różne kursy, aż któregoś dnia usłyszałam, że można otrzymać stypendium na roczne studia za granicą. Gdy tylko skończyłam 15 lat, pojechałam do Teksasu w ramach programu wymiany kulturowej FLEX. Po powrocie do Ukrainy ukończyłam szkołę średnią i przez rok studiowałam na jednym z europejskich uniwersytetów. A potem spełniłam swoje marzenie i wstąpiłam na Minerva University w Kalifornii.

Zainteresowała mnie tam nietypowa metoda edukacji: co semestr jako studenci wyjeżdżaliśmy do innego kraju. Celem było zdobycie nie tylko wiedzy, ale też zdolności do adaptacji i pracy w różnych środowiskach. I tak udało mi się poznać Niemcy, Wielką Brytanię, Indie... Zrobiłam dwa kierunki studiów: programowanie i finanse. Po studiach zostałam zaproszona do pracy w Morgan Stanley, jednym z największych banków inwestycyjnych w Ameryce.

Pracowałam w Nowym Jorku na Wall Street. Miałam w głowie jasny plan kariery na następne dziesięć lat. Marzyłam o pracy w bankowości inwestycyjnej

Po zdobyciu pewnego doświadczenia planowałam pojechać do Ukrainy i założyć fundusz venture capital, by pomagać obiecującym ukraińskim start-upom. Rozumiałam wyzwania, które przed nimi stoją, wiedziałam, że trudno im zdobyć pieniądze na swoje projekty. Dlatego wielu z tych przedsiębiorców albo porzucało swoje marzenia, albo przenosiło się do innych krajów. A ja chciałam, aby utalentowani i obiecujący ludzie pozostali w Ukrainie. To były moje wielkie plany.

Nie swoje życie

Kiedy wybuchła pełnoskalowa wojna, w San Francisco, gdzie pracowałam w przestrzeni coworkingowej, był jeszcze 23 lutego. W pewnym momencie zaczęłam otrzymywać wiadomości jedna po drugiej: „Kijów jest bombardowany”. „Jak się masz?” „Zadzwoniłaś do rodziców?”. Nie rozumiałam, co się dzieje i powiedziałam do innych w sali: „Wybaczcie, ale chyba stało się coś bardzo poważnego”.

Moją pierwszą myślą było: natychmiast wracam do domu. Ale po rozmowie z rodzicami zmieniłam zdanie. Musiałam skończyć studia, wkrótce miałam obronę pracy dyplomowej. No i pracowałam na dwa etaty – moi rodzice nic wtedy nie zarabiali. Mama wstąpiła do obrony terytorialnej, tata do sił zbrojnych, a starsza siostra zgłosiła się na ochotnika do batalionu Azow.

Od razu zaczęły się pojawiać różne potrzeby związane z wojskiem, więc się na nich skupiłam. Kupowałam wszystko, czego potrzebowały jednostki moich bliskich, i wysyłałam to do Ukrainy. Tak było przez pierwsze sześć miesięcy inwazji. Kiedy sytuacja się w miarę ustabilizowała, zdałam sobie sprawę, że nadszedł czas wrócić do domu.

Bo chociaż w tamtym czasie w Ameryce było mi idealnie, nie czułam, że żyję tam swoim życiem

Pracowałam z klientami, o współpracy z którymi nigdy nawet nie marzyłam, z potężnymi firmami technologicznymi, mieszkałam na Manhattanie. To było jak życie w filmie.

Było jednak jedno wielkie „ale” – wojna w moim kraju. Nie mogłam cieszyć się tym wszystkim, gdy wróg szalał w Ukrainie. Z jednej strony decyzja była logiczna, ale z drugiej wszystko, na co pracowałam przez te wszystkie lata, poszło za jej sprawą na marne. Pod koniec grudnia 2022 r. zamknęłam wszystkie swoje interesy w USA i wróciłam do Ukrainy. Moja mama bardzo mnie do tego zniechęcała, więc na początku powiedziałam jej, że przyjeżdżam tylko na wakacje. Ale z czasem zdała sobie sprawę, że to nieprawda.

Z Manhattanu na wojnę

Jestem wolontariuszką, nie otrzymuję wynagrodzenia, służę w batalionie medycznym „Szpitalnicy”. Jeszcze będąc w Ameryce wiedziałam, że chcę do niego dołączyć. By to zrobić, musiałam wziąć udział w kilku kursach medycyny taktycznej, później „Szpitalnicy” zaprosili mnie na swoje szkolenie. Nie było trudne. Ogólnie rzecz biorąc, zawsze przygotowuję się na najgorsze, a potem jest łatwiej.

Oprócz medycyny był też trening fizyczny i testy wytrzymałościowe. Na przykład śpimy, a tu o trzeciej nad ranem budzi nas krzyk: „Macie dwie minuty na przygotowanie się, pełna gotowość bojowa!”. I zabierają nas gdzieś na pole. Są tam fajerwerki, petardy i granaty. Musisz przeczołgać się kilkaset metrów do rannych, szukać ich, wyciągać – a to wszystko w krzyku i upokorzeniu. I nie możesz dać się zmylić, nie możesz zostawić rannych.

Pracuję przy ewakuacjach. Nie pamiętam mojego pierwszego dnia na służbie. Nie był szczególny. Ranni byli lekko ranni lub już ustabilizowani

Dobrze pamiętam zdarzenie sprzed roku. Jechaliśmy nocą samochodem z czterema rannymi, ich stan był już ustabilizowany. Po drodze musiałam zrobić im zastrzyki. Nie spaliśmy od kilku dni, byliśmy zdenerwowani, a artyleria ostrzeliwała nas z obu stron, wokół wiele eksplozji. I wtedy jeden z rannych, któremu już amputowano rękę, widząc strzykawkę z igłą zaczął krzyczeć, że bardzo boi się zastrzyków i żeby go nie kłuć. Inny szukał czegoś w plecaku. Wszystko to mnie zirytowało i powiedziałam: „Tak, pokaż mi swoje ręce i nogi. Zrobię ci zastrzyk i nie obchodzi mnie, co o tym myślisz”. I w tym momencie mężczyzna, który grzebał w swoim plecaku, wręczył mi tabliczkę czekolady. To było takie miłe.

To niesamowite, że w nawet takich sytuacjach żołnierze zachowują człowieczeństwo i życzliwość. Prawie się wtedy popłakałam, chociaż zawsze staram się jakoś trzymać. Staram się skupiać na swojej pracy, jednak nie zawsze mi wychodzi. Kiedyś do mojego samochodu wsiadł 18-letni chłopak. Przez 15 godzin miał na ramieniu opaskę uciskową – tak wysoko, jak to tylko możliwe. Spojrzał na mnie i zaczął płakać, mówiąc: „Nie odetną mi ręki, prawda?”. Niestety, nic nie dało się zrobić. Nie jesteśmy czarodziejami.

Przekleństwo chińskich apteczek

Pierwszą rzeczą, jaką zrobiliśmy wraz z moim amerykańskim przyjacielem, z którym pracowaliśmy w załodze, było sprawdzenie u żołnierzy apteczek pierwszej pomocy. Byliśmy przerażeni. W tym czasie dosłownie żaden żołnierz nie miał choćby jednej porządnej opaski uciskowej. Chińskie apteczki, które mieli, nie nadawały się do warunków bojowych. Trzeba je było wyrzucić. Za własne pieniądze kupiliśmy porządne, wojskowe. Nie mieliśmy czasu na użeranie się z dowództwem, które je wydawało, bo stawką było życie żołnierzy.

Zdarzały się też przypadki, że ewakuowano z pola walki ciała żołnierzy z chińskimi opaskami uciskowymi, które nie tamowały krwawienia. Najpewniej to przez nie ci żołnierze umierali, bo nie było żadnych innych obrażeń. Takie sytuacje wciąż się zdarzają. Czasami przyjaciele wysyłają zdjęcia ciał, które zabrali z pola bitwy – i na nich też są chińskie stazy.

Kolejna bolesna sprawa: brak medyka bojowego na pozycjach. Osoby, która nosi ze sobą plecak medyczny. W większości jednostek takich medyków nie ma

Dlaczego amputacje są tak częste? Pierwszym powodem jest nieprawidłowe założenie opaski uciskowej. Drugim jest to, że żołnierz musiał czekać na pomoc przez zbyt długi czas. Ludzie widzą krew na ramieniu, zakładają stazę, mija 10 godzin i ręka lub noga zostaje amputowana. A trzecim – że czasami żołnierz nie wie, czy w ogóle potrzebuje opaski uciskowej.

Wojna zmienia wszystko

W czasie wojny zmieniły się moje priorytety i wartości. Zdajesz sobie sprawę, że nie ma nic ważniejszego niż ludzkie życie. Wszystkie codzienne problemy schodzą na dalszy plan. Sytuacja staje się szczególnie dotkliwa, gdy odchodzą bliskie ci osoby. Nigdy nie żałowałam swoich wyborów i decyzji.

Nie mam czasu tęsknić za dawnym życiem

Myślę, że osoba, która była na wojnie, nigdy nie będzie w stanie wrócić do życia, jakie mieliśmy przed inwazją. Przynajmniej moralnie. Wszyscy musimy się zjednoczyć i pracować na zwycięstwo.

Bo cokolwiek się stanie, picie lawendowej latte we Lwowie do naszego zwycięstwa się nie przyczyni. To wstyd, ale czasami mam wrażenie, że w kraju nie ma wojny. Że ona istnieje tylko dla mnie, moich walczących braci i sióstr. Myślę, że Rosja właśnie to próbuje osiągnąć: sprawić, by ukraińscy cywile coraz bardziej abstrahowali się od wojny. Niektórzy ludzie nie rozumieją, że jeśli naprawdę nam nie pomogą, czołgi pojawią się nad Dnieprem w ciągu kilku godzin. Linia frontu jest bardzo blisko, Charków wciąż jest zagrożony.

Plany? Nie lubię teraz mówić o planach na przyszłość. One będą po wojnie. O ile dla mnie będzie jakieś „po wojnie”.

‍

Zdjęcia z prywatnego archiwum

Trzy lata temu Jaryna Czuczman-Mynioze Lwowa marzyła o własnym salonie tatuażu. Zamiast tego od dwóch lat jest żołnierką. Na wojnie straciła ukochanego i ojca, którzy służyli w Siłach Zbrojnych Ukrainy. Ale się nie poddała. Ukończyła Narodowy Uniwersytet Obrony, otrzymała stopień oficerski i specjalizację operatora bezzałogowych systemów uderzeniowych – i poszła na wojnę. W szczerej rozmowie opowiedziała nam swoją historię.

Architektka w salonie tatuażu

Urodziłam się we Lwowie. Po szkole średniej poszłam na studia ekonomiczne, ale po roku je przerwałam. Pewnego dnia zobaczyłem w autobusie ogłoszenie o naborze na wydział architektury. Wróciłam do domu i powiedziałam: „Mamo i tato, idę na studia”.

Jednak i stamtąd odeszłam. Przez korupcję, żądali pieniędzy za zaliczanie egzaminów. Studia architektoniczne na Politechnice Lwowskiej już ukończyłam, tyle że zdecydowałam się zostać tatuażystką, a nie architektką. Zauważyłam, że kiedy mówię: „nigdy”, to zawsze się wydarza. Nigdy nie myślałam, że zostanę tatuażystką. Mówiłam też, że nie będę miała tatuaży, bo „czyste ciało to piękne ciało”. Kiedyś moja matka chrzestna wysłała mi szkic bardzo pięknego tatuażu. Myślałam, że to będzie drogie i bolesne, ale i tak się zdecydowałam. Od tatuażysty dowiedziałam się o kursach i postanowiłam nauczyć się tego zawodu. W tym czasie moja siostra wychodziła za mąż, więc dostałam za nią „okup”.

Wszyscy myśleli, że kupię sobie rower, ale ja poszłam na kurs tatuażu

Na początku pracowałam pod okiem mistrza. Pierwszy tatuaż zrobiłem na własnej siostrze. To był tylko liść. Mam taki sam tatuaż na udzie. Nie ma on żadnego znaczenia. Nawiasem mówiąc, bardziej podoba mi się, gdy tatuaże są traktowane po prostu jak kolczyk lub wisiorek na szyi, bez nadawania im żadnego znaczenia.

Marzyłam o własnym salonie tatuażu, więc wynajęłam pokój we Lwowie, urządziłam biuro i kupiłam meble. Na początku trochę trzęsły mi się ręce, mój pierwszy tatuaż bez nadzoru to był horror. Ale dużo ćwiczyłam na sztucznej skórze. Na początku nie miałam własnego stylu. Robiłam wszystko, o co mnie poprosili. Jedyną pracą, której wykonania odmówiłam, była delikatny tatuaż z drukowanymi literami i prostymi liniami. Za swoje tatuaże brałam niewiele i zawsze ostrzegałam, że jestem początkująca. Ale z dnia na dzień byłam coraz lepsza. I tak było przez dwa lata. Kiedy mój ukochany Iwan zginął na wojnie, porzuciłam ten biznes.

Żyliśmy normalnie, mieliśmy wiele planów, marzyliśmy o założeniu rodziny. Docenialiśmy się, uzupełnialiśmy i szanowali. W katolickie Boże Narodzenie 2021 roku Iwan mi się oświadczył. Ślub planowaliśmy na wiosnę lub lato 2022 roku.

Otwórzcie piwnice, to wojna!

Tego dnia byłam w domu. Ojciec zawiózł babcię do szpitala. Ktoś załomotał do drzwi i krzyczał: „Otwórzcie piwnice, wojna się zaczęła!”. Pomyślałam: jak to „się zaczęła”?, przecież trwa od ośmiu lat. Później na progu pojawiły się dwie kobiety i zapytały, gdzie jest mój tata. „Ma wezwanie” – powiedziały. Byłam zaskoczona. Mój ojciec był weteranem ATO, służył w 2015 roku, w pierwszej fali mobilizacji. Odmówiłam przyjęcia tego wezwania, więc zostawiły je pod drzwiami. Ale jak tylko poszły, schowałam je. Nie chciałam, żeby mój tata znów szedł na wojnę. Ale kiedy wrócił do domu, natychmiast zaczął się pakować. Powiedziałam mu, że otrzymał wezwanie do wojska, tyle że sam już wcześniej zgłosił się do biura werbunkowego.

Wpadłam w panikę, włączyłam wiadomości i zaczęłam płakać. Zadzwoniłam do Iwana i zapytałam, co robić, a on mi powiedział: „Jeśli dostanę powołanie, też pójdę na wojnę”. Miałam nadzieję, że mu odpuszczą, ponieważ był lekarzem. Iwan był dentystą i chciał nostryfikować swój dyplom w Czechach – planowaliśmy się tam przenieść. Uczyłam się czeskiego, on mówił już płynnie. Chcieliśmy popracować tam przez jakiś czas, wrócić i otworzyć własny gabinet dentystyczny w Ukrainie. Ale on na powołanie nie czekał, zgłosił się na ochotnika. Miał 28 lat.

Jedz i uważaj na siebie

Po miesiącu szkolenia został starszym sierżantem w 110 brygadzie wojsk terytorialnych. Wiedział, że się martwię, więc starał się mnie uspokoić, kiedy tylko mógł. Często tracił łączność. Pamiętam, że 1 kwietnia, kiedy wróciłam do domu, zaczęła wyć syrena. Zrobiłam kanapki i napisałam o tym do Iwana. Odpowiedział: „Dobrze, słońce. Jedz i uważaj na siebie”. To była ostatnia wiadomość od niego. Zginął nazajutrz, 2 kwietnia 2022r. Jego przyjaciel napisał mi: „Bardzo mi przykro, jego już nie ma”. Prawdopodobnie to była jedna z jego pierwszych bitew. Byli pod ostrzałem moździerzowym, powiedziano mi, że było „bezpośrednie trafienie”. Szukali jego ciała przez bardzo długi czas.

Nie poszłam na identyfikację. Wiedziałam, że nie ma czego rozpoznawać. Nie chciałam go tak zapamiętać

Iwan został pochowany 10 dnia po śmierci. Byłam jak ameba. Nie mogłam ani jeść, ani spać. Pierwsze sześć miesięcy było jak mgła.

‍

Służba zamiast żałoby

Postanowiłam iść na front. Nie mogłam już żyć i pracować, jak dawniej.

Zdawałam sobie sprawę, że jeśli wstąpię do wojska ze stopniem oficerskim, będą mnie lepiej traktować.

Wybrałam Narodowy Uniwersytet Obrony Ukrainy w Kijowie. Rodzina nawet nie próbowała mnie od tego odwieść, bo jak powtarzał mój tata, zawsze byłam upartym dzieckiem. A ja po prostu wiedziałam, czego chcę. Studia ukończyłam ze stopniem młodszego porucznika, nauczyłam się pilotować drony. Zostałam dowódcą plutonu uderzeniowego bezzałogowych statków powietrznych, pod komendą miałam 14 ludzi. Nie było łatwo skompletować ten oddział. W systemach bezzałogowych brakuje odpowiednich ludzi.

Podczas selekcji zwracaliśmy uwagę na tych, którzy wiedzieli już coś o orientacji przestrzennej, potrafili korzystać ze sprzętu i znali się na komputerach

Plusem była choćby minimalna znajomość języka angielskiego, bo czasami musisz przeczytać instrukcję, by dostosować okulary do sterowania dronem. Na początku rekrutowaliśmy ludzi, a następnie zastanawialiśmy się, do czego mogliby się przydać. Zdarzało się jednak, że rekrutowaliśmy kogoś, a ten zakładał gogle i dostawał zawrotów głowy. Ludzie, którzy byli w moim plutonie, mieli doświadczenie wojskowe, walczyli w rejonie sumskim. Najstarszy żołnierz miał 50 lat, najmłodszy 18. Na początku traktowali mnie z rezerwą, w końcu miałam wtedy 24 lata. Musiałam zdobyć ich zaufanie i szacunek. Chłopaki myśleli, że będę zajmowała się tylko dokumentacją i nie będę jeździła na misje bojowe. Ale później dobrze nam się współpracowało. Byłam najlepsza w nawigowaniu w przestrzeni.

Kiedy unosiłam drona w niebo, mogłam dokładnie określić rodzaj terenu. Ale nie lubiłam mieć do czynienia z amunicją. W tamtym czasie w załodze nie było saperów, piloci musieli więc sami montować do dronów ładunki wybuchowe. Zdarzało się, że dron wracał z amunicją, a to stanowiło zagrożenie dla naszych ludzi. Kiedy zaczynałam latać, wszędzie brakowało dronów. Czasami musiałam kupować je za własne pieniądze.

W zeszłym roku, w moje urodziny, zorganizowałam zbiórkę. Zebrałam pół miliona hrywien, które przeznaczyłam na zakup dronów dla mojej jednostki

Na froncie nasz pluton zapewniał wsparcie ogniowe z dronów – na przykład zeszłego lata podczas kontrofensywy w sektorze orichiwskim, między wsiami Werbowe i Robotyne. Nasze pozycje znajdowały się 6-8 km od wroga. Byliśmy bombardowani, a Rosjanie mieli ziemianki wzmocnione betonem, w które artyleria nie mogła trafić. Dlatego zrzucaliśmy z dronów granaty. Podczas szturmów używaliśmy dronów do śledzenia własnych i obcych wojsk.

Najbardziej nie lubiłam nocnych patroli. To bardzo ryzykowne, bo na linii frontu obowiązuje zasada: żadnych włączonych świateł.

Niedawno podjęłam obowiązki oficera wydziału współpracy cywilno-wojskowej 10 Korpusu Armijnego. To stanowisko w sztabie. Drony są interesujące, ale ta nowa dziedzina pracy interesuje mnie nie mniej. Teraz będę zajmowała się zaginionymi i martwymi żołnierzami. Wiem, jak to jest szukać człowieka, gdy ktoś zgłosi jego zaginięcie. Musisz być w stanie uspokoić rodzinę żołnierza i wyjaśnić, co się dzieje. Rozumiem, że mogę pomóc innym żyć dalej.

Nigdy nie mów: „Przyjmij moje kondolencje, trzymaj się” ludziom, którzy stracili kogoś bliskiego. Tonie pomaga

Lepiej po prostu słuchać, milczeć lub powiedzieć: „Jeśli potrzebujesz pomocy, zawsze znajdę dla ciebie czas”. Ludzie muszą zrozumieć, że mają wsparcie. 25 marca 2023 roku, rok po śmierci Iwana, straciłam ojca. Byli niedaleko Bachmutu, dostali się pod ostrzał artyleryjski. Odłamki trafiły go w głowę i plecy.

Mam 24 lata, ale mentalnie 40

Mój znak wywoławczy to „Blast” –czyli eksplozja. To także ksywa mojego Iwana na Instagramie. Nie wiem, dlaczego taką wybrał. Nawiasem mówiąc, w jego akcie zgonu jako przyczynę śmierci podano właśnie eksplozję.

Mam 24 lata, ale mentalnie czuję się na 40. Pewien ksiądz podczas spowiedzi powiedział mi: „Dlaczego trzymasz się tego życia, jeśli ono nie jest tym, co Bóg dla nas przygotował?”. Teraz traktuję życie jako miejsce, w którym jesteśmy testowani, sprawdzani przez różne, nawet przerażające, sytuacje. Postanowiłam żyć i walczyć za dwoje.

Do mojego nazwiska „Czuczman” dodałam Iwanowe – „Mynio”. I nawet jeśli kiedyś wyjdę za mąż, tego nazwiska nie zmienię. Bo odziedziczyłem je po dwóch wspaniałych mężczyznach, którzy mnie ukształtowali: po moim ojcu, który dał mi twardy charakter, oraz po Iwanie, który uczynił mnie dobrym człowiekiem.

Ta wojna się skończy, ale nieprędko, bo mamy katastrofalny niedobór ludzi. Nie mamy kim zastąpić tych, którzy zginęli, dostali się do niewoli lub zostali ranni. Skompletowanie14-osobowego zespołu zajęło mi sześć miesięcy. Musimy być realistami. Nie powinniśmy przymykać oczu na to, co się dzieje.

Ludzie uczą się żyć z wojną. Niestety, to nasze dzieci ją zakończą

Rozejm to nie zwycięstwo

Dla mnie zwycięstwo jest wtedy, gdy każda rodzina mówi po ukraińsku. Kiedy w kraju nie będzie zdrajców i wszyscy zdadzą sobie sprawę, ilu ludzi zginęło po to, byśmy mogli żyć w wolnym kraju. Wcześniej, podczas ATO, mówiłam, że możemy oddać tę ziemię w Donbasie, byle tylko ludzie nie ginęli. Nie zdawałam sobie sprawy, z jakim wrogiem walczymy, że on się nie zatrzyma i pójdzie dalej.

Teraz, gdy na tej ziemi zginęło tak wielu, w tym moi najbliżsi, bardzo trudno jest ją oddać. Dlatego musimy walczyć.

Mam pragnienie, by na zawsze pozostać dobrym człowiekiem. Bardzo się martwię, że mogę stracić siebie. Chcę, żeby mój tata i Iwan, którzy są teraz w niebie, byli ze mnie dumni. I zrobię wszystko na tej ziemi, by mieć prawo pójść do nieba i spotkać się z nimi. Proszę Boga o wytrwałość i siłę.

Mam też wielkie marzenie, aby adoptować trójkę dzieci. Jest wiele sierot, które straciły domy i rodziców podczas inwazji.

Nie ma znaczenia, czy będą nazywać mnie mamą. Mogę być ich przyjaciółką, siostrą. Najważniejsze jest pomóc im w życiu

I chcę, żeby Ukraińcy trochę zmienili swoją mentalność, bo czasami jest ona dobra, a czasami nie. Chcę, abyśmy stanęli w obronie siebie nawzajem, by wszyscy bronili Ukrainy. I by nikt nie mówił: „Nie urodziłem się dla wojny”. Ja też się dla niej nie urodziłam, ale nie chcę żyć pod rosyjską flagą.

Nie dlatego umieramy.