Siedem warszawskich premier teatralnych, które warto zobaczyć w grudniu

Przemoc. Obojętność. Wstyd. A może wstyd rodzi się z obojętności wobec przemocy? Albo jest reakcją na przemoc i własną obojętność wobec niej? Przemoc to przecież ból i strach, często także śmierć. Kto chciałby dobrowolnie zanurzyć się w czymś takim? A nawet o tym pomyśleć?

Pięćdziesiąt pięć minut bólu i wstydu, pulsujących w ciele od pierwszych dźwięków „Szczedryka”, którym zaczyna się spektakl, aż po wybawcze, wręcz uzdrawiające słowa jednej z bohaterek: „Ta wojna uczy mnie kochać”. W rzeczywistości w spektaklu „Matki. Pieśń na czas wojny” nie ma bohaterek – a może każda z 21 uczestniczek jest bohaterką? Każda wnosi swoją historię w kilka zdań lub nawet kwestii, w pieśń śpiewaną w swoim języku, w strój czy krok. Jakże one różne! A jak wiele je łączy!

Pierwsze zawstydzenie pojawia się na początku spektaklu, gdy na scenie stoją kobiety w różnym wieku, a głos z offu opowiada, czym jest gwałt w czasie wojny. O tym, że ta forma przemocy jest zazwyczaj publiczna, bo ma świadków; niszczycielska, bo trauma po niej prowadzi nawet do pragnienia śmierci; wieczna, bo przekazywana genetycznie jako trauma kolejnym pokoleniom... Napięcie, strach, chęć ucieczki z sali, a jednocześnie paraliż – tak trudno usłyszeć te słowa, nie mówiąc już o zagłębieniu się w ten ból.

One stoją i patrzą na widownię. Najmłodsza ma 10 lat. Pozostałe – młode, dorosłe, dojrzałe, starsze. Mówią w trzech językach – ukraińskim, białoruskim i polskim. To ich języki ojczyste. Śpiewają w nich, recytują wiersze. Mówią nie tylko o tym, że „nie da się uciec, nie można odwrócić wzroku od cierpienia i bólu i przeskoczyć na memy, koty i psy”. W tle sceny wyświetlane są napisy, więc mimowolnie słowa zostają również przeczytane. Ich głosy wbijają widza w fotel. A potem rozbrzmiewa pieśń o jaskółce, która w rzeczywistości nie jest jaskółką, lecz matką – ale nawet ona nie może ochronić przed bólem i śmiercią...

Jednak jeśli spojrzeć na wojnę, nie odwracając wzroku, i chociaż na chwilę zastanowić się nad historiami o gwałtach, to już wystarczy, by nie być obojętnym.

Reżyserka i aktorki stworzyły wielowarstwowe dzieło, swoisty przepis na terapeutyczną praktykę: kiedy najpierw, w sposób asocjacyjny, bez szczegółów i zanurzenia, tworzy się pole traumy, a potem za pomocą prostych prawd – rad czy wskazówek – proponuje się jej uzdrowienie.

Każda scena spektaklu to osobna emocja o wojnie, którą pokazują aktorki. Gdy w pierwszej opowiadają o gwałtach, wydaje się, że dalej nie może być gorzej. A jednak jest gorzej. Bo jeśli od gwałtu można się zdystansować – „to mnie nie dotyczy” – to od niecierpliwości wobec wojny czy jej ignorowania już nie.

Stawiają widza przed faktem: oto wojna i oto twoja reakcja na nią. Jaka ona jest? Skłamać przed samą sobą nie sposób. Odpowiedź staje się uzdrowieniem. Jeśli jestem obojętna wobec wojny, mogę to zmienić, rozumiejąc swoje reakcje, oczekiwania i możliwości. Jeśli wojna dominuje w moim życiu – mogę się chronić, uświadamiając sobie własne granice.

„Matki. Pieśń na czas wojny” nazywane są dziełem artystyczno-politycznym. Myślę, że jest ono przede wszystkim terapeutyczne. Bo analizuje ból i cierpienie, które niesie wojna

Jego siła tkwi w tym, że w żadnym momencie spektaklu żadna z aktorek, nawet ta najmłodsza, gdy mama pisze na jej plecach flamastrem datę urodzenia, imię, nazwisko i numer telefonu, nie jest ofiarą. Tak, muszą uciekać przed wojną, tęsknią za domem i utraconymi marzeniami, ale są żywe, otwarte i gotowe opowiadać o tej wojnie nie z pozycji ofiar, lecz z perspektywy godności i współczucia.

„Ta wojna uczy mnie kochać”. Głębia tych słów i przeżytego bólu, które za nimi stoją, wywołuje katharsis. Są tak przekonujące w swoich historiach – prawdziwych, niewymyślonych – tak szczere i bliskie, że od razu widzi się ich szczęśliwe życie tutaj, w Polsce. I w końcu można odetchnąć. To również iluzja, ale tak słodka dla serca – że przed wojną można się schronić, ocalić i żyć dalej swoim szczęśliwym życiem.

Pięćdziesiąt pięć minut wierszy, śpiewu i deklamacji, które dają szersze i głębsze zrozumienie wojny niż wszystkie wiadomości, artykuły i reportaże przez ponad tysiąc dni wojny. Bo stawiają w centrum wojny każdego widza. Po spektaklu nie można już pozostać tą samą osobą, którą się było przed nim. „Bo wojna nie ustaje, ładuje się na nowo”. I nawet kiedy się skończy, będziemy ją wciąż analizować, tłumaczyć sobie i przeżywać z tymi, którzy postanowili nie być jej ofiarami.

Zdjęcia: Festiwal Teatralny Boska Komedia

Najciekawsze premiery teatralne grudnia 2024 roku w Kijowie:

1. „Wojskowa mama”

14, 15 grudnia – Teatr Dramaturgów, ul. Petra Sahajdacznego 25

a także:

21 grudnia – Kijowski Akademicki Teatr Dramatu i Komedii na lewym brzegu Dniepru, prospekt Browarski 25

Teatr Lewego Brzegu połączył siły z Teatrem Weteranów w ramach projektu „Lewy, ++”. Współpraca zaowocowała sztuką „Wojskowa mama”. Sztuka jest dziełem weteranki Aliny Sarnackiej, a wyreżyserował ją Ołeksandr Tkaczuk.

Wystąpią tu nie tylko profesjonalni aktorzy, ale także weterani, którzy biorą udział w projekcie w ramach laboratorium teatralnego, w którym żołnierze uczą się dramaturgii i aktorstwa.

„Wojenna mama” to sztuka o wyborach, bólu i człowieczeństwie podczas wojny. Historia koncentruje się na medyczce, która ratuje życie towarzyszy broni, lecz musi poświęcić najcenniejszą rzecz – wychowanie swojego dziecka. To historia, w której okopy stają się domem, eksplozje codzienną muzyką, a humor pancerzem podtrzymującym na duchu. Ta sztuka jest głosem wojny i przypomnieniem, że zawsze jest wybór... A może go nie ma?

2. „Prometeusz skowany”

20 grudnia – Teatr im. Iwana Franki, pl. Iwana Franki 3

Sztuka oparta na klasycznej tragedii Ajschylosa to pierwsza produkcja Jokubasa Brazisa, współczesnego litewskiego reżysera, powstała specjalnie dla Teatru Narodowego im. Iwana Franki.

Brazis jest uczniem wybitnych artystów teatralnych – Eimuntasa Nekrošiusa i Oskarasa Korsunowasa. Zdobył uznanie na wielu międzynarodowych festiwalach. W przygotowaniu „Prometeusza” wzięło udział także kilku innych litewskich twórców, w tym scenograf i oświetleniowiec.

– Podczas wystawiania sztuk na Litwie świat poza murami teatru często znika. Tutaj – wręcz przeciwnie: strach, zagrożenie, syreny, kule ognia, zapach prochu strzelniczego i historie ludzi brutalnie budzą cię z letargu. Jesteś zmuszony usprawiedliwić swoje rzemiosło wszystkimi zmysłami, w przeciwnym razie umrzesz ze wstydu. Tak, strasznie tu być, ale strach szybko przeradza się w gniew – ogromne poczucie niesprawiedliwości, prometejski bunt – mówi reżyser.

3. „Orgia”

28 i 29 grudnia – Ukraiński Mały Teatr Dramatyczny, ul. Ołesia Honczara 33a

Mały Teatr Dramatyczny wystawia „Orgię” opartą na trzech sztukach Łesi Ukrainki: „Joannie, żonie Chusowa”, „Obsesji” – i „Orgii” właśnie.

Jak mówią artyści teatru, największa orgia odbyła się w Japonii i wzięło w niej udział 500 osób. Jako że zespół Dramatycznego jest nieliczny, by zbliżyć się do tej liczby, do udziału w spektaklu zaproszono aktorów z innych teatrów, studentów, a nawet chór. Zapowiada się intrygujące wydarzenie.

4. „Nieznajoma”

12, 13 i 21 grudnia – Teatr na Podole, Zejście Andrzeja 20 A, B

W Teatrze na Podole widzowie będą mogli cieszyć się romantyczną podróżą klasyka literatury ukraińskiej Mychajły Kociubynskiego. Sztuka oparta jest na jego opowiadaniu „Sen”.

To historia, która może przydarzyć się każdej parze. Kiedy szara rutyna życia rodzinnego zaczyna cię przytłaczać, jest bardzo prawdopodobne, że w twoich snach pojawi się poezja doskonałej miłości. Bohater cieszy się morskim krajobrazem w ramionach nieznajomej – ale czy sen może zmienić rzeczywistość? Czy można być szczęśliwym nie tylko we śnie? Romantyk Mychajło Kociubynski ma własną receptę na rodzinne szczęście...

5. „Szafranowa róża”

13-15 grudnia – Opera Narodowa, ul. Wełyka Wasylkiwska 53/3

Opera Narodowa Ukrainy prezentuje hiszpańską premierę – zarzuelę „Szafranowa róża”. Zarzuela to hiszpański teatr maskaradowy, w którym przeplatają się sceny mówione i śpiewane, zawierający elementy opery, pieśni ludowych i tańca.

Fabuła opowieści oparta jest na słynnych dziełach literackich: „Psie ogrodnika” Lope de Vegi i „Don Kichocie” Cervantesa. Nie zabraknie więc podróży, prawdziwej miłości i zazdrości. A wszystko to do muzyki hiszpańskiego kompozytora Jacinto Guerrero. Przedstawienie powstało dzięki wsparciu Ambasady Królestwa Hiszpanii w Ukrainie.

6. „Dziadek do orzechów Hoffmana”

25-31 grudnia – Opera Kijowska, ulica Meżyhirska 2

Wielka premiera w Operze Kijowskiej, która zapewni ukraińskim dzieciom spędzenie Nowego Roku w towarzystwie Dziadka do orzechów. Teatr oferuje nową interpretację słynnej bajki, łącząc klasyczne motywy z najnowszymi trendami. Oryginalną muzykę stworzył ukraiński kompozytor Iwan Nebesny, nadając legendarnemu dziełu świeże, nowoczesne brzmienie. Libretto napisał Artem Szoszin, reżyser spektaklu.

7. „Pippi”

28-29 grudnia – Teatr na Peczerskiej, ul. Mała Szyjanowska 5

Premierowy prezent dla kijowskich dzieci – nowe odczytanie opowieści o ekscentrycznej dziewczynce Pippi Pończoszance, którą wymyśliła szwedzka pisarka Astrid Lindgren. Przygody Pippi to prawdziwy klejnot światowej literatury dziecięcej.

„Co zrobić, gdy wszystko wydaje się rozpadać, a świat wali się na głowę?” – pomyślała pewnego dnia Pippi i natychmiast znalazła odpowiedź: „Musisz odwrócić go do góry nogami i chodzić na rękach!”. A potem pomyślała o tym jeszcze trochę i doszła do wniosku, że „tylko jednej rzeczy nie da się odwrócić do góry nogami – przyjaźni, bo to właśnie przyjaźń ratuje nas przed strachem i samotnością. No i jeszcze słodkie naleśniki”.

<span class="teaser"><img src="https://cdn.prod.website-files.com/64ae8bc0e4312cd55033950d/67559e118d22a3bf479432a8_%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%B83.jpg">„Przeczytaj także: 7 premier Teatru Warszawskiego, które warto zobaczyć w grudniu 2024 r.”</span>