Olena Bondarenko

Ołeksandra urodziła się i wychowała w ukraińskojęzycznej rodzinie w Doniecku. Wychowywano ją na osobę z charakterem i zasadami. Przeprowadziła się do Kijowa, ukończyła studia i wyszła za mąż.

- Moja matka mieszkała z ojcem przez całe moje życie. Zostałam wychowana w przekonaniu, że kobieta potrzebuje mężczyzny - mówi.

Teraz, mając 42 lat, Ołeksandra wygląda młodziej, z jej ruchów i wyrazu twarzy bije pewność siebie, przyciąga uwagę żywą energią.

- Bo całe życie robię to, co kocham - śmieje się. A kocha organizację harcerską Plast, dzieci, ludzi w ogóle - i ruch, dużo ruchu.

Wyszła za mąż z miłości. Mąż również pochodził z kręgów patriotycznych. Urodziła dwie córki - upragnione i ukochane. Mieszkali niedaleko Kijowa, we wsi Błystawica w powiecie buczackim.

Szanuję siebie - pożegnałam się z mężem

Mieszkali z mężem przez 15 lat, dopóki, jak mówi Ołeksandra, "nie poszedł na baby i nie zniknął na dobę".

- Wybaczyłam mu raz, ale kiedy przyłapałam go na zdradzie po raz drugi, spakowałam jego rzeczy do worka na śmieci i wyrzuciłam go za drzwi tego samego wieczoru.

Przez całe życie małżeńskie Oleksandra mieszkała w domu teściów. Natychmiast zadzwoniła więc do teściowej i powiedziała jej wprost: "Twój syn mnie zdradza. Wyrzuciłam go z domu. Czy będziesz mnie wspierać?".

Teściowa stanęła po stronie synowej: "To mój dom, możesz tu zostać. Jestem dumna, że moje dziewczynki nauczyły się szanować siebie". Oleksandra żyła dalej, pracowała - musiała, ze względu na dzieci. Ale w środku, jak przyznaje, była kompletnie zniszczona. Początek wielkiej wojny, jak mówi z goryczą, obserwowała "z pierwszego rzędu". Wieś Błystawica znajduje się kilka kilometrów od pasa startowego lotniska w Hostomlu. "Napastnicy machali do nas z helikopterów".

- Mój były mąż - mówi Ołeksandra - kiedy jeszcze nie byliśmy oficjalnie rozwiedzeni, wyjechał na Zakarpacie ze swoją kochanką.

Nawet nie pomyślał, że jego dzieci są pod okupacją, że możemy potrzebować pomocy. Jak można uciekać przed niebezpieczeństwem i zapomnieć o własnych dzieciach?

Nasze dziewczynki są jego kopiami, opiekował się nimi, zabierał je do lekarzy, uczestniczył w ich edukacji. A potem zerwaliśmy, a on ot tak stał się obojętny?

Ołeksandra opuściła okupowane tereny, gdy Rosjanie zaczęli strzelać do cywilów. Do małego samochodu zabrała matkę, dziewczynki, koty i plecak z rzeczami.

- Niczego nie braliśmy - wspomina Oleksandra - bo byłam pewna, że po drodze zostaniemy zastrzeleni. Kilka dni przed naszym wyjazdem na naszej ulicy, przede mną, rozstrzelali samochód z ludźmi. Cudem udało nam się uciec.

Siostra, która była już wtedy w Krakowie, zadzwoniła do Ołeksandry: przyjedź. Po długiej i trudnej podróży wszystkie cztery - ona, córki i matka - znalazły się w Polsce. Tydzień później rozpoczęła pracę w krakowskiej szkole, którą znalazła dzięki swoim znajomym. Znała polski, kiedyś studiowała na Uniwersytecie Lubelskim. Znajomych poznała, bo organizowała imprezy edukacyjne dla dzieci w Ukrainie.  

Randki z Polakami kończyły się na temacie Wołynia

Ołena Bondarenko: - Antyukraińska propaganda straszyła Polki takimi kobietami: młoda, wykształcona, piękna, na pewno zabierze ci pracę i ukradnie męża

Ołeksandra: Na szczęście nie spotkałam się z taką postawą. Ale naprawdę wychowano mnie w przekonaniu, że kobieta desperacko potrzebuje mężczyzny. Jestem więc w Krakowie, mieście wielonarodowościowym, otrząsnęłam się trochę ze stresu, mam pracę. I postanowiłam pójść na randkę.

Postawiłam sobie za cel wychodzenie raz w tygodniu, w każdą sobotę. Musiałam rozładować swój mózg. Każdego wieczoru przed pójściem spać zabraniałam sobie czytania wiadomości. Zamiast tego korespondowałam z mężczyznami.

OB: Spotykałaś się z Polakami?

О: Moja pierwsza randka była z Polakiem. Dopiero się poznaliśmy, a on od razu mi powiedział: "Mam piekarnię i zbieram dziewczyny uchodźczynie. Pracują dla mnie, a ja im pomagam". "Jak im pomagasz?" zapytałam: "W gospodarstwie domowym jako mężczyzna i przez usługi seksualne" - odpowiedział.

Na tej zasadzie zamierzał otworzyć swoją trzecią piekarnię. Był maj 2022 r., trwał główny napływ ukraińskich uchodźców do Polski.

Dzięki społecznościom kobiecym wiedziałam, że uchodźczynie regularnie otrzymywały podobne oferty: jesteś w obcym kraju, sama, biedna i nieszczęśliwa, zaspokój moje nietypowe pragnienia seksualne, a ja pomogę ci z pieniędzmi. Ukraińskie kobiety otrzymywały takie oferty na całym świecie, nie tylko w Polsce.

Oczywiście odmówiłam pracy w piekarni.

Moje kolejne spotkanie było również z Polakiem. Zaczęło się niewinnie, od herbaty. A potem jakoś przeszliśmy do tematu Wołynia... I prawie się pozabijaliśmy! Wtedy postanowiłam, że nie będę już chodzić na randki z Polakami (śmiech).

OB: A potem każdej nocy przeglądałeś Tindera?

О: Tak, ponieważ pisali mi, jaka jestem piękna, atrakcyjna, jak bardzo mnie pragną. Potrzebowałam tego.

Czasami spotykałam bardzo interesujących mężczyzn. Na przykład przez długi czas korespondowałem z Hindusem, który cytował mi niektóre ze swoich książek w stylu "Pieśni nad pieśniami"

Nie prosił o spotkanie, po prostu wysłał mi cytaty, a ja je przetłumaczyłam i odpisałam: "Wow, to świetne, daj mi więcej!". Byłam naprawdę rozkojarzona. Przy okazji poprawiłam jednak swój angielski.

Potem wykupiłam subskrypcję na Tinderze - dzięki niej możesz pisać do osoby, która ci się podoba. Szukałam ciekawych mężczyzn do rozmowy. Znalazłam na przykład klasycznego "survivalowca", wcześniej tylko o takich czytałam! Miał działkę w odległej wiosce w Tatrach, żył po swojemu, dostał nawet pozwolenie na broń. Podczas pandemii pracował zdalnie i cieszył się tym. Ale później zrobiło mu się smutno, więc szukał kobiety, która zgodziłaby się zamieszkać z nim w... bunkrze. Długo mnie zapraszał (śmiech).

OB: Jesteś romantyczna?

О: Jestem gotowa zrobić wiele dla romansu, ale nie w bunkrze. Z wampirem było ciekawiej. Pisał o sobie jako o dziecku nocy, wysyłał zdjęcia, na których jego oczy były albo zabarwione na czerwono -  soczewki albo w Photoshop. Zgrywałam się: "Och, zawsze marzyłam o tym, żeby stracić dziewictwo z prawdziwym wampirem i razem z nim biegać po dachach, zawsze na ciebie czekałam". Szybko się wkurzył, nie znosił tej gry (śmiech).

Ukraińcy chcieli barszczu i seksu

OB: Szukałaś zabawy czy związku?

О: Na Tinderze szybko zdałam sobie sprawę, że powinnam iść w dwóch kierunkach: szukać związków i nie wykluczać zabawy. Poznałam tak wielu interesujących ludzi! Na przykład Hindusa, który po raz pierwszy w życiu spróbował ze mną mięsa. Dla mnie, mięsożercy z ukraińskimi tradycjami smalcu, to była coś dziwnego.  

Szybko jednak odkryłam, że większość obcokrajowców szukających kobiet chce, by ich obsługiwano. Byłam już mężatką i nie widziałam potrzeby, by znowu pakować się w coś takiego. Szukałam związku opartego na partnerstwie: "przyniosę ci mewy do łóżka, a potem ty przyniesiesz mi mewy". Większość mężczyzn, których spotykałam, nie było na to gotowych. W szczególności Ukraińcy.  

Europejczycy kamuflowali swoje poszukiwania pokojówki romantyzmem. Ukraińscy mężczyźni mówili na pierwszej randce: "Przyjdę do ciebie na barszcz i seks". Byli to głównie faceci, którzy wyjechali przed wojną i teraz cieszyli się, że przyjechało do nich wiele samotnych kobiet. Liczyli na to, że dostaną nagrodę za samo to, że istnieją. Z czasem musieli spiuścić z tonu - bo konkurencja. A różnica, nawet w wyglądzie, między ukraińskimi mężczyznami a obcokrajowcami jest duża. I nie na korzyść Ukraińców.

OB: Więc umawiałaś się z kimś dla czegoś więcej niż tylko zabawa?

О: Związek typu friends with benefits [seks bez zobowiązań - red.] z Hindusem. Miło nam się rozmawiało, opowiadał mi o Indiach, bogactwie indyjskiej kultury i gotował indyjską pizzę. Byliśmy razem przez cztery miesiące. A potem został przeniesiony do Wrocławia do pracy. Zapytał mnie, czy będę za nim tęsknić. Nic nie poczułam. Wtedy po raz pierwszy zdałam sobie sprawę, że coś jest ze mną nie tak.

OB: Miałaś jakieś korzyści z tych randek?

О: Spotykałam się też z Turkiem. Jest socjologiem i szybko znaleźliśmy wspólny język. Z Hindusem znacznie poprawiłam swój angielski, a z Turkiem mogliśmy rozmawiać godzinami.

Spotykaliśmy się przez trzy miesiące, a potem zaczął mówić, że pragnie poważnego związku i małżeństwa. Wyjaśniłam, że nie chcę wychodzić za mąż, ale mnie nie słuchał. Sprawdził formalności w konsulacie i złożył oficjalną propozycję. Odmówiłam, bo kiedy ktoś nie słyszy twojego "nie" na początku związku, nie usłyszy go w przyszłości. I wróciłam na Tindera.

Dwudziestolatkowie obiecują dużo seksu i fajerwerki orgazmów

OB: Kto tym razem?

О: Przerzuciłam się na Włochów i Francuzów. Przy Włochach okazało się, że cały ten mój angielski na nic, bo oni nawijają jak YouTube na podwójnej prędkości. Ale jest z nimi łatwo i przyjemnie. Z Francuzem łączyła mnie intymność, fizycznie był nzachwycający - na brzuchu miał kaloryfer! Zadbany, przystojny, Francuz jak z żurnala. Ale zapomniałam o nim, gdy tylko go zostawiłam. Wtedy postanowiłam zadbać o siebie i poszłam do psychologa z pytaniem. Gdzie są moje emocje? - pytałam.

OB: I co powiedział psycholog?

О: Wyjaśnił mi, że stres i to, co widziałam, odłączyły moje emocje od umysłu. Niektórzy ludzie żyją z tym przez całe życie i jest to dla nich normalne. Ale nie dla ludzi tak ekspresyjnych jak ja. Ciężko pracowaliśmy. Po kilku sesjach pierwsza od półtora roku łza spłynęła mi po policzku. Wtedy poczułam jeszcze większą potrzebę zrozumienia siebie.

Dzieci pojechały na obóz, a ja miałam tydzień spokoju. Francuz zaproponował mi wspólne wakacje w Hiszpanii. Odmówiłam. Potrzebowałam tego tygodnia, żeby pobyć sama. W całym domu porozstawiałam pudełka z detalami miasta dla Muminków - uwielbiam Muminki! - i czułam się niesamowicie podekscytowana. Wychowano mnie tak, bym tłumiła swoje pragnienia ze względu na męża i dzieci. I oto jestem, po raz pierwszy od dziesięcioleci, sama ze sobą!

I wtedy pojawia się Francuz i krzyczy: "Wiem, że mnie zdradzasz, dlatego odmówiłaś wyjazdu ze mną na wakacje!". Zapraszam go do środka, on wchodzi i od razu od drzwi widzi rozłożone detale: tu schnie ściana bajkowego miejskiego domu, tam dach. Był wściekły: "Wymieniłaś mnie na TO?" Byłam taka zła, że tak pogardliwie określił moje hobby! To był koniec naszej znajomości.

W międzyczasie wygasła subskrypcja na Tinderze, a inne platformy randkowe pokazały swoje męskie dno. Miliard ofert, a wszyscy chcą, żebyś spotkała się z nimi w pracy w szpilkach i seksownych majtkach.

Na Badoo nie ustawiłam limitu wieku i zaczęli do mnie pisać dwudziestoletni chłopcy. Obiecywali dużo seksu, fajerwerki orgazmów i "masaż u ciebie", bo nie mieli własnego kąta. I tak znalazłam ukraińskiego chłopaka, marynarza, 28 lat.

OB: I co z tym Ukraińcem?

О: W końcu zdecydowałam się na wielkie pływanie. W pracy sytuację miałam stabilną, moje emocje wracały. Chłopak tak pięknie pisał, jakby korzystał z czatu GPT. Spotkaliśmy się i okazało się, że to taki inteligentny facet w prawdziwym życiu. Wyjaśnił, że był marynarzem. Był na morzu, gdy wybuchła wojna. Teraz nadal pracuje i przekazuje darowizny. Był słodki, opiekuńczy, poznał moje dzieci, moją mamę, moje koty... i nie bał się.

OB: Nadal się spotykacie?

О: Tak, od kilku miesięcy jestem w nim zakochana jak nastolatka. Chodzimy, trzymając się za ręce, całujemy się na przystankach autobusowych... I jestem z tego powodu bardzo szczęśliwa. Moje uczucia powróciły. Teraz muszę całkowicie zanurzyć się w miłości. On niedługo wypływa w morze, a ja zostanę w domu. Będę oglądać głupie filmy o miłości, jeść czekoladę i płakać. A potem, zgodnie z moim planem odzyskania uczuć, będę musiała moralnie dojrzeć do roli dorosłej kobiety i być w stanie zbudować dojrzały związek.

OB: Będziesz gotowa ponownie wyjść za mąż?

О: Nie sądzę. Ogólnie rzecz biorąc, małżeństwo jest potrzebne, aby mieć wspólne dzieci i ochronę prawną. A co jeśli nie planujesz już mieć dzieci?

Wiele uchodźczyń ma podobne myśli. Od dzieciństwa uczono nas, że mężczyzna, nawet zły, musi być obok, bo kiedy jesteś sama, coś jest z tobą nie tak.

A tutaj nasze kobiety, które wyjechały za granicę ze swoimi dziećmi, zaczęły życie od zera na własną rękę i upewniły się, że nie potrzebują żadnego mężczyzny. Kobieta może nie tylko przetrwać sama. Może odbudować swoje życie, wychować dzieci, poradzić sobie ze wszystkim sama i mieć czas dla siebie!

Tak, bywa ciężko, ale i tak łatwiej niż z bezużytecznym mężczyzną.

Na Ukrainie kobieta z dziećmi jest obywatelem drugiej kategorii z przyczepą. A na Zachodzie jesteś przede wszystkim kobietą. Moja matka, moje dzieci, moje koty nie były ciężarem dla Turka, kiedy chciał się ze mną ożenić. Kiedy pojechałam do Paryża w interesach, Francuz zdziwił się, że zabieram tylko jedną córkę. Wyjaśniłam, że zabranie obu było dla mnie zbyt kosztowne. "Rozumiem, że twoje serce pęka jako matki" - powiedział i zaoferował mi pieniądze na zabranie ze sobą drugiego dziecka. Nie sprawiał wrażenia, że istnieję tylko dla jego przyjemności.

Hindus pomógł mi szukać mojej córki, która się zgubiła! Jesteśmy w trakcie randki, jestem już w bieliźnie, przytulamy się, a potem dzwoni moja matka: "Dziecko zniknęło!". On natychmiast się ubiera: "Idziemy szukać!".

Próbowałam spotykać się z Białorusinem, uchodźcą politycznym. Był wspaniały, ale nie chciał nawet słyszeć o moich dzieciach. To było tak, jakbyśmy mieli istnieć w próżni.

Nauczyłam się myśleć o sobie jako o wartościowej kobiecie, przeanalizowałam historie innych uchodźczyń. I nie pojmuję, po co byłby mi mężczyzna na stałe. Źli mężczyźni stwarzają tylko problemy, wymagają obsługiwania i kradną czas. A dobry... znajdź takiego, jeśli potrafisz.

‍

Mój pastor mnie rozgrzeszył

Z bohaterką tego artykułu poznałyśmy się w 2014 roku na szkoleniu wojskowym. Cicha i pozornie spokojna 23-latka przyciągała uwagę starannością i zaangażowaniem. "Doskonałość nie ma granic", – żartowała. Chodziła jednocześnie do kościoła baptystów i szkoły snajperskiej Dzikie Pole. Mówiła, że chce iść na wojnę, bronić kraju.

Kościół był przeciwny – powiedzieli jej, że wierzącemu nic do wojny. Dopiero w 2016 roku trafiłą na pastora, który przyznał, że tak, wierzący może chwycić za broń i walczyć. Biblia tego nie zabrania, ale trzeba prosić o błogosławieństwo i żyć w zgodzie z Bogiem. - Jeśli nie możesz przeznaczenia uniknąć, to idź z Bogiem – powiedział pastor.

–Tak też zrobiłam – mówi Kukułka. – Cieszyłam się, że otrzymałam potwierdzenie, że mogę robić to, do czego czułam powołanie.

Swój pseudonim Kukułka wybrała, zainspirowana pracą fińskich snajperów, którzy strzelali z drzew [podczas wojny zimowej 1939-1940 –autor]. Podobały się jej również zdjęcia kukawki kalifornijskiej. - To taki mały ptaszek - wyjaśnia dziewczyna, sama drobna i niska. – Bardzo zabawny, z krótkimi nóżkami, prawie nie lata, ale jest dobrym biegaczem. Może przetrwać na pustyni w zimne noce.

Olena Bondarenko: – Dlaczego musisz być na wojnie?

Kukułka: Dręczyło mnie sumienie. Byłam na Majdanie i czułam, że robię słusznie. Potem, w 2014 roku, pojechałam na Krym jako fotoreporterka, zaczęła się wojna na Donbasie. Chciałam być fotografką wojenną, dokumentalistką filmującą historie o wojnie i żołnierzach w okopach. Ale trudno mi było pracować przez służby prasowe i konieczność uzyskania pozwoleń. Jest to trudne teraz, trudne było i wtedy. Bardziej zaradni docierali do pożądanych miejsc dzięki przyjaciołom i znajomym. Ja jestem introwertyczką, nie mam wielu przyjaciół, trudno mi było pracować w tym trybie. Ale musiałam coś robić. Zdecydowałam się zostać żołnierką.

Uczyłam się wszystkiego, co mogłam. Byłam wszędzie, gdzie tylko się dało. W 2014 roku przeszłam szkolenie w URA (Ukraińska Armia Rezerwowa – autor). Potem poligon Dzikie Pole. Strzelaliśmy ze wszystkiego co wpadło w ręce. Potem kupiłam własną broń, Mossberg Patriot kaliber 308 i kontynuowałam naukę.
Nauczyłam się precyzyjnego strzelania.

OB: Patrzenie przez obiektyw kamery i lunetę snajperską to różne rzeczy. Zwłaszcza, że nie strzelasz w kierunku, jak piechota, lecz precyzyjnie w cel.

К: Szczerze mówiąc, nie widzę większej różnicy. To jest okłamywanie samego siebie. Jeśli jesteś żołnierzem na wojnie, to zabijasz innych ludzi. Musisz być ze sobą szczery i to zaakceptować. Nawiasem mówiąc, artyleria zabija znacznie więcej ludzi niż snajper. Każdy żołnierz zabija. To normalne na wojnie. Chciałam być snajperką. Przeanalizowałam swój zestaw cech, które mogłyby się przydać na wojnie. Nie mogę obsługiwać artylerii, nie mogę nosić ciężkich pocisków przez długi czas. Ale mogę dużo chodzić. Mogę nosić plecak. Potrafię celnie strzelać.

Czy dziewczyny potrafią strzelać?

Kukułka wstąpiła do wojska w 2016 roku.

Najpierw w jednostce mobilizacyjnej powiedzieli mi, że kobiety nie mogą ubiegać się o stanowisko snajpera – mogą się uczyć medycyny lub iść do kuchni. Nie czułam pociągu do medycyny. Nie chciałam iść do garów. Ale w ciągu zaledwie kilku miesięcy wszystko się zmieniło. W sierpniu dostałam telefon – już byłam potrzebna jako snajperka (uśmiecha się).

24 lutego 2022 roku Kukułka przybyła do jednostki mobilizacyjnej o siódmej rano. Nie mogła się już dostać do swojej 58. brygady, ponieważ ta znajdowała się w sektorze zaciętych walk. Trafiła do 72. brygady, niedaleko stolicy.

Dziewczyna wspomina 72. brygadę jako wielkie nieporozumienie. To tutaj po raz pierwszy zetknęła się z postawą, że kobieta w wojsku to zło. W brygadzie panowało przekonanie, że dziewczynom należy darować kwiaty, przepuszczać w drzwiach, podawać rękę, nie dawać broni i trzymać na drugiej linii.

– Nigdzie cię nie puścimy, – mówili doświadczonej snajperce, rzekomo zatroskani. – Najgorsi i najlepsi mówili to samo – wspomina Kukułka. – Mówili, że nie mogą pozwolić mi wyjść na linię boju, bo co będzie jeśli kobieta umrze im na rękach. To było irytujące.

OB: Z pewnością nie tylko tak mówili.

К: Przykładów jest wiele. Pojechałam kiedyś na poligon, by przystrzelać SVD [karabin wyborowy Dragunowa – autor].  Strzelałam do płyty o wymiarach 25 na 30 cm. Oczywiście trafiłam, usłyszałam charakterystyczny dźwięk, ale płyta była dobrze zamocowana i utrzymała się. – Nie wierzę, że trafiłaś – mówi kierownik strzelania. – Nie sądzę, żeby dziewczyny umiały strzelać.

Innym razem na poligonie kierownik natychmiast zawołał: "Wszystkie kobiety do mnie!". Było nas aż dwie.
– Jazda, pokazywać – mówi – że nie na darmo wam płacimy, rozłóż i złóż karabin! Podobne szpilki wbijali na każdym kroku.

Jakoś pojechałam z towarzyszem broni, aby pomóc mu wyregulować lunetę termowizyjną. On w ogóle nie rozumiał, jak to się robi. "Nie tłumacz mi, bo i tak nie pojmę – powiedział – Po prostu zrób żeby działało". Półtorej godziny bawiłam się z jego karabinem, wycelowałam. Oddałam broń, jeszcze raz pokazałam jak trzeba ustawić. Kolega strzelił, trafił, podziękował mi. W prezencie dał mi nawet tabliczkę czekolady. Wracamy samochodem, a on zaczyna opowiadać, jakim jest świetnym myśliwym: jak polował na dziki, łosie, zające. I mówi z dumą, że w ich łowieckim kole nie akceptują moskali i kobiet. Ja, kobieta, przed chwilą tobie, „wielkiemu” myśliwemu, broń przystrzelałam! A ty w mojej obecności taki tekst zasuwasz!

OB: Jak reagujesz na takie ataki?

К: Wściekam się. Tłumaczę, złoszczę się, znowu tłumaczę. Ale są ludzie, do których żadne słowa nie docierają.Na przykład, bierzemy nosze z ranną osobą, chwytam tam, gdzie stoję, a jest to cięższa strona. Proponują mi zamianę miejsc. Ci, którzy już mnie znają, rozumieją, że ze mną to nie przejdzie i uciszają zbyt „troskliwych”. W ten sposób wywalczam sobie prawo do robienia wszystkiego na równych zasadach.

OB: A co z wiarą?

K: (wzdycha) Wierzę w istnienie Boga. Ale trudno mi sformułować dokładnie. Czy modlę się? Tak, opowiadam Bogu o moich kłopotach i troskach. Zaczynam: "...rozumiem, że to wszystko moja wina, ale proszę, wysłuchaj mnie, Panie..."

W brygadzie hipsterów i przedsiębiorców

Kukułka pragnęła przenieść się z 72. brygady i udało się. Dostała się do 47. batalionu, znanego jako batalion Markusa [Walerij Markus – słynny uczestnik wojny rosyjsko-ukraińskiej, współzałożyciel fundacji charytatywnej – autor].Kukułka nazywa czterdziesty siódmy towarzystwem zmotywowanych hipsterów i przedsiębiorców. Towarzysze broni tutaj mogą zażartować z jej zielonych włosów – śmieją się, że zasnęła z głową skierowaną na północ – ale traktują ją jak równą sobie.

W ciągu dwóch lat wielkiej wojny batalion przekształcił się w pułk, rozrósł i stał się brygadą. Wiele się zmieniło. Na początku maja brygada została przeniesiona pod Zaporoże. W czerwcu rozpoczęła się kontrofensywa. We wrześniu stała pod Robotyniem. Teraz batalion jest pod Awdijiwką, w najgorętszym miejscu.

Kukułka przez cały czas w akcji. Właśnie wróciła z pozycji.

OB: Co właściwie robisz?

К: Mamy dwa typy zadań, ale przez ostatnie dwa tygodnie wykonywaliśmy zadania piechoty, aby utrzymać pozycję. Wychodzimy na dzień lub dwa. Jeśli pojawi się wróg, strzelamy. Są też zadania specjalne. To również trwa dzień lub dwa. Musimy utworzyć pozycję, obserwować, przekazywać informacje i działać, gdy mamy odpowiedni rozkaz.

OB: Czy mając na uwadze doświadczenia wojenne, nadal uważasz, że dokonałeś właściwego wyboru?

К: Tak. Jak najbardziej. Bycie snajperem to coś dla mnie. Lubię pracę w mojej specjalizacji. Odczuwam satysfakcję, gdy osiągam wynik. Nie mam problemów moralnych z tym związanych i nigdy nie miałam. Obciążenie którego doznaję jest granicą tego, co mogę robić. Więcej nie potrafiłabym zrobić, mniej byłoby nieciekawie.

OB: Czy teraz jesteś traktowana jak równa mężczyznom?

К:Pluton mnie docenia jako jednostkę bojową. Teraz jestem jedną z najbardziej aktywnych uczestniczek pod względem wyjść, zdrowia i chęci do działania. Czasami zauważam zdziwienie, gdy na przykład melduje z pozycji nie mój partner, a ja. Słyszę, jak dyżurny operacyjny jest zaskoczony kobiecym głosem w krótkofalówce. Nie przeszkadza mi to jednak w pracy. Mamy tu teraz bardzo mało ludzi. Każdy gotowy do wyjścia na pozycje jest mile widziany.

OB: Czy doświadczyłaś jakiegoś przewartościowania wartości związanych z Wielką Wojną?

К: Dużo pracujemy. Miewałam słabsze stany, kiedy szukałam swojego miejsca. Teraz jestem tam, gdzie chciałam być. Praca mnie motywuje. Może zabrzmi to cynicznie lub niepoprawnie względem cywilnych, ale lubię to. Nie lubię tylko zadań piechoty z powodu błota.

Błoto to najbardziej przygnębiająca rzecz. Trzeba przejść przez błoto, siedzieć w nim dzień lub dwa, a potem się z niego wydostać. Wyobrażam sobie, że pójdzie atak na nasze okopy, a ja nie będę w stanie biec w lepkim błocku! Grzęźniesz w błocie, trzyma cię za nogi, nie ma mowy o manewrach. Zobaczymy, co będzie przy minus 15.

Śnieg w lipcu

Kiedy wracamy do bazy, jest naprawdę przyjemnie. Mamy bardzo dobre warunki. Wprowadziliśmy się do opuszczonego wiejskiego domu. Dom jest mniej więcej cały. Toaleta oczywiście na zewnątrz. Ale dom ma prawdziwy piec, a my dodatkowo mamy grzejnik. Ogrzaliśmy dom i wracamy do ciepła. Niedaleko jest miasto, możemy pojechać coś zjeść, czasem wziąć kąpiel. Mózg może się zrelaksować. Dla mnie to bardzo ważne uczucie, że jest miejsce, do którego można wrócić. Że jest dokąd wyjść z okopu. Że mam mieszkanie w Kijowie. Widziałem zniszczone bloki pod Orichowym. Strasznie mi żal ludzi, którzy stracili swoje domy.

Ludzie potrzebują jakiejś kotwicy. Tak, siedzisz w okopie, ale wiesz, że wyjdziesz, umyjesz się, zjesz normalnie, wyśpisz się w cieple. Że pewnego dnia wrócisz do domu. Jeśli opuścimy te pozycje, wróg będzie nacierał.

OB: Jak widzisz rozwój sytuacji?

К: Dobrze kiedyś powiedział Załużny (generał Walerii Załuzny – Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych Ukrainy – autor): mała armia radziecka nie pokona dużej armii radzieckiej. Dopóki nie nauczymy się na własnych błędach, nie zmienimy podejścia do taktyki i strategii – zwłaszcza strategii – nie wygramy.

Stosując stare metody bardzo szybko tracimy piechotę. Potrzebujemy więcej wyszkolonych ludzi i innego podejścia. Nasza brygada była dobrze wyszkolona. Ale niestety straciliśmy dużo ludzi, ponieważ ktoś wyżej postawiony nie dbał o ich życie i nie wykorzystywał mądrze.

Wróg ma więcej ludzi. Atakują głupio. Idą we dwóch, pojedynczo, jeden po drugim, lezą tam, gdzie jest wielu naszych żołnierzy. Niby wiedzą, ale idą i idą; wybijamy ich, lecz znów się pchają w to samo miejsce. Często bez broni, bez hełmów. Czytałam historie z drugiej wojnie światowej o tym, że niemieccy strzelcy karabinów maszynowych tracili zmysły, ponieważ radzieccy żołnierze szli na nich z cegłami w rękach. We mnie to nie budzi moralnego cierpienia. Ale zaskakuje. Na co oni liczą?

OB: Czy ukraińska armia ma wystarczającą ilość broni?

К:Na naszym odcinku frontu pożądane jest posiadanie broni innego kalibru, co pozwoliłoby nam walczyć dalej. Fundacja „Wróć żywy” rozpoczęła zbiórkę na 100 karabinów kalibru 375. Amunicję mamy. Mamy karabiny – Fundacja Markusa kupiła dla brygady. We wszystkich brygadach w sektorze Awdijiwki brakuje dronów (dronów kamikadze, dronów typu mavic). Przewidujemy głód pocisków większego kalibru.

OB: Każdy nowy dzień na wojnie jest zwycięstwem. Liczysz takie dni?

К:Pamiętam, swój pierwszy dzień do Rabotynia. Nasza pozycja znajdowała się tuż przy drodze, którą wszyscy chodzili, było pełno sprzętu. Ze strony wroga leciało na nas wszystko co możliwe. Strzelały moździerze, operował czołg. Dron nie przestawał latać nad nami. Obok naszej pozycji ciągnęli rannego. Moi towarzysze wyszli z ukrycia, by pomóc. Dron najwyraźniej uchwycił ten moment – pierwszy pocisk nadleciał szybko i dość celnie. Myślałam, że celują w grupę z rannym. Drugi pocisk był bliżej. Trzeci i czwarty spadły kilka metrów ode mnie, bardzo głośno. Wtedy zdałam sobie sprawę, że celują w kryjówkę, w moją pozycję. Spojrzałam w górę, pamiętam ujęcie jak z filmu – spada na mnie szaro-biały popiół po spalonych drzewach. Jest lipiec, a jakby padał śnieg. W tym momencie zdałam sobie sprawę, że muszę natychmiast zmienić pozycję.

OB: Czy wierzysz jeszcze w Boga?

К: Tak, wierzę. Może nie tak często, jak by trzeba, ale czuję potrzebę dziękowania Mu. Widzę swoje niezwykłe szczęście, wierzę, że nie bierze się ono z niczego, że moje szczęście nie zależy tylko ode mnie. Często mam więcej szczęścia niż inni.

Kukułka odpocznie w bazie dwa dni. A potem znowu wylatuje.

Титульне фото: Ignacio Marin / Anadolu Agency/Abaca/East News

‍

Aliada jest Gruzinką. Ma 44 lata, od 30 mieszka w Ukrainie. Jako 13-letnia dziewczynka uciekła z matką przed wojną w Gruzji. Lubi śpiewać ukraińskie i gruzińskie pieśni ludowe, działa jako wolontariuszka na rzecz ukraińskich żołnierzy. Atak Rosji na Ukrainę nie był dla niej zaskoczeniem. - Gdy patrzę na wojnę toczącą się dzisiaj w Ukrainie, wspominam to, co było w Gruzji w 1992. Jest sporo podobieństw – ocenia.

Mama osiwiała na moich oczach

Spotykamy się w Dnieprze. Biuro, w którym pracuje, jest dość blisko bloku zniszczonego przez rosyjską rakietę.

– Pamiętam podobne rzeczy z dzieciństwa. Było ciepłe lato, w szkole wakacje. Poszłam do przedszkola, gdzie pracowała moja ciocia, żeby pobawić się z maluchami. Wszystko było, jak zwykle, spokojny sierpień – mówi Aliada. – Nagle wbiegają rodzice z krzykiem: „Zaczęła się wojna!”

Nic nie rozumiałam. Mieszkaliśmy w centralnej części Suchumi. Miałam dobre dzieciństwo: pływałam w morzu, chodziłam po drzewach. Jeszcze wczoraj wszystko było OK, a teraz ciocia oddaje dzieci spanikowanym rodzicom i martwi się, jak się dostać ze mną do domu.

W centrum miasta jeździły czołgi. Nigdy nie zapomnę strasznego grzechotu gąsienic. Dookoła wielu wojskowych. Pobiegłyśmy do domu – i się zaczęło. Moi rodzice byli w szoku.

Byliśmy jedną wielonarodową społecznością: Grecy, Ormianie, Gruzini, Azerowie, Ukraińcy, Żydzi, Abchazowie. Żyliśmy, jak dobrzy sąsiedzi: razem dorastaliśmy, przyjaźniliśmy się, wspólnie obchodziliśmy różne święta, często jedliśmy z jednego talerza.

Abchazowie tuż przed wojną zaczęli się dziwnie zachowywać i wywozić dzieci. Dopiero potem dowiedzieliśmy się, że oni do wojny byli przygotowani. Każdy miał w swoim mieszkaniu arsenał przeróżnej broni. Myśmy wyłączali światło na noc, oni świecili. Gruzini zauważali znaki na drzwiach swoich mieszkań. Działały grupy dywersantów.

Potem w naszym domu pojawił się snajper – strzelał do sąsiadów. Pewnego dnia wracaliśmy rodziną z kwiatami z pogrzebu sąsiada. Zaczął się ostrzał. Ktoś krzyczy: „Kładź się!” Upadłam. Widzę przed sobą przerażoną matkę, widzę jej spojrzenie. Widzę, jak moja matka siwieje na moich oczach. W czasie krótkiej przerwy sąsiadka chwyciła mnie za kołnierz i ciągnąc twarzą prawie po ziemi ukryła za garażem. W mieście nie było prądu, wody, dzieciom nie wolno było opuszczać mieszkań – na ulicach było niebezpiecznie. Piekarnie stanęły, cała produkcja stanęła, jedzenia brakowało. W tamtych czasach w całym mieście działały raptem trzy sklepy spożywcze – ludzie rzucili się wyważać drzwi i wynosić, co było.

W takim zamieszaniu minęły sierpień, wrzesień, październik. Było coraz gorzej.

Mój ojciec zostawiał granat i mówił: Nie śpij. Kiedy przyjdą, zerwij zawleczkę

– Do miast zaczęli ściągać separatyści ze wsi, gwałcili kobiety i dzieci. Nie mieli litości.

Mój znajomy miał zostać przekazany w ramach wymiany ich jeńców na naszych cywilów. Wymiana odbywała się na moście. Gdy tylko ich więźniowie dotarli na drugą stronę, separatyści wysadzili most z cywilami. To byli zwykli ludzie: kobiety z dziećmi, babcie, ten mój znajomy… Wszyscy zginęli na oczach swoich bliskich. Dla mnie to był potworny szok.

Nasza sąsiadka, parę lat starsza ode mnie, została zgwałcona. Powiedziała potem ciotce, jak to było. Do gwałtu na niej zmusili jej własnego ojca. Żołnierze wymuszali erekcję i wciągali córkę na ojca. Dziewczyna zwariowała. Ciotka wywiozła ją do Tbilisi, dbała o nią, lecz ona nigdy nie wróciła do zdrowia.  

Najeźdźcy torturowali całe rodziny i urządzali pokazowe egzekucje na stadionach. Widziałam na własne oczy, jak wpychali ludzi do dużych opon samochodowych i podpalali na oczach publiczności. Tak nas zastraszali. Zabitych nie chowali, ciała po prostu rzucali jedno na drugie – były takie kurhany trupów.

– Gruzja, podobnie jak Ukraina, ma długą granicę państwową z Rosją. I podobnie długo znajdowała się pod wpływem rosyjskiej propagandy. Zarówno w Gruzji, jak w Ukrainie przy wsparciu Rosji separatyści podnieśli głowy. Gruzja okazała się jednak zbyt mała, aby świat zachodni w porę zwrócił na nią uwagę.

Wojnę rosyjsko-gruzińską 1992 roku nazwano lokalnym konfliktem zbrojnym. Sama Federacja Rosyjska udawała formalnie neutralną, ale dostarczała Abchazom sprzęt wojskowy, a wojska rosyjskie brały udział w oblężeniu Suchumi. Ukraińscy ochotnicy działali po stronie rządu gruzińskiego.

W wojnie rosyjsko-ukraińskiej Gruzini byli pierwszymi obcokrajowcami, którzy jako formacja zostali włączeni w skład armii ukraińskiej. W latach 2016-2018 powstał Legion Gruziński, który oficjalnie wchodził w skład Sił Zbrojnych Ukrainy. W marcu 2022 widziałam gruzińskich legionistów w Kijowie – prowadzili szkolenia wojskowe dla cywilnych i jednostek obrony terytorialnej Ukrainy.

„Gdyby Gruzja w porę otrzymała takie wsparcie świata jak Ukraina, nasza rozmowa z Rosją byłaby inna” – mówił przewodniczący Legionu Gruzińskiego Mamuk Mamułaszwili. Jego chłopcy i dziewczyny bronili Kijowa, brali udział w walkach w Hostomlu oraz w okolicach Boryspola. Potem Legion przeniósł się na Donbas.

Rosjanie w Gruzji robili to samo co teraz robią w Ukrainie: „szli na ratunek”. Ponoć chcieli niepodległej Abchazji, a Gruzini rzekomo naruszali prawa Abchazów. Armia rosyjska wkroczyła do Gruzji i wspierała Abchazów. Po stronie abchaskiej stanęli też ochotnicy z Północnego Kaukazu, przede wszystkim czeczeńscy.

Zbrodnie popełniali głównie Rosjanie. Abchazowie, którzy dorastali razem z nami, nie dopuszczali się takich okropieństw. Gorsi byli obcy i ci, co przychodzili z gór. Czeczenów był ogrom.

10 października ojciec podjął decyzję, że ja, siostra i mama musimy wyjechać. Mężczyznom nie wolno było opuszczać kraju. Samoloty ewakuacyjne latały tylko do Moskwy, więc nie miałyśmy wyboru.

– Mama wiedziała, że w Rosji nie zostaniemy. Z lotniska od razu pojechaliśmy na dworzec po bilety na Ukrainę. Mieliśmy krewnych w Charkowie i Dnieprze. Na Dworcu Kurskim było wiele kobiet z Ukrainy – przyjeżdżały z pobliskich miejscowości na handel; wiozły masło, słoninę, warzywa. Widziałam, jak Rosjanie wyzywali je od „chachłów”, wyrywali im torby z rąk, rozrzucali jedzenie i je deptali. W Gruzji takie zachowanie byłoby nie do pomyślenia! U nas szanowano każdą narodowość. Byłam w szoku. Pytałam mamę, dlaczego tak robią i kim są „chachły”. Mama powiedziała, że nie warto słuchać złych ludzi, i bardzo szybko mnie stamtąd zabrała.

W mojej pamięci pozostało jeszcze przeraźliwe zimno Moskwy – Passażyrskiej. W pociągu spałyśmy na jednym materacu i przykrywałyśmy się drugim.  

Po roku czy dwóch mama pomyślała o moich studiach. Mój wujek zajmował wysokie stanowisko w Moskwie – i przyjęli mnie do Moskwy. Codziennie dzwoniłam do mamy i płakałam: „Zabierz mnie stąd”. Nie mogłam żyć w nienawiści. Rosjanie nikogo nie lubią. Nie lubią Ukraińców, Gruzinów. Ludzi Kaukazu po prostu nienawidzą. Znieważają. Wyzywali mnie. Ciocia zadzwoniła do mamy i potwierdziła, że nie wytrzymam. Codziennie toczyłam walki – i to dosłownie – o swoją narodowość. Matka musiała mnie zabrać, a ja przysięgłam, że moja noga nigdy w Rosji nie postanie.

To nie są ludzie. Nienawidziłam ich z wielu powodów. Od dzieciństwa, przede wszystkim z powodu wojny. Widziałam na własne oczy, jakie to drapieżne bestie. Moi rodzice przez wojnę zostali z niczym. Matka z małymi córkami musiała uciekać. Ojciec nie mógł wyjechać, był ciężko ranny, więzili go siedem razy, ustawiali przed lufami karabinów do rozstrzelania. Cudem się uratował. Miejscowy Abchaz z litości rzucił rannego ojca na stos trupów, a potem go stamtąd wyniósł. Wielu moich przyjaciół zginęło. Mój 12-letni przyjaciel zmarł na moich rękach. Wiele dziewczyn, które znałam, zostało zgwałconych. Te dziewczyny nigdy nie wyszły za mąż.

W 2006 roku zmarł mój dziadek i mama wróciła do Gruzji. W 2008 wybuchła wojna w Osetii – Rosjanie zaczęli „wyzwalać” kolejny naród. Gruzja, Abchazja i Osetia mogły się porozumieć same, od wieków żyliśmy obok siebie. A teraz Abchazów i Osetyńców pchają na wojnę w Ukrainie. Amerykanie zrobili film o sierpniu 2008, prawdziwy film [„5 dni wojny” amerykańskiego reportera wojennego Thomasa Andersa – przyp. aut.]. Warto go obejrzeć, bo 30 lat temu nie było takiej jak dziś powszechnej przestrzeni informacyjnej. A Rosja od zawsze mąciła i maczała ręce we krwi.  

Mój brat został mobilizowany na wojnę rosyjsko-gruzińską w 2008 roku. Uciekaliśmy przed wojną i ponownie wdaliśmy się w wojnę. A teraz Rosja zalewa krwią Ukrainę.  

Mówię biegle po ukraińsku i zastanawiam się, dlaczego tak wielu Ukraińców nie mówi w swoim ojczystym języku

Aliada ukończyła studia w Kijowie na kierunku stosunki międzynarodowe, obecnie studiuje prawo.

Mówi, że swoje zamiłowanie do Ukrainy zawdzięcza szkolnej nauczycielce. Jako cudzoziemka była zwolniona z nauki języka ukraińskiego.

- Sposób, w jaki nauczycielka mnie wspierała, rozumiejąc, przez co przeszłam w wieku 13 lat, był miłością. Chciałam się nauczyć ukraińskiego z wdzięczności. Jak można żyć w Ukrainie i nie znać ukraińskiego! Zaczęłam się uczyć, pisałam opracowanie o Łesi Ukraince. Dziwiło mnie, jak to możliwe, że w Ukrainie tak wiele osób nie mówi po ukraińsku.

Jestem Gruzinką, mówię swobodnie po gruzińsku, gruziński jest językiem mojej matki, znam gruzińskie zwyczaje i gruzińskie pieśni ludowe. W Ukrainie należę do gruzińskiej diaspory. Tak samo biegle mówię po ukraińsku.

Ale to straszne, jak propagowanie Rosji i języka rosyjskiego zagnieździło się w Ukrainie. Wszędzie, w tym na szczeblu państwowym. Rusyfikacja jest dla mnie drażniącym tematem.

W 2014 roku, kiedy na Krymie pojawiły się „zielone ludziki”, zdałam sobie sprawę, że albo konflikt Rosji i Ukrainy zostanie natychmiast uregulowany, albo będą kolejne długie lata wojny.

Ukraina łamie teraz zęby Rosji. A świat musi zrobić wszystko, aby zapobiec wyrastaniu nowych

Wyjazd za granicę? Miałam różne oferty pracy, ale w Ukrainie mam rodzinę, tu urodziłam dziecko – jesteśmy przywiązani do tej ziemi. Nie chcę nigdzie wyjeżdżać. Jestem w domu. Dziś Ukraina walczy w obronie całego świata.

Czuję obowiązek, by jej pomagać. Gdyby Ukraina przegrała, gdyby prezydent Ukrainy dał się przekonać do rozmów pokojowych, skończyłoby się to przegraną dla całego świata. Z Rosją obok świat nieustannie będzie żył w strachu, że dziś lub jutro coś się stanie.