Anastasiia Poliakowa

Ukrainka Anna Galicyna przyjechała do Izraela ze swoim 5-letnim synem Semenem w marcu 2022 r., uciekając przed wojną na Ukrainie. Ona i jej rodzina mieszkali 7 km od Irpina, na obrzeżach Kijowa, na 13. piętrze wieżowca. Pierwszego dnia wielkiej wojny, 24 lutego 2022 r., uciekli do wsi Muzychi, 30 km od Kijowa, gdzie zebrali się krewni, siostry i dzieci jej męża oraz rodzice. Piwnica domu stała się dla nich schronem przeciwbombowym.

Gorąca Warszawa po zimnej piwnicy

"Mój syn bardzo kaszlał, w piwnicy było zimno. Bałam się, ale płakałam tylko wtedy, gdy zasypiał, co chciałam, żeby miał normalne życie".

1 marca opuściliśmy Ukrainę, ledwo mieszcząc się w pociągu ewakuacyjnym. Na dwa miejsca w pociągu przypadało 9 osób i 3 psy.

"Nawet w toalecie były trzy osoby. Dorośli to znosili, ale z ubikacji musiały też korzystać dzieci".

Okna zamknięte, duchota. Pięcioletni Semen zachorował.

Następnego dnia Ania była już w Polsce.

"Dojechaliśmy do hotelu w Warszawie, weszliśmy do gorącej wanny i siedzieliśmy tam tak długo, aż się rozgrzaliśmy. Mój syn jakoś wydoroślał, stał się męski. Woda miała 40 stopni".

Przybyli do Izraela 10 marca. Przywitała ich rodzina i wydawało się, że najgorsze już za nimi.

"Mój brat i jego rodzina, rodzice, wujkowie, ciotki i przyjaciele od dawna mieszkają w Izraelu, który jest bezpiecznym krajem, gdzie życie jest wysoko cenione, a ludzie są gotowi walczyć i bronić każdego obywatela. Pomimo faktu, że kraj jest otoczony przez wrogów, ludzie zawsze mieli poczucie bezpieczeństwa. Izrael daje obywatelom, którzy właśnie musieli uciekać przed wojną sześciomiesięczny zasiłek, dzięki czemu jest czas ułożyć sobie życie".

Anna osiedliła się w mieście Aszkelon, 8 kilometrów od granicy ze Strefą Gazy. To lokalne władze ściągały tutaj uchodźców.

"To miasto nad morzem, z pięknymi terenami sportowymi i plażami. Wygodne apartamenty, ceny mieszkań są niższe niż w innych częściach Izraela. To jest atrakcyjne."

Kupiła samochód, wzięła udział w kursie kosmetycznym, mimo że miała 20-letnie doświadczenie, w końcu otrzymała izraelski dyplom i otworzyła własny gabinet. Jej kuzyn - księgowy, pomógł jej zrozumieć przepisy.

"Jeśli zakładasz firmę, musisz robić wszystko zgodnie z literą prawa, a jeśli popełnisz błąd lub zrobisz coś poza kasą fiskalną, możesz mieć kłopoty". Repatriantom oferuje się kursy językowe i bezpłatną pomoc prawną. Kraj jest bardzo drogi i trudno jest zintegrować się na własną rękę. Tutaj płaci się nawet za kichnięcie, podatki są szalone".

Kolejny schron przeciwbombowy w piwnicy

A jednak jest to spokojne życie... Nikt nie spodziewał się tego, co wydarzyło się 7 października, kiedy terroryści wkroczyli do Izraela i zaczęli zabijać cywilów. Anna jest pewna, że zostanie przeprowadzone dochodzenie w sprawie tego, jak stało się to możliwe i jak bardzo ucierpiała reputacja Izraela, jednej z najsilniejszych armii i najpotężniejszych agencji wywiadowczych. "W Izraelu każde życie jest cenione, a to, co dzieje się teraz - zakładnicy, dzieci, cywile zastrzeleni w samochodach - jest niewyobrażalne!"

W miastach, zwłaszcza w pobliżu Strefy Gazy, nowe mieszkania są w większości wyposażone w mammady, czyli bezpieczne pokoje. Są one wzmocnione w specjalny sposób, dzięki czemu można się w nich ukryć w razie ostrzału.

"Kiedy zaczyna się ostrzał, ludzie kładą tam swoje dzieci spać, albo wszyscy zbierają się razem i zamykają drzwi oraz okno wykonane ze specjalnej stali".

Aszkelon jak Kijów

Jednak Anna mieszka w Aszkelonie w starym domu ze schronem przeciwbombowym w piwnicy. Gdy 7 października rozpoczął się masowy ostrzał, trafiła z synem do niej - ciemnej, wilgotnej, takiej jak piwnica pod Kijowem, gdy Ukrainę najechali rosyjscy najeźdźcy, tacy sami jak terroryści, którzy nie oszczędzają nikogo, ani kobiet, ani dzieci. Anna z przerażeniem porównuje sytuację na rodzinnej Ukrainie i w Izraelu.

"W obu miejscach byli terroryści. To, co Rosjanie zrobili na naszych ziemiach, jest niezrozumiałe. Tak samo jest z terrorystami z Gazy. Wszyscy oni mają zero człowieczeństwa i nie powinniśmy oczekiwać, że będą komukolwiek współczuć lub pozwolą im odejść".

W przeciwieństwie do Ukrainy, w Izraelu nie ma godziny policyjnej, a w Aszkelonie nie wprowadzono ewakuacji - izraelska armia prowadzi działania antyterrorystyczne w wioskach między miastem a Strefą Gazy. Ale w Aszkelonie ulice są puste. Wiele sklepów jest zamkniętych na głucho. Ludzie są przestraszeni i próbują wydostać się z miasta. Większość ostrzałów ma miejsce w nocy. Władze wprowadziły zasady, których muszą przestrzegać cywile.

"Nie ma niebezpieczeństwa okupacji Aszkelonu. Ale musimy być czujni. Nie wychodzić z domów, nie opuszczać mammadów podczas ostrzału". Ania pamięta swój rodzinny Kijów - puste ulice na początku wojny, ostrzał i niebezpieczeństwo wiszące w powietrzu. Teraz doświadcza tego wszystkiego po raz drugi w Izraelu. Nie wolno otwierać nikomu obcemu drzwi, bo w Izraelu mieszka wielu Arabów, władze obawiają się prowokacji terrorystów.

Cały Izrael jest teraz pod bronią. "Żelazna Kopuła" (system obrony przeciwlotniczej) chroni miasta, ale nie zawsze jest w stanie poradzić sobie z dużą liczbą rakiet wystrzeliwanych przez terrorystów. Napięcie rośnie.

"Okrucieństwo terrorystów jest niesamowite - to bandyci, jak w średniowieczu. Ze względu na bliskość Strefy Gazy mamy tylko 10 sekund, zanim nadleci rakieta, i nie mamy czasu biec do schronu" - mówi Anna.

Gdy 10 października rakieta uderzyła w budynek mieszkalny w Aszkelonie, raniąc małego chłopca, Ania z synkiem przenieśli się na północ kraju - przygarnęli ich przyjaciele.

"Istnieje ryzyko, że inna grupa terrorystyczna (Hezbollah z Libanu - red.) dokona inwazji tutaj, na północy".

Anna przyznaje, że znów poczuła strach o swoje dziecko - tak jak w lutym 2022 roku, w pierwszych dniach rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

"Dlaczego znowu przez to przechodzimy? Panie, kiedy nastanie cisza i spokój?"

Anna nie wie, jak żyć i co robić. Sytuacja na Ukrainie, a teraz w Izraelu dowodzi, że żyjemy w świecie, w którym trudno cokolwiek planować.

"Nie widzę sensu w lataniu gdzieś indziej. Dokąd miałbym polecieć? Do innego tymczasowego miejsca zakwaterowania? Nie, do Ukrainy. Tam sytuacja jest taka sama, po prostu ludzie są przyzwyczajeni do wojny. A w Izraelu wojsko i przywódcy wciąż są w szoku, cały kraj jest w szoku".

7 października, w święto Simchat Tora, ze Strefy Gazy przeprowadzono zmasowany atak rakietowy na Izrael - od 3 do 5 tys. rakiet. Grupa terrorystyczna Hamas przełamała mur między Strefą Gazy a Izraelem, umożliwiając terrorystom przedostanie się do pobliskich osiedli. Terroryści wzięli dziesiątki Izraelczyków i obcokrajowców (w tym dzieci) jako zakładników w Strefie Gazy. Setki osób zostało zabitych, a tysiące rannych. Izrael nie poniósł takich strat w ciągu ostatnich 50 lat, od wojny Jom Kippur.

Siły Obronne Izraela rozpoczęły operację Żelazny Miecz w Strefie Gazy. Szef Głównego Zarządu Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy, Kyryło Budanow, powiedział, że Rosjanie przekazywali Hamasowi broń, którą udało im się zdobyć w Ukrainie.

Zdjęcia z archiwum bohaterki

Ten artykuł został zaktualizowany 6 października 2023 r.

To główny plac miasta, plac Swobody. Normalne życie, jakby nie było wojny. Mieszkańcy Charkowa spieszą się: dzień pracy się skończył, muszą szybko dotrzeć do sklepu i do domu, by wcześnie położyć się spać i dobrze się wyspać. Bo w nocy Rosjanie znów mogą wysłać rakiety na osiedla.

Centrum miasta: okna ze sklejki, zdewastowane budynki i odbudowa

1 marca 2022 r. centrum miasta wstrząsnął potężny rosyjski ostrzał. Dziś przypominają o nim roztrzaskane odłamkami rakiet mury siedziby administracji regionalnej i wystający spośród nich dźwig. Okna zabite sklejką. Trwa wielka odbudowa. Tak wygląda wiele charkowskich ulic: budynki bez dachów i okien, a między nimi krzątający się pracownicy firm komunalnych, którzy odbudowują chodniki, drogi, nawet doprowadzają do porządku drzewa.

Mieszkańcy Charkowa z dumą pokazują kolumnę w pobliżu budynku: przetrwała! Rok temu modliliśmy się, aby nasi krewni i przyjaciele nie musieli podróżować przez centrum.

Matka Alyony Myronenko, 33-letniej wolontariuszki, była podczas najcięższego ostrzału w budynku administracji regionalnej. Alyona na zawsze zapamięta długie minuty niepokoju, nim jej matka odebrała telefon. Przeżyła cudem.

"Mogłam tam być, ale coś zatrzymało mnie w domu, spóźniłam się do mamy. Nagle nastąpiła eksplozja... a moje serce prawie się zatrzymało" - wspomina Aliona.

Kiedyś piekłam chleb dla siebie, teraz piekę dla wojska

Alyona była szefową kuchni i przed wojną prowadziła własną firmę. Pracowała w hotelach i restauracjach na południu Ukrainy, nad morzem - dziś to tereny okupowane. Wychowywała dwójkę dzieci, przyszłych gwiazd: jej córka pojawiła się nawet w życzeniach noworocznych prezydenta Ukrainy. Poranek 24 lutego wywrócił ich życie do góry nogami.

"Kiedy zobaczyliśmy, co się dzieje, zdaliśmy sobie sprawę, że musimy zaopatrzyć się w żywność i wodę. Sklepowe półki natychmiast opustoszały, a my nie mieliśmy czasu, by cokolwiek kupić. Nie było chleba. Ludzie bardzo się bali. Od kilku lat nie kupuję chleba, piekę go sama. Wyjmuję mąkę, zagniatam ciasto i dociera do mnie, że w każdej chwili może zabraknąć prądu" - mówi Alyona.

Przeszła jej przez głowę myśl: powinnam piec chleb nie tylko dla siebie, ale też dla wojska: - "Przygotowujemy teraz gotowe obiady dla chłopaków, suche racje witaminowe, batony energetyczne, suchą żywność instant. Moje umiejętności kucharskie przydały się tak nieoczekiwanie".

Alyona z przyjaciółmi produkuje również świece okopowe oraz maści lecznicze.

Charkowianie zmienili się. Chodzą do pracy przy dźwiękach eksplozji, wielu nie zwraca już na nie uwagi. Ale dzieci kładą do snu w pomieszczeniach bez okien, tam gdzie jest bezpieczniej. I nauczyli je, że gdy zawyje syrena, trzeba tam biec również w ciągu dnia.

"Czasami to przerażające. Pocisk może nadlecieć w każdej chwili, nikt nie jest bezpieczny. Po prostu żyjemy i robimy to, co musimy. Daje mi  siłę, gdy moi przyjaciele z okopów piszą, że dzięki naszemu wsparciu "znów czują, że żyją" lub że "czują się jak w domu"" - mówi Alyona.

Nie czeka na zwycięstwo, wie, że trzeba samemu o nie zawalczyć

Wolontariusz i jego babcie

Tutaj znajduje się historyczne serce miasta, ulica Mironosicka. Ona również mocno ucierpiała, zabytkowe budynki są mocno uszkodzone. Tu starszym, samotnym, niezamożnym ludziom pomaga wolontariusz Ołeksandr Kostenko. Dba, by mieli jedzenie.

"Około tygodnia po inwazji byłem jedyną młodą i sprawną osobą, która pozostała w naszej piwnicy... z kilkoma bezradnymi ludźmi. Młodzi ludzie wyjeżdżali, ale starsi zostawali. Kto mógł im pomóc?" - wyjaśnia Ołeksandr.

Wspomina z uśmiechem: zostawili mi wszystko - koty, psy, a nawet ryby i ślimaki.

"Przez pierwsze trzy miesiące miałem przy sobie torbę z kluczami do różnych mieszkań - podlewałem kwiaty, karmiłem rybki, szczotkowałem chomiki... Raz szukałem pokarmu dla ślimaków po całym mieście, bo pokarm dla rybek się nie nadawał. Apteki były wtedy w Charkowie zamknięte, nie mówiąc już o sklepach zoologicznych".

Obecnie Sasza jest ekspertem ds. towarów, logistykiem i kierowcą. Jest także dietetykiem, psychologiem i farmaceutą. Zna dietę swoich babć, biorąc pod uwagę ich stan zdrowia i ilość jedzenia, której potrzebują miesięcznie. Żartuje, że po wygranej duży supermarket powinien zatrudnić go na stanowisku dyrektora - zorganizuje ich pracę w jeden dzień.

Sasza jest na nogach całą dobę: "Mam babcię, która dzwoni 18 razy dziennie. "Sasza, dzwonię, żeby dowiedzieć się, jak twoje zdrowie... Czy przyjedziesz wkrótce?".

W zeszłym roku w Charkowie z powodu ciągłych przerw w dostawie prądu nie działała większość wind. Musiałem nosić 40 i 50 kilogramów na piechotę na wysokie piętra.

"Ważę 60 kilogramów. Wrzucam na plecy 40 i idę. Na raz, żeby nie biegać tam i z powrotem. Przychodzisz do domu babci, siadasz na kanapie i w atmosferze chruszczowowskich dywanów, i kryształowych szkiełek opowiadają ci o życiu, i polityce. Mogę słuchać o życiu, ale chciałbym się ukryć przed polityką" - mówi Ołeksandr.

O Charkowie mówi się, że mieszka w nim sporo ludzi "proradzieckich", szczególnie emerytów. Czy te  "separatystyczne babcie" naprawdę istnieją?

"Na szczęście nie spotkałem żadnej. Wszyscy oczekują naszego zwycięstwa" - mówi wolontariusz.

W Charkowie panuje poczucie stabilizacji: media działają, miasto jest czyste i schludne.

"Jedyną rzeczą, której nie można zaakceptować, są kwietniki za miliony hrywien. Klomb wokół pomnika Tarasa Szewczenki to 15 dronów dla wojska. A teraz są one bardziej potrzebne niż petunie!"

Teraz pomaga zarówno żołnierzom, jak i samotnym matkom. Każdemu, kto tego potrzebuje.

Marzy, że pewnego dnia jego pomoc nie będzie potrzebna, krewni powrócą, a wojna się skończy. Trudno to sobie wyobrazić, ale wiosną 2022 roku starsi ludzie naprawdę są na skraju przetrwania. Wielu nie ma lodówek, nie znają nikogo, kto kupiłby im lekarstwa czy jedzenie.

"Bardzo dziękuję wszystkim darczyńcom. Moje babcie nie przeżyłyby bez ich pomocy. I bądźmy szczerzy: wielu z tych, którymi się opiekowałem, zmarło. Pamięć wymazuje niektóre historie, aby nie ranić" - mówi wolontariusz.

Zniszczona Saltiwka wraca do życia

Ksenia chodziła tutaj szkoły. Teraz jest mieszkanką Kijowa, ale mieszkała w dzielnicy Saltiwka do 2020 roku. Kiedy przyjeżdża odwiedzić matkę, jeździ po okolicy.

"Wybrałam się do północnej części Saltiwki, żeby zobaczyć, co się tam dzieje. Jest strasznie, wiele budynków jest czarnych i zniszczonych... Płakałam. W pobliżu mojej szkoły w Saltiwce znajduje się pięciopiętrowy budynek, do którego nie ma wejścia: jest cały zniszczony. To sto metrów od domu mojej mamy. Ale dziś to wejście jest już prawie odbudowane".

Mieszkańcy Charkowa odbudowują swoje okaleczone miasto. A kiedy rakieta spada na środku głównej ulicy, żartują smutno: "Dobrze, że teraz zostanie wymieniony stary system wodociągowy i położony świeży asfalt".

"Dlaczego masz do mnie pretensje? Czy to ja ciebie bombarduję?"

Miasto wraca do życia. Mieszkańcy wracają do Charkowa. Zoja Zakarova wróciła do domu rok temu. Kiedy wszyscy wyjeżdżali, spieszyła się, by wrócić do swojego miasta. Wydarzenia z 24 lutego zmusiły ją do zmiany idealnego planu wakacyjnego za granicą, w Turcji. Jak na ironię, większość krewnych dziewczyny jest... w Rosji. Jej matka przeprowadziła się tam cztery lata temu, a jej dziadkowie i ciotka już tam mieszkali.

"Zadzwoniłam do ciotki roztrzęsiona. Ona była w sklepie budowlanym i wybierała parapety. Powiedziałam do niej: - "Twój kraj bombarduje mój". A ona na to: "Dlaczego mi to mówisz? Myślisz, że ja bombarduję? Zresztą bombardowane są cele wojskowe". Powiedziałam tylko: "Idź już, pa".

Matka Zoi ma prorosyjskie poglądy, więc od 2014 roku relacje między nimi są napięte. Wraz z rozpoczęciem inwazji Rosji na Ukrainę na pełną skalę, zerwały kontakt. "Zadzwoniła do mnie kilka razy. Zażądała: "Czy możesz normalnie mówić, nie po ukraińsku?". Po tych wszystkich bzdurach, o których mówiła... nie miałyśmy o czym rozmawiać".

Zoja wróciła do Charkowa 4 marca 2022 r., kiedy rozpoczął się najgorszy rosyjski ostrzał.

"W Turcji jest ci ciepło i bezpiecznie, a tu się trzęsiesz i boisz. Ale gdy wracasz do Charkowa, słyszysz eksplozje, myślisz: wreszcie jesteś w domu". Zoja przygotowała się do ataków, ścieląc łóżko w swoim korytarzu. I zmieniła zdanie. Wróciła do sypialni. "Będzie jak ma być. Ale ludzi proszę, by przestrzegali zasady dwóch ścian i korzystali ze schronów. Ale ja sama śpię pod bombami"

W Charkowie Zoja dostarcza paczki z jedzeniem starszym ludziom i matkom z dziećmi. Rozwozi je starą ładą nivą z plastikową folią zamiast bocznego okna.

W maju 2022 roku Zoja zdecydowała się pomóc wojsku: "Niektórzy ludzie postrzegali nas, wolontariuszy, jako darmową dostawę. Przyjeżdżamy, a dwóch zdrowych mężczyzn wychodzi odebrać paczki. Albo kobieta dzwoni do nas, mówiąc, że nie ma nic do jedzenia, a wychodzi kompletnie pijany mężczyzna. Uznaliśmy więc, że trzeba najpierw pomóc wojsku".

Wtedy Zoja poczuła się na swoim miejscu. Pół miliona hrywien na zakup 50 kalimatorów dla 92 Brygady zebrali w ...  2 tygodnie.

"Kupiliśmy 70 celowników do broni i kilka szyn montażowych Picatinny, a 10 celowników podarował nam Związek Ukraińców w Danii. Na dostawę czekaliśmy półtora miesiąca. Ale wszystko poszło idealnie. Kiedy przekazaliśmy je wojsku, zapytali: "Jak to 80? Myśleliśmy, że wyślecie 20 i tyle...".

Ale dla Zoi nie ma rzeczy niemożliwych i ma szczęście do ludzi, którzy jej nie zawodzą.

"Spotkałam Hamleta, artystę z Charkowa. W tamtym czasie musiałam dostarczyć mnóstwo rzeczy dla marynarzy: - 'Hamlet, nie mam siły, potrzebuję 7 tysięcy dolarów, nie mam pojęcia, skąd je wziąć'. A on dzwoni do kogoś: "Potrzebuję 7 tysięcy dolarów". I podaje mu numer mojego konta. Nie wiem, jak to zrobił. Ale jestem mu bardzo wdzięczna. Tym bardziej, że to wtedy żolnierzy wyzwolili most Dawida. Jestem pewna, że te pieniądze się przydały.

Zoja boi się, że historia z 2014 roku się powtórzy, że ludzie zaczną myśleć: "wojna jest gdzieś daleko". Jest zła na tych "zmęczonych wojną ludzi". Najbliższa jej osoba, młodszy brat, jest na wojnie.

"Kiedyś zniknął na trzy dni. Nagle napisał, a ja po prostu zalałam się łzami. Chociaż nie płakałam, odkąd wróciłam do Charkowa. A mój brat pisze, jakby nic się nie stało, że wszystko jest w porządku".

W maju ubiegłego roku w końcu się spotkali. I wtedy Zoja zdała sobie sprawę, że jej brat dorósł dawno temu. Teraz jest nawet starszy od niej. Zoja przygotowuje się do wyjazdu na wojnę. Jej przyjaciele próbują jej to wyperswadować. Ale ona jest nie do powstrzymania.

"Osobiście nie rozumiem tych, którzy mówią: nie urodziłam się do wojny. Czy inni rodzą się z karabinami maszynowymi? Nikt nie rodzi się dla wojny. Ale musimy to robić, bo kto inny jak nie my?"

Teraz mamy w Charkowie iluzję spokojnego życia. Ale powinniśmy pamiętać, że wojna jeszcze się nie skończyła.

Jednak Charków i jego mieszkańcy są silniejsi niż żelbeton.

Zdjęcie autorki