Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy.
Jest uczestniczką projektu humanitarnego „Na tarczy”, żołnierką z grupy poszukiwawczej w regionalnych siłach obrony terytorialnej „Pivden”. Wraz z kolegami na terenach deokupowanych szuka ciał poległych żołnierzy. Przyznaje, że każda wyprawa jest wyjątkowa. Nie ukrywa jednak, że niełatwo jej było przyzwyczaić się do tej pracy – był strach i rozpacz, które musiała przezwyciężyć.
Kateryna Rotarenko opowiedziała nam o swoim życiu i pracy.
Śladami walk
Z zawodu jestem weterynarką, lecz nie pracowałam w swoim zawodzie. Przed inwazją wiodłam zwyczajne życie, łapiąc się różnych zajęć – i w sklepie z haftowanymi koszulami, i w zoo. Mając jakieś 25 lat uznałam, że czas znaleźć coś stałego – i zostałam kierowniczką projektu w międzynarodowej organizacji pozarządowej „Eurostrategia” z siedzibą w Odessie. Okazało się, że szef tego projektu, Leonid Ignatiew, mieszkaniec Odessy, prowadzi też kilka innych przedsięwzięć, w tym Centrum Historii Wojskowej „Pamięć i Chwała”. Od 2007 roku jego uczestnicy zajmują się poszukiwaniem i ponownym pochówkiem poległych w II wojnie światowej w regionie Odessy.
Kiedy zaczęła się inwazja, zespół „Pamięci i Chwały” został zaproszony do udziału w projekcie humanitarnym Sił Zbrojnych Ukrainy (SZU) „Na tarczy”. Chodziło o odnajdywanie i sprowadzanie do domu ciał żołnierzy poległych w wojnie w Rosjanami. Dołączyłam do nich. Na pierwszą misję, w lipcu 2022 r., do Basztanki w obwodzie mikołajowskim, która została wyzwolona, nie chcieli mnie jednak zabrać. Tłumaczyli, że to niebezpieczne. Pomogłam więc im tylko przygotować się do wyprawy.
Ale już we wrześniu 2022 r. pojechałam na misję do obwodu kijowskiego. Musieliśmy sprawdzić kilka miejsc, w których eksperci już co prawda pracowali, lecz nie wszystkie ciała zostały odnalezione.
Byliśmy częścią zespołu składającego się z przedstawicieli Sztabu Generalnego, przewodników z psami i saperów. Jeździliśmy do różnych miejscowości, podążając śladami walk. Jednak udało nam się wtedy odnaleźć tylko kilka kości. Tam po raz pierwszy zobaczyłam, jak wygląda terytorium, na którym toczyła się wojna.
Czy ty będziesz w stanie z tym żyć?
W październiku 2022 r., podczas wyjazdu do wyzwolonego Iziumu w obwodzie charkowskim, po raz pierwszy zobaczyłam ciała rosyjskich żołnierzy rozrzucone wzdłuż drogi. Leżały tam od prawie tygodnia i już zaczęły się rozkładać. Nadal nie potrafię opisać tego, co wtedy czułam. Jakaś mieszanka strachu i odrzucenia.
Mimo to zrobiłam wszystko, o co prosili inni członkowie ekipy. Przede wszystkim opisywałam markerami białe worki na zwłoki – data, lokalizacja...
Pierwsze, co rzuciło mi się w oczy, to ciała spalone niemal do kości, na które padał deszcz, nim je zabraliśmy. Tego zapachu nie da się opisać
Dopiero w samochodzie zdałam sobie sprawę, że cała się trzęsę. Smród był okropny i jakby za mną podążał, czułam go wszędzie. Byłam w szoku, nigdy wcześniej nie widziałam ciał martwych ludzi. Tak, miałam krewnych, którzy umarli, ale nigdy nawet nie zbliżyłam się do trumny, nigdy nie dotknęłam zmarłego. Przypomniałam sobie wtedy, że moja matka mówiła: „Żeby nie bać się zmarłego i nie śnić o nim, trzymaj go za nogę”. Jest taki przesąd. Więc na początku pracy dotykałam stóp zmarłego.
Pewnego wieczoru – to było w regionie Iziumu – gdy wróciliśmy do bazy, wszędzie było już ciemno. Chodziliśmy z latarkami. Poszłam pod prysznic. Gdy weszłam do kabiny i zasunęłam zasłonę, zdałam sobie sprawę, że się boję. Zamknęłam oczy i zobaczyłam to, na co patrzyłam przez cały dzień. Wtedy zapytałam siebie: „Katia, czy będziesz w stanie z tym żyć i w ogóle pracować?”.
Gdy w końcu jakoś udało mi się uporać z tymi myślami i uczuciami, praca stała się łatwiejsza. Pod koniec ekspedycji mieliśmy wiele różnych ciał – ciała, które leżały na powierzchni, ciała wykopane z ziemi i spalone szkielety z samochodów. Teraz, gdy jestem sama, nie mam już tego uczucia, że ktoś jest ze mną – choć pewnego razu, gdy byłam na służbie, mój czajnik sam się włączył. Do dziś nie wiem, co to było. Powiedziałam wszystkim, że może to duchy do mnie przyszły, ale potem dodałam: „No to usiądźmy i napijmy się herbaty”. Bo to już nie był strach.
Smucę się, gdy nikogo nie odnajdujemy
Nasza praca jest koordynowana przez Centralny Departament Współpracy Cywilno-Wojskowej Sztabu Generalnego SZU. To oni organizują grupy i określają czas trwania zadania – od tygodnia do kilku miesięcy. Starannie przygotowujemy się do każdego wyjazdu, starając się zebrać jak najwięcej informacji o miejscu, do którego jedziemy. Ważne, by wiedzieć, gdzie odbyła się bitwa, co działo się na danym obszarze. Trzeba się też dowiedzieć, w jakich okolicznościach zaginęli żołnierze. Przeczesujemy każdy pas lasu, każdy okop, wypuszczamy drony i sprawdzamy pola. Oczywiście zdarza się, że nikogo nie znajdujemy – to nas frustruje i wpędza w smutek. Jeśli informacje potwierdzają, że w danym miejscu były ofiary, wracamy tam więcej niż raz.
Skuteczność poszukiwań zależy też od pogody i pory roku. Kiedy trawa jest wysoka, niełatwo przeszukać każdy metr ziemi.
Ciężko pracować w upale, gdy wchodzisz do czołgu i zaczynasz zgarniać szczątki małą szufelką. Żelastwo nagrzewa się w słońcu, a ty musisz być skupiona. I wszystko w środku jest takie same. Szare.
Niektóre kości nie nadają się dobadań DNA, ale i tak je zbieram, bo muszę wszystko odzyskać i zwrócić. Nie możesz zostawić osoby, która zmarła, nawet najmniejszych jej szczątków. Trzeba je zabrać i przekazać rodzinie do pochówku
Najlepiej pracować zimą, kiedy nie ma trawy i wszystko jest widoczne. Czasami angażujemy w poszukiwania przewodników psów i przeprowadzamy wywiady z mieszkańcami. Dają nam wiele informacji o tym, gdzie i kiedy kto stał. Ale czasem jest też sporo plotek. Na przykład, że Rosjanie zwozili gdzieś ludzi ciężarówkami i ich zakopywali. Jedziemy to sprawdzić – a tam nic, nikt nawet łopaty nie wbił. Ale trzeba sprawdzić każdą informację. W grupie zawsze są saperzy, którzy idą pierwsi i badają obszar poszukiwań, bo zawsze jest niebezpieczeństwo. Większość czasu spędzamy w deokupowanym regionie Chersonia, który jest mocno zaminowany.
Procedura postępowania z ciałami jest taka sama, tyle że trafiają do różnych miejsc. Ciała żołnierzy ukraińskich – do zakładu medycyny sądowej, gdzie policja prowadzi dochodzenie w sprawie zabójstwa. Szczątki Rosjan przewozi się gdzie indziej, skąd po oględzinach są zabierane na wymianę. Odpowiada za to departament repatriacji.
Kim był żołnierz spalony na popiół
Kiedyś szukaliśmy ciała żołnierza. Znaliśmy w przybliżeniu miejsce, w którym został ranny, a potem zmarł. Towarzysze broni nie zdołali go zabrać podczas odwrotu, a gdy po niego wrócili, już go nie znaleźli. Za pierwszym razem nam też się nie udało, jednak pomogli miejscowi. Okazało się, że był ostrzał, w którym jego ciało zostało spalone niemal na popiół. Zidentyfikowanie go zajęło rok, zaangażowano wielu ekspertów, ale nie byli w stanie pobrać DNA – choć kości zostały wysłane do różnych laboratoriów. Jego tożsamość została ustalona tylko dzięki trójwymiarowej dokumentacji dentystycznej. Pochodził z regionu Odessy, wraz kolegą byliśmy na jego pogrzebie. To było dla nas bolesne – ale i radosne, bo nie został pochowany gdzieś jako bezimienny, lecz wrócił do swojej rodziny. A ta towarzyszyła mu w ostatniej drodze.
Czasami zwracają się do nas krewni zaginionych osób. Do mnie piszą w mediach społecznościowych. Jedyne, co wtedy mogę, to doradzić im, co i jak sami mogą robić. Większość takich próśb dotyczy zaginionych na linii frontu. Tyle że zespół poszukiwawczy tam nie pojedzie, bo możemy pracować tylko na terytorium oczyszczonym z okupantów i w miarę spokojnym. Operacje poszukiwawcze to nie ewakuacje.
Nikt nie chce uwierzyć w śmierć
Zawsze było mi trudno, gdy odnajdywałam na ciała młodych ludzi. Pamiętam, jak kiedyś w obwodzie chersońskim udało nam się zidentyfikować młode ciało tylko po nieśmiertelniku, na którym było imię i nazwisko mężczyzny. W Internecie natrafiliśmy na wpisy jego matki, szukała go. W takich momentach jest ci bardzo trudno. Rodzina szuka człowieka z nadzieją, a ty już wiesz, że on nie żyje.
Każdy taki post z apelem „pomóżcie go znaleźć” to pół na pół: albo nie żyje, albo jest w niewoli. Rodzina do końca ma nadzieję, że jest w niewoli
Nikt nie chce wierzyć w śmierć. Nawet jeśli są wszystkie dowody, nikt nie uwierzy, dopóki nie zobaczy ciała. Nikt nie chce pogodzić się ze stratą.
Dobro w najmniejszych rzeczach
Kiedy pracujesz ze śmiercią, zdajesz sobie sprawę, jak cenny jest każdy dzień życia, jakie to ważne robić wszystko na czas. Nawet najmniejsze rzeczy zaczęłam traktować w szczególny sposób, cieszę się nawet promieniami słońca na trawie. Często mówię bliskim, że ich kocham. Pochodzę z Odessy, więc po trudnych wyprawach, kiedy wracam, idę nad morze – chcę wtedy być sama pośród natury. W pamiętniku opisuję to, co czuję i widzę. Chcę zachować swoje myśli. To też daje mi jakąś siłę.
Planów na przyszłość jeszcze nie mam. Wiem tylko jedno: po wojnie będę nadal poszukiwać poległych. Wszyscy czekamy na ten czas, bo wtedy będziemy mogli pracować pełną parą. Każdego z naszych żołnierzy i żołnierek musimy sprowadzić do domu i pochować z honorami. To nasza misja.
Prezenterka, dziennikarka, autor wielu głośnych artykułów śledczych, które wadziły do zmian w samorządności. Chodzi również o turystykę, naukę i zasoby. Prowadziła autorskie projekty w telewizji UTR, pracowała jako korespondent, a przez ponad 12 lat w telewizji ICTV. Podczas swojej pracy odkrył ponad 50 kraów. Ale doskonałe jest opowiadanie historii i analizy uszkodzeń. Pracowała som wykładowca w Wydziale Dziennika Międzynarodowego w Państwowej Akademii Nauk. Obecnie jest doktorantką w ramach dziennikarstwa międzynarodowego: praca nad tematyką polskich mediów relacji w kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej.
Zostań naszym Patronem
Nic nie przetrwa bez słów.
Wspierając Sestry jesteś siłą, która niesie nasz głos dalej.
.avif)
.avif)
