Jak idą negocjacje akcesyjne Ukrainy
W dniach 8-10 października 2024 r. ukraińskie delegacje wzięły udział w trzeciej rundzie dwustronnych spotkań między Ukrainą a Komisją Europejską w Brukseli, w ramach oficjalnej kontroli zgodności ukraińskiego ustawodawstwa z prawem Unii Europejskiej.
Tym razem kontrola dotyczyła kryteriów ekonomicznych. Takie spotkania ukraińskich delegacji są częścią procesu negocjacyjnego, który oficjalnie rozpoczął się 25 czerwca 2024 roku. To przedostatni i najtrudniejszy etap integracji europejskiej.
W sumie, jak mówi premier Denys Szmyhal, Ukraina musi wdrożyć około 2800 aktów prawa UE.
Oczekiwania wobec Ukrainy w najbliższej przyszłości
Przegląd ukraińskiego ustawodawstwa potrwa do 2025 r., podkreśla Iwan Nagorniak, doradca Centrum Odbudowy Gospodarczej, ekonomista. Po tym czasie będzie jasne, jakie konkretne kroki należy podjąć.
– Musimy zrozumieć, że prawo UE zostało zbudowane na podstawie konsensusu między państwami członkowskimi UE – mówi Nagorniak. – Nie byliśmy uczestnikami tworzenia tych zasad, ale i tak będziemy musieli je wdrożyć.
Ukraina zaczęła już zmieniać swoje ustawodawstwo, wdrażając akty prawne i dyrektywy UE w ramach umowy stowarzyszeniowej. Ale jak zauważa Nagorniak, to nie wystarczy:
– Po przystąpieniu do stowarzyszenia zaczęliśmy zmieniać ustawodawstwo, lecz ustawodawstwo Unii też się zmienia, m.in. przepisy dotyczące środowiska i zarządzania regionalnego.
Dla Ukrainy trudną kwestią będzie wdrożenie przepisów UE dotyczących monitorowania finansowego, zamówień publicznych i opodatkowania.
– Ukraina będzie musiała znaleźć konsensus w ramach swojej gospodarki co do tego, ile czasu zajmie wdrożenie prawodawstwa UE we wszystkich obszarach – podkreśla ekonomista. – Teraz, podczas procesu przeglądu, musimy wykazać się głębokim zrozumieniem każdego sektora, pokazać, że rozumiemy problem i mamy wizję jego rozwiązania, tego, jakie zasoby są potrzebne i gdzie ich szukać: czy będą to zasoby wewnętrzne, zewnętrzne, czy połączenie ich obu. A to wymaga inwestycji ze strony instytucji.
Wdrożenie prawa to nie wszystko
W opinii Dariusza Szymczychy, wiceprezesa Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej, ekonomiczna część reform jest jedną z najważniejszych. Przede wszystkim na rynku powinna działać konkurencja, nie powinno być monopolistów. W tej kwestii jest w Ukrainie wiele do zrobienia.
Szymczycha dodaje, że zgodnie z zasadami Unii Europejskiej nie wystarczy wdrożyć prawo europejskie. Głównym zadaniem jest jego egzekwowanie:
– Trzeba mieć tak zwaną zdolność instytucjonalną. Oznacza to, że wszystkie państwowe instytucje regulacyjne muszą działać zgodnie ze standardami.
To jest trudniejsze niż wdrażanie prawa europejskiego, będziemy musieli się tego nauczyć
Złożoność działań wiąże się również z wyjątkową sytuacją w Ukrainie, kraju, który został zniszczony przez wojnę. Na przykład wiele wymogów środowiskowych będzie trudnych do spełnienia w bardzo krótkim czasie. Mamy więc cały zestaw kwestii, które odnoszą się nie tylko do ogólnej reformy gospodarczej (własność prywatna, konkurencja), ale także do sposobu, w jaki działamy. I to będzie trudniejsze wyzwanie, wymagające pracy ze strony rządu i samorządów.
Ukraińcy nie powinni się łudzić, że proces akcesyjny pójdzie gładko, a europejscy producenci łatwo go zaakceptują, zaznacza Iwan Nagorniak:
– Żadnemu z krajów wstępowanie do UE nie szło gładko. Pamiętamy, jak na francuskich ulicach rozsypywano hiszpańskie pomidory i jak rozjeżdżały je ciężarówki. Jednolity rynek UE nie powstał tak łatwo, jak nam się wydaje. Musimy uwolnić się tego od mitu. Na pewno pojawią się komplikacje, ponieważ Ukraina ma bardzo konkurencyjny sektor rolny, bardzo konkurencyjne technologie cyfrowe i niektóre sektory przemysłu. Wszystko to wpłynie na sytuację na całym rynku, we wszystkich jego sektorach.
Będą pewne porozumienia, etapy przejściowe i należy to traktować jako normalny proces integracji państwa z dużym podmiotem gospodarczym
Ukraiński sektor rolny jest jednym z najbardziej konkurencyjnych
Struktura i sposób produkcji rolnej w Ukrainie i Europie znacznie się różnią.
– Rolnictwo jest naturalną przewagą konkurencyjną Ukrainy, ponieważ ma ona bardzo dobrą ziemię, niespotykaną w innych częściach Europy i świata – mówi Szymczycha. – Drugim bardzo ważnym elementem jest struktura ekonomiczna rolnictwa, która w Ukrainie jest bardziej zorientowana na rynek niż w Polsce. Średnia wielkość gospodarstwa w Ukrainie wynosi 1200 hektarów, a w Polsce około 12 hektarów. To dowód naturalnej przewagi konkurencyjnej Ukrainy.
Sytuacja ta doprowadziła do nieporozumień z wieloma europejskimi sąsiadami w zakresie eksportu i tranzytu produktów rolnych z Ukrainy. Jednym ze sposobów uniknięcia tych nieporozumień, jak zaznacza wiceprezes Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej, jest dyplomacja:
– Na razie nie ma protestów. Po drugie, dużo pracy trzeba wykonać po stronie ukraińskiej, ponieważ w Polsce panuje przekonanie, że ukraińskie rolnictwo składa się z dużych gospodarstw oligarchicznych. W rzeczywistości w Ukrainie są gospodarstwa rolne, które mają ponad 50 tysięcy hektarów, ale często nie są one w rękach Ukraińców.
Trzeba to wyjaśnić nie tylko polskim rolnikom, ale także producentom w całej Unii Europejskiej
Szymczycha dodaje, że konieczne jest również przekonanie europejskich producentów zajmujących się przetwórstwem, że Ukraina może dostarczać duże partie produktów tej samej jakości. To ważne m.in. w odniesieniu do krajów głodujących, do których UE dostarcza pomoc humanitarną, także w postaci żywności.
Plany szybkich reform w rolnictwie
Jednocześnie wsparcie państwa dla producentów rolnych w Ukrainie i UE różni się. W Unii rolnicy mają dostęp do dotacji państwowych, podczas gdy w Ukrainie uruchomienie agencji, która będzie się tym zajmowała, planowane jest dopiero w 2026 r., podkreśla Taras Wysocki, wiceminister polityki rolnej i żywności Ukrainy:
– Zobowiązaliśmy się do uruchomienia tej agencji płatniczej w 2026 roku – jako instytucji, za pośrednictwem której będą realizowane wszystkie programy wsparcia. Uruchomiliśmy już Państwowy Rejestr Rolny, w którym rejestrowani są rolnicy. Rejestracja w nim będzie warunkiem otrzymania wsparcia.
„Mapa drogowa” reform zawiera kilka sekcji związanych z sektorem rolnym.
Na przykład w przypadku hodowli zwierząt należy wprowadzić bardziej rygorystyczne standardy w zakresie ich dobrostanu
Istnieją też przepisy i dyrektywy dotyczące kontroli fitosanitarnej, stosowania pestycydów i środków owadobójczych.
Ważną kwestią jest prawo odnoszące się do bezpieczeństwa i kontroli jakości produktów, gdzie konieczna będzie zmiana podejścia instytucjonalnego, ustanowienie systemów rejestracji leków weterynaryjnych, środków ochrony roślin i wzajemnego uznawania wyników badań laboratoryjnych.
Wysocki opisuje plany ministerstwa na najbliższe dwa lata. W tym czasie system kontroli obrotu organizmami genetycznie zmodyfikowanymi w Ukrainie powinien zostać przekształcony. Należy przyjąć całkowicie nowe zasady gry w systemie ochrony roślin, stosowania agrochemikaliów i pestycydów. Opracowywane są również zmiany w przepisach dotyczących medycyny weterynaryjnej i kontroli bezpieczeństwa produktów, a także rejestr winogron i wina, który pozwoli na śledzenie całego łańcucha produkcyjnego i kontrolę jakości. Kolejnym celem jest uruchomienie wspomnianej już agencji płatniczej.
Pełne wdrożenie prawa UE może doprowadzić do wzrostu cen produktów. Ukraińscy rolnicy będą musieli przestawić się na inne standardy produkcji. Będzie to wymagało znacznych środków finansowych na odpowiednie wyposażenie ich gospodarstw. Ukraina będzie więc musiała znaleźć równowagę w kwestii tempa wdrażania wszystkich tych norm i dyrektyw, podkreśla Wysocki:
– Te zmiany są krokiem w dobrym kierunku. Jedynym problemem jest to, że wszystkiego nie da się zrobić w jeden dzień. To wymaga zasobów finansowych, ludzkich i czasowych. Dlatego prowadzimy dialog z naszymi europejskimi kolegami na temat możliwości uzyskania dostępu do funduszy UE w celu wdrożenia odpowiednich zmian technologicznych.
W końcu, kiedy w Unii Europejskiej zasady gry się zmieniły, towarzyszyło im wsparcie dla producentów, by mogli się dostosować
Podsumowując, Wysocki zaznacza, że jeśli ukraińscy rolnicy będą pracować w takich samych warunkach jak rolnicy europejscy, przekształcać się, spełniać wszystkie wymagania procesów technologicznych i jakości produktów oraz posiadać dostęp do państwowych funduszy wsparcia, to najbardziej konkurencyjny będzie ten, kto będzie pracował najciężej.
– Bo jeśli używasz tych samych środków ochrony roślin, dotyczą cię te same wymogi odnośnie do hodowli zwierząt i spełniasz wszystkie warunki, wygrasz tylko dzięki swojej pracy, innowacyjności, kreatywności i wykorzystaniu nowych technologii, sztucznej inteligencji oraz niektórych zautomatyzowanych rozwiązań. Jeśli mamy równe szanse, możemy po prostu konkurować naszą pracą – twierdzi urzędnik.
To, czy protesty rolników się nie powtórzą, tak jak miało to miejsce na polskiej granicy, zależy również od sztuki negocjacji. W lipcu 2024 roku, podczas spotkania z ukraińskimi dziennikarzami, zastępca szefa delegacji UE w Ukrainie Remi Duflot powiedział, że w procesie negocjacji strony wezmą pod uwagę doświadczenia z przeszłości, w tym protesty na granicy w sprawie ukraińskiego zboża zimą 2023 i wiosną 2024 roku. Abstrahując od wątków politycznych, protesty te były odpowiedzią polskich rolników na liberalizację handlu.
– Stało się tak, ponieważ wszystko wydarzyło się naraz, a nie stopniowo – dodał Duflot.
Przemysł i usługi też powinny się przygotować
Jakość ukraińskich towarów i usług powinna się poprawić dzięki wprowadzeniu europejskich standardów. Będzie to jednak oznaczać znaczne koszty finansowe nie tylko dla rolników. Potrzebne będą zmiany w produkcji, ponowne wyposażenie przedsiębiorstw i wykorzystanie droższych surowców. Dlatego, jak ocenia Iwan Nagorniak, przedstawiciele biznesu również powinni być zaangażowani w ten proces.
Pierwszą rzeczą, w którą radzi przedsiębiorcom zainwestować, jest ekonomiczna ocena konsekwencji wdrożenia prawa UE. Przedstawiciele przedsiębiorstw powinni już teraz być aktywnymi uczestnikami tego procesu, rozumieć, jak powinna zmienić się gospodarka i ustawodawstwo oraz co mogą zrobić, by skutecznie działać na rynku.
– Przedsiębiorcy muszą zjednoczyć się w stowarzyszeniach i komitetach – mówi Nagorniak. – Muszą zintensyfikować prace nad oceną konsekwencji ekonomicznych: o ile wzrosną koszty produkcji, jak mogą sobie nawzajem pomóc (kupować sprzęt dla kilku firm, który usprawni produkcję, lub rozpocząć proces fuzji, konsolidacji itp.)
Firmy muszą zacząć myśleć o tym, jak pójdą nową drogą, zamiast zastanawiać się, czy jest to opłacalne, czy nie
Nagornyak dodaje, że oprócz oceny konsekwencji, firmy powinny również skupić się na szukaniu rozwiązań. Możliwe jest ich angażowanie się w dialog na temat tego, jak złagodzić negatywne skutki zmian w gospodarce dla przedsiębiorstw. Na przykład inicjowanie programów pożyczkowych lub dotacji w sektorach, w których wdrożenie prawodawstwa UE może prowadzić do spadku konkurencyjności przedsiębiorstw.
<frame>Negocjacje, które rozpoczęły się w czerwcu 2024 r., będą prowadzone w ramach 35 rozdziałów obejmujących różne obszary: gospodarkę, prawa człowieka, środowisko, wymiar sprawiedliwości itd. W każdej sekcji UE i Ukraina będą omawiały to, w jaki sposób ukraińskie przepisy, polityki i standardy mogą zostać dostosowane do standardów UE. <frame>
Wesprzyj Sestry
Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!
