Exclusive
20
min

Piękno po ukraińsku. O czym mówi nam biżuteria tworzona przez Ukraińców podczas wojny

Swego czasu była sekretarz stanu USA Madeleine Albright, jedna z najbardziej wpływowych osób w światowej polityce, używała biżuterii jako komunikatu: wybierając daną kosztowność, wyrażała swoje intencje w negocjacjach. Mówiła: „Czytajcie moje broszki, bo to jest jubilerska dyplomacja”. Dziś, w czasie wojny, jubilerzy tworzą biżuterię, która mówi światu o uczuciach i potrzebach Ukraińców

Тетяна Стахівська

Zmieniły się wartości, a wraz z nią biżuteria. Broszka „Rosyjska przyjaźń” autorstwa Tetiany Czornej. Zdjęcie: LANKA UJC

No items found.

Biżuteria jako manifest przeciwko wojnie

Wojna przeciwko Ukrainie zachęciła artystów do wykorzystywania swoich prac jako przesłania – na przykład by wyrazić swoje uczucia lub wezwać świat do wsparcia Ukrainy. Wpłynęło to również na jubilerów. Nawet ci rzemieślnicy, którzy nigdy wcześniej nie zajmowali się biżuterią polityczną, zaczęli tworzyć prace nawiązujące do wojny.

Do reprezentantów nowego trendu w sztuce tworzenia biżuterii, w którym jest ona manifestacją określonych treści, należy kijowski projektant i jubiler Denis Music.

Kolekcja biżuterii muzycznej Denis „Resistance”

Jego kolekcja „Opór”, nawiązująca do oporu Ukrainy wobec rosyjskiej inwazji, była już prezentowana na wielu europejskich forach branżowych. Została wykonana z ultralekkiego, supermocnego i superwytrzymałego tytanu – co mówi samo za siebie.

– Jedyną rzeczą, o której moim zdaniem należy teraz mówić za pomocą sztuki, jest wojna przeciwko Ukrainie. Kształt i materiały, z których tworzę biżuterię, podkreślają, że wściekłość daje Ukraińcom siłę do codziennej walki. Jej kolory reprezentują piękno i szczerość naszego kraju. Ta kolekcja opowiada o sile narodu ukraińskiego, a jednocześnie o jego życzliwości – wyjaśnia Denis Music.

Niedawno ukraińscy artyści założyli organizację LANKA, aby wzmocnić swój głos na świecie. Ukrainian Jewellery Community jest pierwszą organizacją pozarządową promującą współczesną ukraińską sztukę jubilerską na platformach międzynarodowych i w kraju.

Olga Komisarowa: „Miasto, które już nie istnieje”

Głównymi priorytetami LANKA jest stworzenie warunków do wymiany doświadczeń i ekspresji artystycznej między uczestnikami branży, wspieranie rozwoju artystów jubilerów i wzmocnienie ich konkurencyjności na rynku lokalnym i międzynarodowym.

Pierwszym przedsięwzięciem zorganizowanym przez LANKA był tegoroczny udział ukraińskich twórców w międzynarodowych targach rzemiosła i designu HANDWERK & DESIGN w Monachium. Po raz drugi, w 2024 roku, społeczność LANKA zaprezentowała wystawę „Odważ się żyć” – w ramach oficjalnego równoległego programu Lisbon Jewellery Biennial, poświęconego biżuterii politycznej.

Na wystawi 11 ukraińskich jubilerów – Anna Awic, Tetiana Czorna, Asia Gułak, Inesa Kowalewa, Julia Kleom, Olga Komisarowa, Wadim Logwinenko, Denis Music, Lisa Portnowa, Olga Radionowa i Olga Winogradowa – zaprezentowało swoje osobiste historie i doświadczenia.

Wystawa gromadzi artystyczne wypowiedzi odnoszące się do horroru i cierpienia, które przynosi wojna, do nienarodzonych żyć i skradzionego dzieciństwa, do siły ukraińskiego oporu. Autorzy dzielą się swoimi utraconymi marzeniami i przedstawiają warstwy narzuconych doświadczeń, które już na zawsze pozostaną w ich pamięci.

Biżuteria Tetiany Czornej wykonana jest z kawałków ogrodzeń zniszczonych przez rosyjską broń. Praca Olgi Komisarowej „Miasto, które już nie istnieje” przedstawia horror wojny, która niszczy całe miasta. Pośród tych doświadczeń kiełkuje nadzieja w postaci fantastycznych roślin i nowych form życia. Broszki „Seeds” Komisarowej są demonstracją tego kiełkującego z ruin życia.

Biżuteria Olgi Komisarowej

Asia Gułak tworzy glinianą biżuterię i rzeźby przedstawiające spekulatywne formy życia, które mogą pojawić się nawet w czasach wojny.

Dekoracje architektoniczne Inesy Kowalewej przypominają z kolei futurystyczne piękno przemysłowych krajobrazów Donbasu, skąd pochodzi artystka. W jej tytanowych konstrukcjach, rozświetlonych przez kamienie, można rozpoznać eleganckie budynki zakładów metalurgicznych, takich jak Azowstal. Kowalewa tworzy swoje biżuteryjne pomniki, marząc o przyszłej odbudowie ukraińskich miast.

„Megalopolis” Inessy Kowalewej

– Poprzez ten wspólny projekt, składający się z biżuterii-manifestu, chcemy uświadomić światu nie tylko straszne konsekwencje wojny, ale także odwagę Ukraińców, by żyć i tworzyć coś nowego. Wierzymy, że to właśnie ta odwaga i potrzeba tworzenia pomaga nam bronić naszej ziemi – mówi Kateryna Muzyka, kuratorka projektu.

No items found.

З 2000 року займається маркетингом, консалтингом і організацією культурно-освітніх проєктів у сфері дизайну, моди, фуд-дизайну, тренд-аналітики, сервіс-дизайну тощо. Співзасновниця щорічної міжнародної конференції Creascope creative business conference. Зараз працює над дослідницьким проєктом «Дизайн і мистецтво під час війни»

Wesprzyj Sestry

Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!

Wpłać dotację

„Kwiaty Ukrainy”, „Dwie siostry” i „Pod wulkanem” – trzy polskie filmy na jednym festiwalu. Ich obecność na tegorocznej imrezie była potrzebna. We wszystkich tych trzech filmach narodowe niuanse przeplatały się w tak zabawny sposób, że można się tylko zastanawiać, dlaczego polsko-ukraińskich koprodukcji jest tak mało, a jeszcze mniej – dobrych.

Adelina Borets, reżyserka „Kwiatów Ukrainy”, ukończyła wydział reżyserii Warszawskiej Szkoły Filmowej, a następnie kurs scenariopisarstwa w Szkole Wajdy i studia magisterskie w Szkole Filmowej im. Krzysztofa Kieślowskiego.

Jako że pochodzi z Mariupola, nie mogła pozostać z dala od zbrodni, których od zimy 2022 roku Rosjanie dopuszczają się w jej domu.

Producent filmu Hlib Łukianiec i reżyserka Adelina Borets

Chociaż jej „Kwiaty Ukrainy” nie są o Mariupolu, to są dla Ukrainy. Dokumentalny charakter tego filmu tylko dodaje mu wartości – „Dwie siostry” były filmem całkowicie fikcyjnym, a „Pod wulkanem” naśladował dokument. Czysty dokument to inny, mocniejszy i jednocześnie trudniejszy sposób mówienia o rzeczywistości.

Kino dokumentalne pozbawione jest możliwości kręcenia według gotowego scenariusza, jak to ma miejsce w filmach fabularnych. Nie da się wymyślić i przewidzieć życia ze wszystkimi jego możliwymi zwrotami akcji. Dlatego jeśli historia wybrana przez reżysera jako godna filmu zaczyna nabierać własnej, niewymyślonej fabuły, możemy już mówić o sukcesie.

A jeśli dodatkowo fabuła zyskuje wartościowe momenty i zwroty narracyjne, gdy pojawiają się postacie z własnymi historiami, pełnymi prawdziwego napięcia i dramatyzmu, to film staje się Filmem. Takich dzieł jest niewiele, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę to, że reżyserowi musi dopisać szczęście w trzech sprawach: a) znalezieniu odpowiedniej historii; b) posiadaniu w sobie odpowiedniej dozy cierpliwości, by czekać na jej rozwój; c) uzyskaniu pełnoprawnej fabuły ze znaczeniami, uogólnieniami i zakończeniem.

„Kwiaty Ukrainy” to właśnie taki szczęśliwie udany film, zrodzony z nadziei reżyserki na coś wielkiego.

W rzeczywistości na początku pomysł na ten film nie był taki jak ten, który rozwinął się podczas pracy nad nim. Historia 65-letniej Natalii, mieszkanki darnyckich [rejon Kijowa w okolicach stacji metra „Darnycja” – red.] slumsów, miała opowiadać o jej walce o miejsce pod słońcem i sprzeciw wobec przyszłych deweloperów.

Mieszkając w dole dawno temu wykopanym pod jakiś dom, zamieniła go w ogród pełen kwiatów, który latem kwitnie witalnym pięknem i siłą

Oczywiście, wraz z rozwojem Kijowa każdy kawałek ziemi stawał się coraz bardziej interesujący dla lokalnych latyfundystów i budowniczych – a tutaj jest dół, który był już przeznaczony pod budowę, tyle że porzucony i przypadkowo zagospodarowany przez spontaniczny akt samoosiedlenia. Nie mając podstaw prawnych do życia w otoczeniu wieżowców kijowskiej Darnycji, Natalia walczy o swoje prawa jako osoba, która już tu mieszka i już powołała wokół siebie do życia wiele roślin.

Ponadto mieszka tu jej dziwny przyjaciel (mąż?) o imieniu „Kotik”, chory i bezdomny. I jeszcze jeden mężczyzna (pomocnik), który pomaga Natalii w pracach domowych. Przychodzi też tutaj wnuczka Natalii. Wokół róże, ziemniaki i łąki – a obok opuszczone garaże, jakieś ruiny. I w tym wszystkim tkwi jej bajkowy dom w kształcie grzyba. W jednej ze scen Natalia mówi do kierowcy ciągnika wysłanego tu do wyburzenia wszystkiego, co się da: „Poczekaj, przyniosę solarium i spalę ci ten traktor”.

Natalia od razu staje się centralną postacią filmu – w nie tyle ze względu na jej specyficzne miejsce zamieszkania, ile z uwagi na osobistą charyzmę. Nie wygląda na 65-latkę, kopie w ziemi, sadzi kwiaty, bez przerwy gada, śmieje się, jak młoda kobieta, i opowiada o seksie. Jest prawdziwą fontanną emocji i słów – zarówno przy stole, prowadząc z zaangażowaniem rozmowy z mężczyznami czy ze swoją wnuczką, jak też rozmawiając o niepodległości Ukrainy, wolności i prawach.

Ma jakieś niesamowite, naturalne usposobienie, łączące siłę ciała z siłą ducha, z poczuciem humoru jako trzecim elementem w trójcy fundamentów jej życia

Gwałtownym zwrotem akcji i ratunkiem dla filmu przed monotonią jest początek inwazji Rosji na Ukrainę. O ile do tej pory można było sporadycznie reagować na żarty dziwnych ludzi i dziwny śmiech wiecznie pobudzonej Natalii w oczekiwaniu, aż w końcu coś się stanie – to od pierwszych pocisków, które spadły 24 lutego 2022 roku, następuje zmiana.

Natalia włazi do ciasnej i przerażającej piwnicy ze swoimi konserwami, przeznaczonej do ich przechowywania, a nie do ratowania życia podczas bombardowania. To jest początek prawdziwego filmu, a wszystko, co wydarzyło się wcześniej, było tylko lirycznym prologiem w oczekiwaniu na dramatyczne wydarzenia. Bohaterka uaktywnia się: wysyła swojego „Kotika” do Warszawy, odwiedza miejsca, w których zbombardowano domy, zapisuje się do obrony terytorialnej, zaczyna wyplatać siatki maskujące...

Jej życie, podobnie jak tło zdarzeń, wypełniają odgłosy wybuchów i syren, napięcie i telefony od córki i destrukcja otaczającej przestrzeni

Kalejdoskop wydarzeń całkowicie porywa ekran i duszę widza, który już został podbity przez bohaterkę i głęboko zaangażowany przez kompetentny montaż, bez długich ujęć, z krótkimi cięciami, dodatkowo udramatyzowany przez dynamiczną i nerwową muzykę zespołu DachaBracha.

Rok mija, jak w tytule filmu Kim Ki-duka: „Wiosna, lato, jesień, zima... i znowu wiosna”. Rok to prawdziwe życie, wypełnione wirem wydarzeń, wyraźnie ilustrującym wzloty i upadki człowieka. Adelinie Borets i jej zespołowi udało się znaleźć interesującego człowieka, dogadać się z nim i przejść przez to wszystko razem z nim, mimo wojny. A zakończenie filmu jest tak słoneczne – dosłownie – że „Kwiaty Ukrainy” stają się rodzajem nadziei nas wszystkich na radość ze zwycięstwa życia nad śmiercią.

Wszystkie zdjęcia: materiały prasowe

20
хв

Kino życia zwycięża śmierć

Jarosław Pidhora-Gwiazdowski

Lustrzane odbicia z początku i końca festiwalu nie są zaskakujące. To raczej przewidywalny, zrozumiały i pełen szacunku akt wdzięczności narodu ukraińskiego dla narodu polskiego, który na początku rosyjskiej inwazji masowo i bezwarunkowo pomógł milionom uchodźców z Ukrainy. Ta napaść mocno poruszyła również Polaków, dlatego na temat ukraińskiej imigracji nakręcili dwa filmy fabularne z rzędu (nie licząc dziesiątek dokumentów). Co więcej, jeden z nich, „Pod wulkanem” Damiana Kocura, został oficjalnie zgłoszony przez Polskę do Oscara.

I nic w tym dziwnego, bo migracja zmienia nie tylko migrantów, ale i tych, do których się udają, przez których ziemie przechodzą

Podobnie jak „Dwie siostry”, „Pod wulkanem” ma charakter metaforyczny, mimo swojej dosłowności. Oto rodzina Ukraińców, przebywająca na wakacjach na hiszpańskiej Teneryfie, pod zastygłym wulkanem, żyje w cieniu znacznie potężniejszego wulkanu: wulkanu wielkiej wojny, który eksplodował w Ukrainie. Ten wulkan zmienia wszystko, niosąc śmierć i zniszczenie.

Ukraińska rodzina z „Pod wulkanem” przebywa na wakacjach na Teneryfie. Tam 24 lutego 2022 r. dociera do niej wiadomość o wybuchu wojny

Wygląda na to, że reżyser Damian Kocur chciał nakręcić dokument, lecz stworzył paradokumentalną fikcję. Bohaterowie w rzeczywistości nie grają (w ścisłym tego słowa znaczeniu), a kiedy już grają, lepiej byłoby, gdyby tego nie robili. W pewnym momencie łapiesz się na tym, że myślisz o sztuczności wszystkiego, co widzisz, i nie jest to zbyt przyjemne. Bo artysta wcielający się w rolę ojca rodziny, Romy (Roman Łucki), wygląda jak kiepski aktor, jego żona Nastia (Anastazja Karpenko), nie gra w sposób znaczący. Ich młodszy syn Fiodor (Fiodor Pugaczow) to po prostu dziecko, a córka Sofia (Sofia Berezowska) w ogóle nie jest aktorką – ani grającą, ani umiejącą grać.

I tu przydaje się zmiana optyki: spojrzenie na film nie jak na film fabularny. Ten sposób filmowania, nawiązujący do dawnych filmów Jean-Luc Godarda, z jego „Do utraty tchu”, pozwala na inne spjrzenie, zamieniając to, co minimalnie fikcyjne, w to, co maksymalnie dokumentalne.

Bohaterowie tak naprawdę nie powinni być bohaterami, ale ludźmi, którzy muszą być sobą, a nie grać – zwłaszcza że zadanie postawione przez reżysera i scenarzystę umiejscawia aktorów w prokrustowym łóżku życia, gdzie mają własne imiona, a sytuacja dotyczy ich bezpośrednio jako Ukraińców

Prawdopodobnie większość dialogów to improwizacje na zadany temat. Dzięki temu pojawienie się Sofii jest przemyślanym posunięciem mającym na celu pokazanie jej autentyczności. W końcu Sofia zachowuje się jak typowa współczesna ukraińska nastolatka, z nieprzeniknioną pokerową twarzą, całkowitą obojętnością na innych, skupiająca się na smartfonie, Insta i koleżankach. Jest świadoma swojej nieatrakcyjności. Pociąga ją piękno, filmuje ocean, skaczących do niego chłopców i dziewczyny tańczące na rurze. Bez wyrazu, bez emocji, nie kłóci się z nikim, bo jest ukryta za swoim milczeniem i tylko rzuca piorunujące spojrzenia. To ona jest w centrum filmu, mimo że w rolach głównych występują Karpenko i Łucki. To właśnie Berezowska ujawnia sens wszystkiego. W jednym z epizodów, gdy sparaliżowana sytuacją rodzina w milczeniu skubie jedzenie w restauracji, Sofia pyta: „Dlaczego cały czas milczycie?”. I to jest manifestacja nastolatki, a nie logiki. Wiadomo, dlaczego milczą: bo są sparaliżowani. Ale przecież od tego są rodzice, starsi, doświadczeni ludzie, żeby wszystko poukładać.

Kocur celowo przesunął punkt ciężkości filmu na Sofię, której wiek, 16 czy 17 lat, jest punktem zwrotnym, jeśli chodzi o podejmowanie decyzji, zrobienie kroku naprzód
Fiodor i Sofja

Jej ojciec, choć decyduje się wywieźć rodzinę do Polski, a samemu wyjechać do Kijowa, by dołączyć do obrony terytorialnej, nie jest wsparciem dla pozostałych. Łatwo wpada w złość, kłóci się z krewnymi i przypadkowymi Hiszpanami, płacze w wannie i pije samotnie piwo w pubie. To jego córka niesie równowagę. Na początku jej naturalnym uczuciem jest ukryta nienawiść do Rosjan, a ciche prześladowanie przez nią jednego z Rosjan w hotelu wywołuje silne emocje wśród publiczności. Ale później uspokaja się, koncentrując własne uczucia w sobie. Dopiero czarnoskóry chłopak, który zaczyna ją podrywać, tworzy nowe akcenty, ujawniając jej ciekawość świata. Jego opowieść o niedawnej przeprowadzce z Afryki do Hiszpanii w poszukiwaniu lepszego życia i o obecnej tułaczce w tym życiu, która jest daleka od idylli, uwydatnia uczucia Sofii i główną ideę filmu: samotność, kiedy twoja ojczyzna jest gdzieś daleko, a ty jesteś tutaj, w miejscu, w którym tak naprawdę nie wiesz, gdzie jesteś, i nie wiesz, jak żyjesz.

Poprzedzające finał fajerwerki wyraźnie to podkreślają: dla niektórych ludzi, turystów lub miejscowych to jest święto. Ale dla migrantów to ból w uszach, oczach i sercach

„Pod wulkanem” opowiada o życiu po erupcji – ale gdy skały, popiół i lawa jeszcze do ciebie nie dotarły, a ty trwasz w bolesnym oczekiwaniu na to, co ma nadejść. Mała historia ukraińskiej rodziny, skurczonej przez wiadomości z ojczyzny, którą niszczy wojna, jest jedną z niezliczonych podobnych historii, historii przymusowych migrantów i przypadkowych ofiar, ludzi, którzy stracili swoją przeszłość i uporządkowane życie.

Jedyne, co mogą zrobić, to śpiewać piękne, tęskne pieśni, w czym Ukraińcy są dość podobni do Afrykanów. Tak właśnie robi czarnoskóry chłopiec, gdy przez telefon wyśpiewuje matce swój płacz migranta.

Wszystkie zdjęcia: Lizart Film Press

20
хв

Płacz migranta

Jarosław Pidhora-Gwiazdowski

Możesz być zainteresowany...

Ексклюзив
20
хв

Emocje wojny w metalu i kamieniu. Jak artyści reagują na wydarzenia w Ukrainie

Ексклюзив
20
хв

Naszej historii jeszcze światu nie opowiedzieliśmy

Ексклюзив
20
хв

Protezy na wybiegu to nie trend w modzie. To nasza nowa rzeczywistość

Skontaktuj się z redakcją

Jesteśmy tutaj, aby słuchać i współpracować z naszą społecznością. Napisz do nas jeśli masz jakieś pytania, sugestie lub ciekawe pomysły na artykuły.

Napisz do nas
Article in progress